Sposoby stymulowania twórczego rozwoju ucznia

Głównym celem, jakiemu służy system edukacyjny, jest uzyskanie przez ucznia wiedzy niezbędnej do sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Nie jest to jednak jedyne zadanie szkoły. Pełni ona bowiem szeroko pojętą funkcję socjalizacyjną wykraczając poza czyste przekazywanie informacji. Ważnym aspektem, na jaki należy zwracać uwagę w procesie wychowawczym jest nie tylko treść, ale również metoda. W szkole tradycyjnej nauczyciel był stroną czynną, natomiast zadaniem ucznia było przyswojenie określonej ilości informacji, najczęściej była to nauka "na pamięć". Zwracał na to uwagę już J. Dewey, który twierdził, że w tradycyjnej szkole wszystko jest urządzone do słuchania, a nie do robienia. Współcześnie zwraca się uwagę na to, że taki rodzaj relacji między uczniem i nauczycielem nie jest do końca prawidłowy. Ważny aspekt ma również kreowanie u wychowanków twórczych postaw. Uczeń nie jest jedynie stroną bierną, lecz w sposób aktywny bierze udział w szkolnych zajęciach. Kreowanie twórczych dyspozycji ma ułatwić z jednej strony przyswojenie określonej porcji materiału, a z drugiej strony pozwala na umiejętne operowanie przez ucznia tymi informacjami, a w związku z tym na lepsze przystosowanie do wymogów, jakie stawia przed nim życie społeczne oraz przyszłe życie zawodowe. Interesujące z tego względu jest zatem, jakie są sposoby stymulowania twórczego rozwoju ucznia.

W literaturze przyjął się pogląd, zgodnie z którym zainteresowanie problematyką twórczości zostało zapoczątkowane przez J. P. Guilforda[1]. Jednak K. J. Schmidt wskazuje, że zagadnienie to było przedmiotem zainteresowania dużo wcześniej w Polsce, bo już przed drugą wojną światową. Zagadnieniem tym zajmowali się m. in. K. Korniłowicz i H. Radlińska. W dziełach polskich pedagogów pojawia się pojęcie zdolności do tworzenia oraz termin postawa twórcza, który jest rozumiany jako "stałe ustosunkowanie się człowieka do wrastających przed nim problemów życiowych, poznawczych i decyzyjnych" [2].

W literaturze wskazano na różne sposoby pobudzania twórczego rozwoju ucznia. Jednym z takich sposobów jest trening twórczości. Jest to grupowa forma uczenia się, forma treningu psychoedukacyjnego mająca za swój główny cel wykształcenie określonych form zachowania, które w określonych sytuacjach mogą zapewnić uzyskanie przez trenującego zamierzonych wyników. Ten rodzaj treningu psychoedukacyjnego w sposób szczegółowy przeanalizował E. Nęcka[3]. Ten rodzaj treningu nie jest skierowany jedynie do uczniów, lecz może mieć dużo szersze zastosowanie. Autor przeanalizował zagadnienia umiejętności personalnych, motywacji, zdolności i przezwyciężania przeszkód podając do każdej kategorii odpowiednie ćwiczenia. Trening twórczości ma kilka charakterystycznych cech. Pierwszą jest jego grupowa forma, w której wykorzystuje się dynamikę procesu grupowego. Drugą cechą jest to, że trening polega na wielokrotnym powtarzaniu ćwiczeń, które mają na celu wypracowanie umiejętności i poprawy jakości działania jednostki. Kolejny wyznacznik polega na tym, że uczestnictwo w ćwiczeniach ma charakter dobrowolny. Wspólnie ustalane są cele, forma i reguły treningu. Ma to na celu wyrównanie statusu trenera i członków grupy. Po czwarte, rola trenera polega na rezygnacji z przywództwa w grupie na rzecz pomocy uczestnikom treningu. Ponadto uczenie się w grupie treningowej ma charakter uczenia się przez doświadczenie. Inną cechą jest również to, że uczestnicy zachęcani są do wykorzystywania doświadczeń i umiejętności nabytych w czasie treningu do zadań w praktycznym życiu[4].

Innym przykładem pomocy uczniom w tworzeniu są lekcje twórczości. Celem tego rodzaju metody jest wykształcenie odpowiednich umiejętności u ucznia. Do tych umiejętności zaliczyć należy m. in.: przygotowanie młodzieży do działalności kulturotwórczej i do twórczej pracy, do zmian społecznych oraz do samorozwoju[5] . Lekcja twórczości składa się z pewnych części. Zaczyna się on od rozgrzewki, podczas której nauczyciel zadaje uczniom pytania dotyczące nastroju, samopoczucia, wydarzeń minionego dnia itp. Po fazie rozgrzewki następują ćwiczenia twórcze mające na cel pobudzenie zdolności myślenia twórczego, umiejętności współdziałania w grupie zadaniowej oraz twórczej ekspresji. Ostatnim etapem jest sesja końcowa, w której mają miejsce krótka sesja informacji zwrotnych oraz podsumowanie. W tej części uczniowie mają możliwość przeanalizowania własnych doświadczeń związanych z lekcją[5]. Przykładem lekcji twórczości są pakiety Porządek i Przygoda[7] oraz Żywioły[8].

Powyżej wskazane sposoby pobudzania u uczniów rozwoju twórczości można również zastosować na lekcjach języka angielskiego. Takie podejście pedagogiczne pozwala bowiem na lepsze przyswajanie wiedzy przez uczniów oraz na lepsze jej wykorzystanie. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że zastosowanie takich metod ma nieco inny charakter w przypadku nauczania języków obcych niż w przypadku innych przedmiotów. Nie chodzi tu bowiem o zdobywanie "czystej wiedzy", ale o wiedzę czysto praktyczną, o umiejętność posługiwania się językiem obcym. Także to, jakie techniki zostaną zastosowane, zależy również od tego, na jakim poziomie zaawansowania są uczniowie. Nie można na przykład prosić uczniów o wypowiadanie się w języku angielskim na pewien temat czy problem jeżeli nie posiada on podstawowej wiedzy z zakresu słownictwa i gramatyki i jeśli nie potrafi tej wiedzy użyć. Celem nauczyciela powinno być wyrobienie u dzieci chęci do nauki, zainteresowanie językiem angielskim. Ważne jest również to, aby uczniowie nie przyjmowali postawy biernej. Główny akcent powinien być położony na aktywne uczestnictwo uczniów w zajęciach języka angielskiego. W przypadku dzieci, które dopiero zaczęły się uczyć języka angielskiego, należy stosować proste ćwiczenia. W miarę rozwoju umiejętności uczniów ćwiczenia te należy modyfikować.

Podczas nauki języka angielskiego można stosować technikę lekcji twórczości. Na początku każdej lekcji uczniowie i nauczyciel siadają w kręgu i opowiadają o swoim nastroju, o tym, co robili poprzedniego dnia. Na początku dzieci mogą to robić w języku ojczystym, jednak w miarę rozwoju umiejętności powinny to czynić w języku angielskim.

Ważnym czynnikiem, który powinien być wykorzystany na lekcjach języka angielskiego, jest humor. Badania empiryczne wykazały bowiem, że istnieje ścisły związek pomiędzy humorem i twórczością, a ponadto przekazywanie informacji poprzez humor i zabawę powoduje, że są one szybciej zapamiętywane. Poza tym uczniowie poprzez formę zabawy chętniej angażują się do pracy podczas zajęć.

Innym elementem, który powinien być wykorzystywany podczas zajęć języka angielskiego w celu pobudzania twórczego rozwoju uczniów jest stawianie problemów. Jest rzeczą oczywistą, że celem każdej lekcji jest przekazanie pewnej ilości informacji. Ważne jest jednak to, aby uczniowie aktywnie uczestniczyli w tym procesie. Do tego celu nauczyciel może posłużyć się stawianiem pytań problemowych. Na przykład uczeń po przeczytaniu tekstu może być poproszony przez nauczyciela o wypowiedź na tematy poruszone w tekście (pytanie typu: what do you think about..., what is your opinion?). W takim wypadku uczeń wyraża swoją opinię. Wyrażanie swojego zdania może mieć również charakter grupowy - uczniowie włączają się w dyskusję na dany temat. Taki model nauczania charakteryzuje się tym, że uczeń nie przyswaja jedynie suchej wiedzy, ale może w aktywny sposób posługiwać się językiem angielskim jednocześnie doskonaląc swoje umiejętności.

Powyższe analizy miały na celu wskazanie, że zasadniczym celem, jaki powinien towarzyszyć zdobywaniu wiedzy przez ucznia, jest pobudzanie u niego twórczej postawy, która powinna wyrażać się nie tylko w szkole, ale również w życiu codziennym. Metody twórczego rozwoju uczniów powinny być stosowane również na lekcjach języka angielskiego. Dzięki takim metodom uczeń łatwiej przyswaja sobie materiał, efektywniej posługuje się językiem. Oczywiście zakres metod, jakie mogą być stosowane przy nauczaniu języka angielskiego, jest dużo większy. W niniejszej pracy wskazano jedynie na ważniejsze aspekty związane z twórczym procesem nauczania tego języka.

BIBLIOGRAFIA:
1. J.P.Guilford, Creativy, "Ameican Psychology" 1950
2. E.Nęcka, Trening twórczości, Olsztyn 1992
3. K.J.Szmidt, Szkice do pedagogiki twórczości, Kraków 2001
4. K.J.Szmidt, B.Rakowiecka, K.Okraszewski, Program edukacyjny "Porządek i Przygoda. Lekcje twórczości", Warszawa 1996
5. K.J.Szmidt, J.Bonar, Żywioły. Ogień i woda. Lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym, Warszawa 1998

Przypisy:
1. J. P. Guilford, Creativity, "American Psychology" 1950, nr 14.
2. K. J. Szmidt, Szkice do pedagogiki twórczości, Kraków 2001, s. 26.
3. E. Nęcka, Trening twórczości, Olsztyn 1992.
4. K. J. Szmidt, Szkice do pedagogiki twórczości..., s. 60.
5. Tenże, Twórczość i pomoc w tworzeniu w perspektywie pedagogiki społecznej, Łódź 2001, s.185-186.
6. Tenże, Szkice do pedagogiki twórczości..., s. 76-79.
7. K. J. Szmidt, B. Rakowiecka, K. Okraszewski, Program edukacyjny "Porządek i Przygoda. Lekcje twórczości", Warszawa 1996.
8. K. J. Szmidt, Bonar J, Żywioły. Ogień i woda. Lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym, Warszawa 1998.
 

Opracowanie: mgr Mariola Kubacka

Wyświetleń: 2400