Katalog

Zbigniew Meredyk
Wychowanie fizyczne, Referaty

Rekreacja fizyczna dzieci i młodzieży w środowisku wiejskim oraz warunki do jej uprawiania

- n +

Problematyka czasu wolnego młodzieży wiejskiej i jego wychowawcze znaczenie

Każdemu etapowi historycznemu odpowiadają inne możliwości i sposoby spożytkowania czasu wolnego, inna jest też jego treść i sens. Łącznikiem etapów historycznych są czynności wykonywane w czasie wolnym od pracy i nauki. Kształtujące się stosunki między ludźmi w pracy czy w szkole nie są bez wpływu na to, jak odpoczywają, jak się bawią, czego pragną i do czego dążą. Również to jak ludzie odpoczywają nie pozostaje bez wpływu na ich pracę, naukę.

Zakres treści pojęcia "czasu wolnego" z punktu widzenia socjologicznego został określony na międzynarodowej konferencji UNESCO, odbywającej się we Francji w Annecy w czerwcu 1957 r. Przyjęto tam za podstawę definicję "loisir" wg J. Dumazediera, która brzmi następująco:

Wczasy (loisir) to zespół zajęć, którym jednostka może się oddawać z pełną swobodą bądź dla wypoczynku, bądź dla rozrywki, bądź dla rozszerzenia już posiadanych wiadomości czy bezinteresownej i dobrowolnej działalności społecznej - po uwolnieniu się od obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych. [6]

Określenie "czas wolny" jest pojęciem stosunkowo nowym i jeszcze nie do końca sprecyzowanym.

W Polsce jednym z pierwszych, którzy zaczęli propagować czas wolny, był B. Suchodolski. Podkreśla on konieczność przygotowywania człowieka do wartościowego spędzania wolnego czasu.

Zdefiniowania czasu wolnego dzieci i młodzieży podjął się w l960 r. K. Czajkowski. Według autora czas wolny dziecka to ten okres dnia, który pozostaje do jego dyspozycji, po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, posiłki, odrabianie lekcji, niezbędne osobiste zajęcia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje także dobrowolnie na siebie przyjęte obowiązki społeczne (np. spełnianie jakiejś funkcji w organizacji, pracę w samorządzie szkoły, świetlicy, domu kultury itp.). Czas wolny dziecka to czas, który może być przeznaczony na jego odpoczynek, rozrywkę i zaspokajanie osobistych zainteresowań [4].

Podobną definicję podał kilka lat później T. Wujek w 1963 r. Sposób spędzania czasu wolnego przez uczniów nie jest dowolny, podlega bowiem wymogom wychowawczym i interwencji dorosłych. Rygory te, zdaniem R. Wroczyńskiego dotyczą przestrzegania norm ogólnych, natomiast w zakresie szczegółowych treści i sposobie spędzania wolnego czasu zmierza się do tego, aby pozostawić dzieciom inicjatywę umożliwić im wykazanie swojej samodzielności [33].

Czas wolny właściwie zorganizowany przyczynia się do rozwoju sił fizycznych i psychicznych, które są nieodzowne w nauce i osiąganiu coraz lepszych wyników. Nauka i czas wolny spełniają określone funkcje. Wraz z domem tworzą charakterystyczne środowisko, w którym dzieci rozwijają się i rosną.

K. Czajkowski [4] wymienia cztery podstawowe funkcje czasu wolnego dziecka:
- wypoczynek
- rozrywka
- rozwój zainteresowań i uzdolnień
- poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie.

O formach wykorzystania wolnego czasu decyduje przede wszystkim wychowanie.

Aktywność fizyczna młodego pokolenia jest znikoma w stosunku do potrzeb biologicznych rozwijających się organizmów. Ograniczenia wynikają zarówno ze strony rodziców jak i nauczycieli (szkoły).

Większość rodzin w Polsce nie wywiązuje się z powinności w zakresie wychowania fizycznego. Przeciętnie od 25 do 50 procent (w zależności od regionu kraju) rodziców nie uczestniczy w żadnych formach aktywności ruchowej dzieci. Najczęściej polska rodzina nie jest przygotowana do współpracy ze szkołą w zakresie wychowania ogólnego w tym i fizycznego. Wiedza i doświadczenia z własnej kultury fizycznej są na ogół żenująco niskie - pisze R. Przewęda [19].

Dziś w okresie szybkiego rozwoju techniki i automatyzacji największą wartość szczególnie dla dzieci i młodzieży mają formy ruchowe. Zajęcia w czasie wolnym muszą być obliczone na wyrównywanie dysproporcji między wychowaniem fizycznym a umysłowym, na zapobieganiu i usuwaniu ujemnych skutków siedzącego trybu życia. W środowisku wiejskim biogeograficznie pozytywnie wpływającym na rozwój i zdrowie człowieka zajęcia ruchowe mogą przybierać różną formę, jednak uwarunkowania infrastrukturalne, jak i błędne postrzeganie niektórych zorganizowanych form wypoczynku przez rodziców, utrudniają realizację planów [1].

Młodzież nie jest przygotowana do racjonalnego wykorzystania wolnego czasu, wypełnia go w sposób nieplanowany, przypadkowy. Jest to najczęściej w naszej współczesnej kulturze oglądanie telewizji, a w tym zapisów magnetowidowych oraz zabawy i gry komputerowe. Telewizor i komputer bardzo szeroko weszły do nauczania. Z wielu względów - atrakcyjność, szybkość informacji, możliwość poznania wielu dzieł literatury, teatru, filmu - zjawisko bardzo pozytywne, ale zważywszy powszechny siedzący styl życia uczniów, pogłębia wpływy patogenne bezruchu. Sukces czy uciążliwość cywilizacji? Jedno i drugie, zależy od uświadomienia sobie zalet i wad i właściwego korzystania.

Powyższe fakty wskazują, jak ważnym staje się problem przygotowania dzieci i młodzieży do pełnowartościowego spędzania czasu wolnego. Jest to przede wszystkim zadanie szkoły, placówek wychowania pozaszkolnego i domu rodzinnego.

Współdziałanie szkoły, placówek wychowania pozaszkolnego i rodziny w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży.

Wobec współczesnego rozwoju techniki, uprzemysłowienia, automatyzacji i urbanistyki, jesteśmy narażeni na szereg chorób cywilizacyjnych. W związku z tym problemem przygotowanie młodego pokolenia do racjonalnego spędzania wolnego czasu obecnie nabiera szczególnego znaczenia.

J. Ciosek w swej publikacji stwierdza, że wychowanie dorastających pokoleń na ludzi światłych, zdolnych do owocnej pracy, do życia w społeczeństwie, jest naczelnym zadaniem stojącym obecnie przed szkołą, rodziną oraz innymi instytucjami wychowującymi. Chodzi o wszechstronne wychowanie człowieka zdolnego do poszanowania cudzej pracy, mienia społecznego, człowieka przygotowanego do kulturalnego wypoczynku po pracy, do umiejętnego spędzania czasu wolnego [4].

K. Czajkowski stwierdza, iż wychowanie, a także przygotowanie dzieci i młodzieży do czynnego udziału w życiu społecznym i do racjonalnego spożytkowania czasu wolnego, zależne jest nie tylko od szkoły, ale także od środowiska z nią współdziałającego. Do środowiska takiego zalicza się dom rodzinny, zespół rówieśników, społeczność lokalną, ośrodki wychowania pozaszkolnego, organizacje dziecięce i młodzieżowe, instytucje kulturalno-oświatowe i środki masowego przekazu [5].

Jednak szczególną rolę w przygotowaniu ludzi do kulturalnego spędzania wolnego czasu przypisują autorzy szkole, gdyż ona właśnie uczy młodzież racjonalnego spędzania czasu wolnego, przygotowując ją w ten sposób do życia w społeczeństwie, do pracy i do organizowania sobie tego czasu w późniejszym życiu. Szkoła także zapewnia pozalekcyjne formy aktywności, koła zainteresowań [2].

Wychowanie pozalekcyjne ma na celu organizowanie uczniom czasu wolnego od lekcji oraz otoczenie opieką w czasie pozalekcyjnym dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej. Uczestniczący w pozaszkolnym wychowaniu pozalekcyjnym mają okazję rozwijać i kształtować swoje zainteresowania oraz działalność społeczną
[5].

M. Żelazkiewicz [36] wymienia główne dziedziny zajęć uczniów, które szkoła powinna organizować w ramach zajęć pozalekcyjnych. Są to:
- zajęcia poznawcze obejmujące zdobywanie informacji i pogłębianie wiedzy w zakresie różnych dziedzin, jak: historia, geografia, fizyka i inne,
- technika i rzemiosło (mechanika, modelarstwo, radiotechnika, elektronika),
- kultura i sztuka, muzyka i piosenka, teatr i literatura plastyczna, film, fotografika i inne,
- zainteresowania zoologiczne i botaniczne, realizowane w pracowni i w plenerze,
- sport, zabawy ruchowe, rozgrywki i turnieje, różne konkurencje indywidualne i zespołowe organizowane systematycznie,
- turystyka i krajoznawstwo, obejmujące organizowanie wycieczek, biwaków,
- zajęcia gospodarcze gotowanie, szycie, naprawianie sprzętu,
- bezpieczeństwo osobiste mające na celu zapoznanie uczniów z organizacją ruchu ulicznego,
- zajęcia rozrywkowo towarzyskie jak np. ośrodki gier i zabaw, imprezy rozrywkowe.

Ważnym zadaniem wychowawczym szkoły jest krzewienie wśród dzieci i młodzieży i środowiska lokalnego rekreacji fizycznej. Wartości tej rekreacji stwarzają dla szkół szerokie możliwości oddziaływania wychowawczego nie tylko na młodzież, ale także i na całe środowisko społeczne wsi. Dlatego też wychowanie do rekreacji powinno pozostawać w kręgu pierwszoplanowych oddziaływań wychowawczych szkół wiejskich.

Realizacja powyższych celów, jak stwierdza A. Skład [20], będzie możliwa tylko wtedy, gdy w szkołach tych zostanie model aktywnego wypoczynku oparty na przemyślanych formach organizacyjnych, które z kolei będą realizowane przy wykorzystaniu nowoczesnej bazy oraz metod pracy.

Ważną rolę w organizacji czynnego wypoczynku odgrywają urządzenia sportowe. A. Skład [20] postuluje, aby obok trwałych urządzeń sportowych tworzyć przy szkołach ośrodki rekreacyjne, wyposażone w tanie i proste przyrządy do grupowych i indywidualnych ćwiczeń np. ścieżki zdrowia.

Obok szkoły, niezmiernie ważną rolę w wychowaniu do czasu wolnego spełniają placówki wychowania pozaszkolnego dostosowane do potrzeb różnych środowisk terytorialnych oraz różnych kategorii wieku dzieci i młodzieży. T. Wujek [31] podkreśla rolę placówek wychowania pozaszkolnego polegającego na umożliwieniu dzieciom i młodzieży bezpośredniego udziału w różnych dziedzinach twórczości kulturalnej oraz zaznajomieniu ich ze zdobyczami nauki i techniki.

Rodzina jest również instytucją odgrywającą poważną rolę w wychowaniu do czasu wolnego.

Według A. Kamińskiego [12] rodzina kształtuje u dzieci już od najmłodszych lat fundamenty odpoczywania, zabawy i pracy nad sobą. Jego zdaniem należy czuwać nad tym, aby wzory form spędzania czasu wolnego były zawsze wartościowe.

T. Wolańska [28] uważa, że sport w rodzinie powinien obejmować te formy zajęć, które zaspokajają naturalną potrzebę ruchu, stanowiąc równocześnie kierowaną działalność wychowawczo-kształcącą. Rekreacja fizyczna w rodzinie dotyczy zarówno wspólnych zajęć w czasie wolnym, jak i indywidualnych zainteresowań dzieci i rodziców.

Wychowanie dziecka na pełnowartościowego człowieka, obywatela nastąpi dopiero wtedy, gdy jego edukacja będzie kształtowana wspólnie przez szkołę, placówki pozaszkolne oraz rodzinę [28]. Wszelkie imprezy rekreacyjno-sportowe wpływają na kształtowanie sfery emocjonalnej ucznia, rozwijając jego zainteresowania oraz aktywność. Powodzenie zależy głównie od odpowiedniej motywacji zainteresowanych, zapewnienia warunków, pozyskania bazy materialnej, podstawowych urządzeń sportowych. Z pomocą powinny przyjść tu samorządy lokalne. Do ich zadań należy przygotowanie obiektów sportowych i rekreacyjnych, zakup przyrządów sportowych. Problemem jest nie tylko poprawa szkolnej infrastruktury, ale także wiedzy, świadomości i woli całego społeczeństwa.

Szkoła i rodzina jako współorganizatorzy czasu wolnego ucznia

Szkoła i rodzina jako dwie najważniejsze instytucje uczące i wychowujące powinny w dużym stopniu ingerować w organizację czasu wolnego ucznia. Powinny stwarzać najlepsze wzory i dawać przykłady racjonalnego wykorzystania czasu wolnego, wykształcić u dzieci nawyk wybierania najbardziej pożądanych form spędzania go.

Jak problem ten przedstawia się w badanym środowisku wskazują dane zawarte w tabeli nr 11. Z zestawienia wynika, że największy odsetek badanych - 46,15% czas wolny woli spędzać w towarzystwie swoich rówieśników, twierdząc, iż czują się wtedy swobodnie, nie krępuje ich obecność i kontrola dorosłych. Jednakże niewiele mniej, bo 30,76% badanych lubi spędzać czas wolny z rodzicami. Są to przeważnie te dzieci, które mają wspólne lub zbliżone z rodzicami zainteresowania.

Dzieci, które wolą spędzać czas wolny z rówieśnikami maja do wyboru kontakty z kilkoma przyjaciółmi lub z dużą grupą kolegów. W tym ostatnim przypadku w organizacji czasu wolnego pomocna może być szkoła.

Organizatorzy, by przyciągnąć dzieci na imprezy zbiorowe, winni brać pod uwagę życzenia uczestników, w przeciwnym razie taka impreza nie spełni swego zadania (tabela nr 12).

Z analizy tabeli numer 12 wynika, że niewiele dzieci rezygnuje z zabawy w gronie rówieśników - tylko 7,69%. Około połowy ankietowanych twierdzi, iż chętnie spotyka się z kolegami na imprezach zorganizowanych przez szkołę. Taka sama ilość dzieci nie zawsze ma chęć lub możliwości uczestniczenia we wszystkich imprezach. Najczęstszym powodem jest problem dojazdu. Najbardziej popularne imprezy organizowane przez szkołę przedstawia tabela nr 13.

Analizując ten temat dowiadujemy się, że najwięcej uczestników maja takie imprezy, jak choinka, wieczorki taneczne - dyskoteki, wycieczki.

Te ostatnie są atrakcyjne, aczkolwiek z braku funduszu w rodzinach nie wszystkie dzieci mogą z nich korzystać.

Dużą popularnością cieszą się też zawody sportowe, dające dzieciom wiele zadowolenia i emocji.

Podsumowując należy stwierdzić, że rodzice mają niewielki wkład w organizowaniu dzieciom czasu wolnego, gdyż najczęściej sami nie reprezentują prawidłowych wzorców racjonalnego wykorzystania go. Nie można winić jedynie rodziców za taki stan rzeczy. Wychowanie do czasu wolnego w środowisku wiejskim spoczywa w dużej mierze również na szkole. Z badań wynika, że szkoła niewiele czyni, aby wykształcić nawyki właściwego, aktywnego spożytkowania czasu wolnego wśród uczniów. Organizuje co prawda imprezy, zapewnia bazę sportową (taką, jaką posiada) i kulturalno-rekreacyjną. Jednakże jest to za mało, żeby nasza młodzież nauczyła się odpowiednich nawyków aktywności fizycznej i zrozumiała, że wszystko to służy zdrowiu zarówno fizycznemu, jak i psychicznemu.

Bibliografia

1. Chmielewska, Wychowanie do wolnego czasu, "Harcerstwo" 1960, nr 12.
2. Kwieciński Z., Organizacja czasu wolnego dziecka wiejskiego, WSiP, Warszawa 1976.
3. Przecławski K., Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce, WSiP, Warszawa 1978.
4. Wolańska T., Społeczno-wychowawcze wartości rekreacji ruchowej w cyklu życia człowieka, "Kultura Fizyczna i Turystyka", Poznań 1995.
 

Opracowanie: Zbigniew Meredyk
ul. Łozy 3
06-540 RADZANÓW

Wyświetleń: 3340


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.