Fair play - czysta gra

Wysoko rozwinięte normy etyki sportowej walki znali już starożytni Grecy. Z igrzysk olimpijskich byli wykluczeni zabójcy oraz ci, którzy w jakikolwiek sposób naruszali "Pokój Boży".

Ze względów etycznych nie mogli uczestniczyć w zawodach sędziowie igrzysk.

Klasowy charakter Hellenów przejawił się w zakazie startu niewolników, których udział wg ówczesnych przekonań obniżał poziom i uczciwość walki.

Zawodnicy byli zobowiązani do przestrzegania ówczesnej etyki sportowej walki pod przysięgą. W Olimpii składano ją przed posągiem Zeusa Horkiosa, tj. Strzegącego Przysięgi. Wykroczenia przeciw etyce walki sportowej były karane grzywnami.

Współczesne zasady etyki walki sportowej wytworzyły się w ciągu XVIII i XIX w. w łonie angielskiego sportu dżentelmeńskiego i były w prostej linii kontynuacją i rozwinięciem na gruncie sportowych zasad średniowiecznego kodeksu rycerskiego, który zakazywał:
a) walki z wyraźne słabszym przeciwnikiem
b) podstępu
c) wykorzystywania chwil słabości przeciwnika, jeśli naruszało to wartość zwycięstwa(np. momentu upuszczenia broni)

W stosunku do starożytności i średniowiecza, współcześnie etyka walki sportowej różni się większą precyzją i klarownością pojęć uczciwej walki. Zyskała także nieznane antykowi funkcje kompensacyjne wobec trudnej do uregulowania zasadami etycznymi rzeczywistości.

Współcześnie istnieje również więcej potencjalnych zakłóceń zewnętrznych etyki walki sportowej.

W istocie sportu leży wysiłek nad samym sobą. Prawie zawsze dochodzi tu do współzawodnictwa.

Skoro mam tu miejsce przeciwstawianie się komuś innemu, nie może się obyć zajęcia pewnej podstawy moralnej. Potocznie postawa ta określa nie tylko sposób w jaki uprawia się sport, lecz również charakter stosunków międzyludzkich. Mówi się mianowicie o kimś, że postępuje sportowo.

Naczelną zasadą etyki sportowej walki jest zasada FAIR PLAY (czysta, uczciwa, jasna gra).

Fair play zaczyna się od całkowitego poszanowania dla pisanego prawa. Gdy poszanowanie to ma charakter stały, a zwłaszcza wówczas, gdy trudno jest przestrzegać przepisów z uwagi na rodzaj dyscypliny sportu, kariera sportowa, która przebiega pod znakiem stałego przestrzegania praw, może stać się wystarczająco przykładna, by być ocenioną, jako dochodząca do poziomu fair play. Fair play, pojęcie moralne, zawiera w sobie zarówno szacunek dla przeciwnika, jak i poszanowanie samego siebie. Wynika to bowiem z konfrontacji moralnej z samym sobą w ramach konfrontacji z przeciwnikiem.

Postępować fair, znaczy:

1. Pragnąć szczerze, aby przeciwnik walczył na zasadzie równych szans:
-nie korzystać z okoliczności, które odbiegają rywalowi w sposób przez niego niezawiniony, część stojących do jego dyspozycji środków;
-nie pozwolić, aby rezultat spotkania w sposób istotny wpłynął defekt sprzętu lub kontuzja, które mogą być naprawione lub których ujemne skutki mogą być złagodzone;
-starać się zmniejszyć ujemne skutki nieprawidłowości losu, której ofiarą padł przeciwnik.

2. Być skrupulatnym do ostateczności w posługiwaniu się środkami zmierzającymi do osiągnięcia zwycięstwa:
-nie posługiwać się środkami, które chociaż nie są wyraźnie zabronione niemniej nie przewidziane regulaminem i stwarzają oczywistą nierównowagę szans;
-rezygnować dobrowolnie z pewnych korzyści, jakie może przynieść zbyt ścisłe stosowanie przepisów;
-przyjmować wszystkie nieprzychylne decyzje sędziów;
-współpracować stale z sędzią i w pewnych przypadkach starać się taktownie i a dyskretnie wpłynąć na zmianę takich decyzji, co do których jest się pewnym, że niesłusznie kogoś faworyzują

Fair play jest zatem stałą i jednoznaczną rezygnacją ze zwycięstwa za wszelką cenę.

Jest to więc postawa, wynikająca z wymagania moralnego wobec samego siebie, ponieważ jej źródłem jest wewnętrzne przekonanie, że zwycięstwo, osiągnięte w wyniku oszustwa, błędu sędziego lub dużej niesprawiedliwości, nie stanowi prawdziwej wygranej.

Jest to w gruncie rzeczy poszanowanie praw niepisanych.

Charakter fair play
a) Fair play może mieć charakter indywidualny lub zespołowy
b) Gest ten może zaistnieć przed, w czasie, a nawet po zawodach
c) Zarówno zawodowiec jak i amator może postępować fair
d) Poziom sportowy partnerów powinien być porównywalny
e) Sportowiec, który zawsze przestrzega pisanych praw, może w pewnych okolicznościach być uznanym za postępującego fair

Kryteria oceny
a) Zawodnicy niekoniecznie muszą reprezentować wysoki poziom. W przeciwnym wypadku oznaczałoby to niesłusznie, że tylko mistrzowie mogą postępować fair play
b) Wartość przykładowa fair play w wykonaniu mistrza jest jednak większa z uwagi na jego prestiż.
c) Fair play w wykonaniu zawodnika, który ostatecznie odniósł porażkę ma mniejsze znaczenie niż fair play zawodnika, który zwyciężył.
Nie liczy się tutaj ostateczny rezultat, lecz charakter gestu w momencie w jakim został dokonany. Należy docenić przy tym ryzyko jakie poniósł jego autor. Bowiem fair play w wykonaniu zawodnika, kiedy wie, że ma pewne zwycięstwo, ma mniejsze znaczenie, niż ten sam gest w wykonaniu zawodnika, którego wygrana nie jest pewna.
d) Fair play wykonany w odniesieniu do zawodnika nielojalnego lub brutalnego ma większą wartość niż w odniesieniu do przeciwnika, który zachowuje się zupełnie poprawnie.
e) Jednakowo należy oceniać fair play indywidualny i zespołowy. Sportowcy uprawiający dyscyplinę zespołową rozlicza się ze swego działania przed partnerami. Postępując fair może on pociągnąć swoim przykładem innych członków zespołu.
Zawodnik w sporcie indywidualnym jest pozostawiony swemu losowemu osądowi, ale jeżeli postępuje fair, jego zasługa nie jest mniejsza.
W rzeczywistości sport indywidualny i zespołowy to dwa sposoby uprawiania współzawodnictwa. Powinny one być jednakowo traktowane w odniesieniu do fair play.
f) Fair play w dyscyplinie, która ze względu na swój charakter zakłada kontakt, zetknięcie się przeciwników(boks, zapasy, piłka nożna itp.)
g) Wartość fair play ocenia się według tego, ile on "kosztował" jego autora.
Jest to zasadnicze kryterium oceny; Uwzględnia no wszystkie okoliczności rzeczowe i moralne, którym towarzyszyło fair play lub były przesłanką do zajęcia takiej postawy.

Reasumując-uważamy, że fair play jest sposobem bycia. Jest to poszanowanie dla samego siebie, które wyraża się przez:
-lojalność, poczucie sprawiedliwości i wspaniałomyślności;
-szacunek i uznanie dla przeciwnika, niezależnie o tego, czy został zwycięzcą, czy pokonanym;
-brak zamiaru demonstracyjnego chwalenia się swoim gestem fair play;
-postawą pełną godności i zdecydowania, jeżeli przeciwnik lub publiczność wykraczają przeciwko fair play;
-skromność w wypadku zwycięstwa i spokój w momencie porażki;
-pełną świadomość, że przeciwnik jest przede wszystkim partnerem w grze, z którym łączy go koleżeństwo sportowe.

Fair play jest postawą moralną, która nie tylko uszlachetnia sport, lecz warunkuje również jego dalsze istnienie w obliczu grożących mu niebezpieczeństw.

Na rzecz zasad fair play istnieją różne organizacje. Najstarsza z nich to założony w 1964 roku KOMITET FAIR PLAY UNESCO. Wszystkie organizacje utworzyły w 1981 roku federacje pod nazwą: MIĘDZYNARODOWY SOJUSZ NA RZECZ FAIR PLAY I SPORTU POZBAWIONEGO GWAŁTU.

Referat został opracowany n podstawie dostępnej literatury.

 

Opracowanie: Ewa Długołęcka

Wyświetleń: 5210