Rola zabawy w nauczaniu dzieci we współczesnej myśli pedagogicznej

Aby poznać pojęcie zabawy oraz pochodzenie samego słowa "zabawa", konieczne jest przedstawienie poglądów wielu naukowców zajmujących się tym problemem.

Jest wiele pojęć określających zabawę. W języku starożytnych Greków słowo "zabawa" oznaczało działanie właściwe dzieciom, było ono odzwierciedleniem dzisiejszego słowa "dziecinada". U Żydów słowu "zabawa" odpowiadało pojęcie o dowcipie i śmiechu. U Rzymian "ludo" oznaczało radość i uciechę. U Niemców słowo "spielen" było określeniem na lekki, płynny ruch, podobny do ruchu wahadła dający przy tym duże zadowolenie. Po pewnym czasie we wszystkich europejskich językach słowo "zabawa" zaczęło oznaczać obszerny krąg ludzkich działań nie sprawiających wrażenia ciężkiej pracy, lecz będących dla ludzi uciechą i zadowoleniem. Tak więc termin zabawa wchłonął w siebie wszystkie czynności sprawiające przyjemność. Poczynając od igraszek dziecięcych, zabawy lalkami i żołnierzykami do odtwarzania tragicznych losów bohaterów na scenie teatru.

"Zabawa stanowi podstawową formę aktywności małego dziecka" [1], jest zarazem środkiem jego ekspresji. Razem z nauką szkolną i pracą, zabawa jest dominującą formą aktywności w młodszym wieku szkolnym. Jest naturalną drogą zaspokojenia jego zainteresowań oraz potrzeb ruchowych, poznawczych, emocjonalnych i społecznych. W. Okoń definiuje zabawę następująco: "zabawa jest działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość".[2]

O "swobodnej twórczości uczniów", którą można rozumieć jako zabawę, pisał C. Freinet: "Kluczowym zagadnieniem w pedagogice Freineta jest swobodna twórczość uczniów, czego wyrazem są różne formy ekspresji artystycznej i praktycznej dzieci, włączone w realizację zadań dydaktycznych i wychowawczych".[3] Zdaniem pedagoga ekspresja jest sprawdzianem przyswojonej wiedzy, środkiem ćwiczenia sprawności manualnych, sposobem pogłębiania wiedzy.

Choć nie wprost, o aktywnej twórczości dziecka pisze również Maria Montessori. Dziecko to jej zdaniem, nie tylko etap, przez który należy przejść na drodze do dorosłości, ale okres niezmiernie ważny dla rozwoju jednostki. Siłą sprawczą rozwoju dziecka jest wewnętrzna energia. To ona sprawia, że dzieci są niestrudzone w swej aktywności. Nie tylko nie boją się wysiłku, ale stale go poszukują i wytrwale realizują podjęte działania. Wychowanie, zdaniem Marii Montessori powinno być związane z potrzebą spontanicznej i wszechstronnej aktywności dziecka, które, zdaniem Marii Montessori, może się prawidłowo rozwijać tylko w atmosferze wolności i swobody. Dzięki wolności i swobodzie w działaniu dziecko może zredukować swoją zależność od dorosłych oraz rozwinąć własną autonomię.

Najlepszą pomocą jaką można mu zaoferować jest swoboda. Zasada ta odnosi się do wyboru przedmiotu, miejsca, czasu i formy pracy. Samodzielny wybór umożliwia planowanie czynności, wykonywanie pracy na własną odpowiedzialność, przemyślenie swoich czynności, zastanowienie się nad ich konsekwencjami dla siebie i innych, sprawdzenie siebie, odkrycie swoich umiejętności i słabości, przeżywanie sukcesu i rozczarowania. Dzięki temu rozwija się u dziecka samodzielność.

Bardziej szczegółowo na temat zabawy pisał J. Hunzinga. Nazwał on zabawą zachowanie swobodne, podejmowane bezinteresownie, bez motywacji materialnych w czasie i miejscu określonym sztucznie. Cechą zabawy była powtarzalność czynności i niezmienność jej wewnętrznej organizacji. Zabawa ta polegała na odtwarzaniu rzeczywistości i jej naśladownictwie. Wyłonił on wspólne właściwości zabawy, a było to:
a) zabawy zapewniają rekreację,
b) zabawy oczyszczają sumienie,
c) zabawy wypełniają ludziom wolny czas,
d) zabawy dostarczają przyjemnej rozrywki,
e) zabawy stanowią bogate źródło wiedzy.

S.Szuman traktował zabawę jako naturalną, wrodzoną, a zarazem specyficzną metodę uczenia się. Zabawa była sposobem wyjścia poza ciasny krąg instynktów. Łączył on zabawę z czterema czynnikami: intelektem, umiejętnościami, sprawnościami i postawami społecznymi. Czynniki te zależały ponad to od środowiska, aktywności własnej oraz postępowania pedagogicznego wobec dziecka. Aktywność wrodzona kierowała dziecko na drogę prób i błędów umożliwiający mu lepszy kontakt ze światem go otaczającym. Dzięki temu nabywało ono sprawności i różne umiejętności. Wraz z rozwojem dziecka coraz mniejszy wpływ na nie ma środowisko. Dziecko idąc do przedszkola powiększa grono osób które je otacza. Wtedy rozszerza ono swoje zabawy, włącza do nich fakty z życia codziennego, w ten sposób dziecko uczy się życia w społeczeństwie.

H. Spencer uważał, że zabawa wynika z potrzeb, przyczyn natury fizjologicznej. Dla niego zabawa nie ma z góry określonego celu, sprzyjała ona jednak rozwojowi potrzebnych w życiu umiejętności. Zabawa sprzyja rozwojowi potrzebnych w życiu umiejętności, jest szkołą przygotowującą do dalszego życia.

F. Frobel wyszedł z założenia, że istotą zabawy jest zaspokojenie określonej potrzeby dziecka w zależności od jego rozwoju fizycznego i psychicznego. Był on twórcą tzw. ogrodów dziecięcych. Dla niego najważniejszą potrzebą dziecka była chęć ruchu, działania i twórczości plastycznej.

Z kolei S.L. Rubinsztejn twierdził, że zabawa jest przejawem działalności człowieka przez którą jednostka wyrabia sobie określony stosunek do otaczającego ją świata. W zabawie przejawia się bezpośredni stosunek do życia wypływający z pobudek, zainteresowań i potrzeb. Czynnością zabawową nazwał takie działanie, które dziecko wykonuje z powodu bezpośredniego zainteresowania, a nie z uwagi na efekt końcowy. S.L.Rubinsztejn stwierdził również, że w zabawie jest tylko nierealne to, co jest w niej nieistotne, a wszystko to, co jest w niej istotne jest realne i prawdziwe. Zabawa wszechstronnie kształci, jest ona szkołą życia. To powtarzanie określonych czynności utrwala się w zachowaniu dziecka, z czasem wykonuje ono je automatycznie i zdobywa przez to przygotowanie do życia.

D.B. Elkonin uważałł, że poprzez zabawę rozwijają się procesy psychiczne, które bezpośrednio się łączą z zabawą to jest: wyobraźnię, pamięć, fantazję, myślenie, utrwalanie i psychomotorykę. Emocjonalny charakter zabawy był powodem tego, że zabawę przez długi czas traktowano jako instynkt.

Według S. Karpowicza istota zabawy tkwi w czynniku wychowawczym. Stwierdził on, że wszystko co wykonuje człowiek jest albo celowe i zaplanowane, albo podejmowane dla samej przyjemności działania. Czynności pierwszej kategorii to praca, a drugiej to zabawa. W zabawie dziecko rozwija i tworzy swoją kulturę, rozwija sprawność fizyczną, bystrość zmysłów i uzyskuje olbrzymi zasób wrażeń.

H. Rowid uważał, że w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym dziecko tworzy sobie odrębny świat wyobrażeń, pragnień i działań, różny od otoczenia. Przebywając wśród zabawek tworzy sobie świat baśni i przygód. Dzieci twory fantazji uważają za rzeczywistość, dążą do ożywiania martwej natury (animizm i hylozoizm) i przypisywaniu różnym przedmiotom właściwości cech ludzkich (antropomorfizm).

M. Tyszkowa traktuje zabawę jako czynnik symbolizacji, poznania i autokomunikacji dziecka. Stwierdziła ona, że rozwój psychiczny jednostki można ujmować jako proces gromadzenia i organizowania doświadczenia w struktury funkcjonalne systemu psychicznego, a więc jako proces strukturyzacji i rekonstrukcji doświadczenia. Zabawa jest jednocześnie aktywnością poznawczą, gdyż pragnie ono poznać świat przedmiotów, którymi posługują się dorośli. Dąży do opanowania takich działań jakie wykonują dorośli, oraz do uczestnictwa w życiu dorosłych.

Nie ulega wątpliwości, iż wpływ zabawy na rozwój i proces nauczania dziecka jest ogromny. To właśnie zabawie dziecko zawdzięcza wiadomości o ludziach, o ich zawodach, o obyczajach i zachowaniu, o przyrodzie, o zwierzętach, roślinach i pożytkach z nich. Poprzez zabawę dziecko przyswaja sobie również drobne utwory literackie, utwory muzyczne oraz zapoznaje się z niektórymi filmami i sztuką. Również dzięki zabawie dziecko systematyzuje swoje wiadomości, ale różna jest ich trwałość. Zależy ona od tego, jak dany przedmiot lub sytuacja długo oddziałuje na zmysły dziecka. Jeśli jest to tylko krótkotrwały kontakt, długo nie zostaje on w pamięci, ale jeśli dziecko styka się długo z danym przedmiotem (lub sytuacją) zapada ona w pamięć dziecka na długo. Następnie dziecko stara się wykorzystać zdobyte wiadomości w zabawie, oraz gdy już je wyćwiczy stosuje je w praktyce.[4]

U podstawy procesu nabywania wiadomości w młodszym wieku szkolnym leży bezpośrednie poznanie rzeczy i zjawisk, jakie ma miejsce w zabawie i w kontakcie dziecka z jego środowisko.

Według badań, które przeprowadził D.B. Elkonin zabawy konstrukcyjne sprzyjają poznaniu nowych przedmiotów i rzeczy. Jeszcze więcej wiadomości dzieci zdobywają w zabawach w rolę (sprzyja temu bogactwo ról które przyjmują dzieci na siebie). Rola sprzyja uogólnianiu cech i prawideł postępowania osób z otoczenia, które działają szczególnie mocno na dziecko. Jest to wiedza czynna, którą dzieci wykorzystują w życiu codziennym.[5]

Dzieci w zabawie nie zdobywają tylko wiedzy, ale również zdobywają umiejętności posługiwania się tą wiedzą. Efektem uczenia się w trakcie zabawy jest również rozwijanie zdolności syntezy i analizy, oraz rozwijanie tych procesów umysłowych, które wiążą się z obserwowaniem zjawisk, z uwagą i pamięcią oraz wyobraźnią i różne odmiany myślenia.

Zabawa stanowi najwłaściwszą formę działalności i aktywności dziecięcej, dającej mu nowe doświadczenia i przeżycia. W procesie zabawy dziecko doznaje uczucia zadowolenia ze spełnienia konkretnej roli, odczuwa potrzebę działania, przezwycięża swoje obawy i niepokoje. W zabawie wyzwala się nagromadzona energia, rozładowują się napięcia nerwowe. Własne działania i nowe doświadczenia nabyte w czasie zabawy z innymi dziećmi budzą ciekawość świata, oraz naturalną potrzebę poznawania go i rozumienia.[6]

Dziecko podczas zabawy przyswaja sobie podstawowe zasady dyscypliny i prawidłowego zachowania się, co z czasem przeradza się w trwały nawyk.

Dziecko od najwcześniejszego momentu w swoim życiu rozwija się na skutek oddziaływania wychowawczego, oraz pod wpływem wrażeń otrzymywanych od otoczenia. W momencie, kiedy dziecko zaczyna się bawić, zaczyna poznawać otoczenie. Ma ono nieprzepartą chęć do naśladowania oraz wzorowania się na innych.[7]

Badania nad rozwojem zabawy u dzieci jednoznacznie wskazują na bardzo duże znaczenie zabawy w rozwoju całej osobowości dziecka. Ponieważ podczas zabawy bardzo intensywnie pracuje umysł dziecka, przyswajane zostają wiadomości, które są potem wykorzystywane podczas zabaw, oraz w życiu codziennym.[8]

Małe dziecko początkowo nie widzi wyraźnie celu zabawy. Jego czynności wyraża zabawka. Dziecko początkowo wybiera nie temat zabawy, lecz rolę którą często zmienia. W miarę rozwoju dziecka umiejscowiona pewna myśl, umiejętność podejmowania decyzji, w co się ma bawić - jeszcze przed rozpoczęciem zabawy. Dzięki odpowiedniemu pokierowaniu dzieckiem, zachęceniu go do realizacji planu zabawy, do pokonywania trudności, do wysiłku umysłowego możemy wpłynąć na zakres poznania u dziecka.[9]

W wyniku systematycznego wyrabiania u dzieci umiejętności celowego działania i wzbogacaniu doznanych wrażeń, zmienia się u nich sposób przeżywania pewnych sytuacji oraz zwiększa się zasób wiadomości. Zabawy jednak nie można traktować tylko jako naśladownictwa. Poznawanie otoczenia poprzez zabawę jest procesem skomplikowanym, w którym bierze udział cała osobowość dziecka. Na treść zabawy składa się współdziałanie różnorakich przeżyć i wrażeń dzieci.[10]

W zabawie wiadomości stosowane są w działaniu, wykorzystywane w zależności od treści zabawy. Pomaga to dziecku w ustaleniu istniejących związków i stosunków pomiędzy zjawiskami życia. Za pomocą zabawy w rolę rozwija się myślenie i mowa dzieci.[11]

W zabawie twórczej w rolę dzieci kształtują i odzwierciedlają społeczne stosunki między ludźmi. W zabawi konstrukcyjnej zaś odtwarzają stworzone przez dorosłych obiekty i przebieg działalności konstrukcyjnej. Mając przed oczyma cel działalności, konsekwentnie do niej dążą pokonują liczne trudności. Celem tej zabawy jest tworzenie i kształtowanie określonej budowli lub całego zestawu budowli.[12]

Dla dziecka wszystko jest nowością, każdy przedmiot, każda sytuacja, ruch i wrażenie dla dziecka ma charakter odkrycia czy wynalazku. Niestrudzona aktywność dziecka powoduje to, że jego psychika wchłania i rejestruje wszystko, co dalej prowadzi do szukania odpowiedzi na postawione sobie pytania, oraz przetwarzania nowych etapów. Duża wrażliwość emocjonalna dziecka, oraz wypływające z niej roztargnienie, ograniczona pamięć bezpośrednia, sprawia że małe dziecko nie przyzwyczaja się do przedmiotów tak szybko jak człowiek dorosły. Dla niego przedmiot ma dużo więcej potencjalnych bodźców, budzą one jego ciekawość przez dłuższy czas[13].

Ta podstawowa czynność zmysłowo-ruchowa jest warunkiem wejścia w życie. To podstawowa droga w procesie poznania, oraz w procesie poznania samego siebie i swojego znaczenia. Działalność zabawowa przyczynia się nie tylko do wzbogacania wiedzy i doświadczeń, na którym bazuje późniejsze życie umysłowe, ale budzi też inicjatywę, wiarę w siebie i samodzielność.

Dziecko które naśladuje dorosłego, nie jest jego wierną kopią modyfikuje zachowania dorosłych na swój sposób. Postępuje tak jak chciałoby, aby było traktowane przez dorosłych. Tak więc zabawa łączy się z działaniem, a przez to z poznaniem w sposób nierozerwalny.

Zabawa odgrywa również ogromną rolę w nauce języków obcych. "Analizując proces nauczania języków obcych zarówno dzieci, młodzieży, jak też i osób dorosłych dostrzegamy w każdym przypadku i na różnych etapach nauki elementy zabawy" [14] . Gry i zabawy mają na celu doskonalenie spostrzeżeń wzrokowych, słuchowych, kształtowaniu uwagi, bogacenia słownika.

Celem gier i zabaw w nauczaniu dzieci języków obcych jest łączenie produkcji językowej z czynnościami motorycznymi. Stosuje się je wielokrotnie w czasie lekcji, by wprowadzić chwile odpoczynku i odprężenia. Dzieci mogą wykonywać polecenia nauczyciela typu: stand up, sit down, left hand up i tym podobne. Bardzo często formą zabaw są też różnego rodzaju konkursy, zagadki i krzyżówki. Dziecko w młodszym wieku szkolnym uczy się przede wszystkim pamięciowo i na tę sprawność należy zwrócić szczególną uwagę. Podczas zajęć trzeba jak najczęściej zwracać się do dzieci w języku obcym obrazując polecenia odpowiednim gestem, np. nauczyciel, wskazując na krzesło, mówi: Sit down, please. Wczesne wprowadzanie prostych zwrotów spowoduje, że po krótkim czasie dzieci będą na nie prawidłowo reagowały. Również pochwały za wszelkie przejawy aktywności powinny być formułowane po angielsku, np.: Great! Well done! itp. Korzystanie z pomocy dydaktycznych, np. plansz lub modeli przedmiotów, przemawia do wyobraźni dziecka i ułatwia zapamiętywanie. Ucząc języka obcego nauczyciel powinien często korzystać z magnetofonu lub odtwarzacza CD jako niezbędnego środka do nauki rytmicznych piosenek, wyliczanek czy wierszyków. Nauczyciel powinien pamiętać także o tym, by tempo zajęć było wartkie, by zbyt długo nie koncentrować dzieci na jednym rodzaju ćwiczeń. Dobre rezultaty daje przeprowadzenie krótkiej gimnastyki z poleceniami w języku obcym lub zabawy ruchowej do piosenki czy rymowanki. Warto także kilka minut poświęcić na wykonanie przez dzieci rysunku lub kolorowanie. Jak pisze J. Brzeziński: "O ile w grupach ludzi dorosłych i młodzieży pewne elementy procesu nauczania, mające charakter zabawy mogą być uważane przez nich jako interesujące wdrażanie zagadnień gramatycznych, ciekawe przyswojenie słownictwa, to w przypadku dzieci starszych udział momentów rozluźnienia, motywujących, a zarazem kształcących powinien wzrastać, natomiast w przypadku dzieci najmłodszych, np. dzieci w wieku przedszkolnym, należy dążyć do tego, by proces nauczani przebiegał niemal wyłącznie w formie gier i zabawy. Jest to jedyna droga, która może doprowadzic do wytyczonego celu".[15]

Jednym z najbardziej popularnych języków obcych jest angielski. Niemal każdy rodzic chciałby, aby jego dziecko umiało się porozumiewać w tym języku, dlatego też naukę rozpoczynają coraz młodsi uczniowie.

Spośród ogromnej liczny zabaw, pomagających w przyswojeniu języka angielskiego, na uwagę zasługują Zabawy metodą TPR (Total Physical Response - reagowanie całym ciałem). Metoda ta polega na rozumieniu i wykonywaniu instrukcji wydawanych przez nauczyciela. Dzieci nie muszą utrzymywać werbalnego kontaktu z nauczycielem, wystarczy, że wypełniają jego polecenia. z czasem dzieci same mogą wydawać polecenia kolegom i koleżankom.

Zabawą, dzięki której dziecko uczy się nazw poszczególnych czynności, jest zabawa "Teddy Bear". Nauczyciel trzyma przed sobą misia wydając komendy. Dzieci naśladują czynności wykonywane przez maskotkę, np.:
Teddy Bear, Teddy Bear - clap your hands!
Teddy Bear, Teddy Bear - turn around!
Teddy Bear, Teddy Bear - point to your nose!
Teddy Bear, Teddy Bear - touch your toes.

Do łączenia muzyki z ruchem doskonale nadaje się też piosenka Head and shoulders. Śpiewa się ją trzy razy, za każdym razem szybciej. Dzieci pokazują przy tym części ciała, o których śpiewają.

Head and shoulders, knees and toes, knees and toes.
Eyes and ears and mouth and nose, mouth and nose.
Head and shoulders, knees and toes, knees and toes, knees and toes!

Ciekawą zabawą ułatwiającą przyswajanie słownictwa, jednocześnie rozszerzającą wiedzę o świecie zwierząt jest zabawa pt. "Naśladowanie zwierząt". Nauczyciel mówi po angielsku nazwę zwierzęcia, którego dzieci próbują naśladować, wydając przy tym odgłosy mające go przypominać. Oczywiście nauczyciel musi dzieci wcześniej zapoznać z nazwami zwierząt, demonstrując ich sylwety na ilustracjach. W tej zabawie można wykorzystać takie nazwy zwierząt, jak: a dog, a cat, a bird, a mouse, a rabbit, a frog, a fish, a lion, a monkey, an elephant, itp.

Inną atrakcyjną grą są "Kolory" - zabawa z piłką. Nauczyciel rzuca kolejno do dzieci piłkę wypowiadając w języku angielskim jakiś kolor. Dziecko łapie piłkę, a następnie odrzuca nauczycielowi tłumacząc na język polski usłyszany kolor. Nauczyciel może się z dziećmi umówić, by nie łapały piłki, gdy usłyszą black (czarny).Zabawę można zmodyfikować (nauczyciel rzucając piłkę mówi kolor po polsku, a dziecko odrzucając ją mówi po angielsku).

Kolejną atrakcyjną formą nauki jest "Powitanie w parach". Zabawę można przeprowadzić, gdy dzieci znają już nazwy części ciała. Uczniowie dobierają się parami. Nauczyciel wydaje komendy, a dzieci dotykają się danymi częściami ciała, np.: Shoulder to shoulder; Knee to knee; Head to head; Arm to arm; itp.

Zabawa "Simon Says" polega na tym, że dzieci wykonują znane z wcześniejszej nauki komendy nauczyciela, tylko wtedy, gdy komenda poprzedzona jest zwrotem Simon says, np.:

Simon says - touch your ears! (dzieci dotykają swoich uszu)
Simon says - clap your hands! (dzieci klaszczą)

Turn around! - ten, kto wykonał tę czynność odpada na chwilę z gry, gdyż komenda nie została poprzedzona słowami Simon says!

Dzieci w młodszym wieku szkolnym bardzo lubią różnego rodzaju zgadywanki. Można tu wykorzystać niezbędne w tym okresie nauki ilustracje, tzw. flashcards. Nauczyciel przygotowuje zestaw tematyczny, np. Toys (Zabawki) i losuje jedną ilustrację nie patrząc na obrazek. Odwraca ją w kierunku dzieci i próbuje zgadnąć, co jest na obrazku. Dzieci muszą zrozumieć nauczyciela i odpowiedzieć mu czy ma rację, np.:
Nauczyciel wylosował lalkę - Is it a doll? YES
Nauczyciel wylosował pociąg - Is it a car? NO, it's a train.

Podobnie można bawić się z ilustracjami przedstawiającymi zwierzęta, pojazdy, kolory lub liczby.

Inną zgadywanką jest zabawa What have i got in my box?

Nauczyciel chowa w pudełku rzecz lub ilustrację związaną z określonym tematem i pyta: What have i got in my box? Dzieci kolejno zgadują, co może być w pudełku. Jeśli zgadną nauczyciel wyjmuje daną rzecz czy ilustrację. Zabawę można zmodyfikować. Nauczyciel chowa w pudełku przedmiot o wyraźnym kształcie. Dziecko wkłada rączkę do pudełka i nie podglądając próbuje zgadnąć, co jest w środku.

Atrakcyjną dla małych dzieci jest też zabawa: Who stole the cookies?
Polega ona na przeprowadzeniu mini-dialogu między uczestnikami zabawy.
Nauczyciel zaczyna zabawę oskarżając jedno z dzieci o kradzież ciasteczek:
Kasia stole the cookies from the cookie box!
Kasia odpowiada: Who? Me?
Nauczyciel: Yes, you!
Kasia: Not me!
Nauczyciel: Then who?
Kasia przerzuca winę: Tomek stole the cookies from the cookie box!
Tomek: Who? Me?
Kasia: Yes, you!
Tomek: Not me!
Kasia: Then who?
Tomek: Ola stole the cookies from the cookie box! Itd.

Analizując zarówno wypowiedzi pedagogów na temat roli zabawy w nauczaniu dzieci, jak i konkretne propozycje dotyczące zabaw w nauczaniu języka angielskiego, można wysnuć następujące wnioski:
1. wpływ zabawy na rozwój i proces nauczania dziecka jest ogromny,
2. zabawa jest naturalną formą zaspokojenia potrzeb dziecka,
3. dzięki zabawie dzieci nabywają sprawności i różne umiejętności,
4. zabawa wszechstronnie kształci, jest szkołą życia,
5. zabawy sprzyjają poznaniu nowych przedmiotów i rzeczy,
6. efektem uczenia się w trakcie zabawy jest rozwijanie zdolności syntezy i analizy, oraz rozwijanie tych procesów umysłowych, które wiążą się z obserwowaniem zjawisk, z uwagą i pamięcią oraz wyobraźnią i różne odmiany myślenia,
7. nauczanie języków obcych poprzez zabawę sprawia, iż najmłodsi się nie nudzą i chętnie uczęszczają na zajęcia,
8. przy okazji zabaw dzieci szybciej zapamiętują słownictwo oraz kształtują prawidłową wymowę i akcent,
9. w działaniu dziecka podczas zabawy kształtują się organizacyjne struktury myślenia i postępowania, które mają znaczenie dla nauki szkolnej,
10. podczas nauki języka obcego przez zabawę dzieci uczą się wytrwałości w działaniu, przezwyciężają egocentryzm i nieśmiałość,
11. nauka przez zabawę (wiersze i rymowanki) kształci pamięć,
12. zabawa rozwija wyobraźnię, uczy dyscypliny i współpracy z innymi.

Bibliografia
1. Bogdanowicz Z., Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, WSiP, Warszawa 1990
2. Brzeziński J., Nauczanie języków obcych dzieci, WSiP, Warszawa 1987
3. Buch E., Tworzenie się zespołów dziecięcych w toku zabawy twórczej i konstrukcyjnej, "Wychowanie w przedszkolu" 1977 nr 2
4. Chodkiewicz K., Rola zabaw twórczych i konstrukcyjnych w poznaniu i wychowaniu dziecka. "Wychowanie w przedszkolu" 1978 nr 3
5. Christiensen N., Launer J., O zabawie dzieci przedszkolnych, "Wychowanie w przedszkolu" 1980 nr 4
6. Dąbrowski Z., Wiązanie działania z poznaniem w zespołowych zadaniach technicznych, "Kwartalnik Pedagogiczny" 1968
7. Dunin-Wąsowicz M., Pomoce do zabaw twórczych, "Wychowanie w przedszkolu" 1971 nr 12
8. Nauka poprzez zabawę, "Głos Nauczycielski" 1972 nr 47
9. Okoń W., Zabawa a rzeczywistość, WSiP, Warszawa 1987
10. Osteieth P., Zabawa jako podstawowy warunek ludzkiego rozwoju w epoce techniki i automatyzacji, "Wychowanie w przedszkolu" 1973 nr 11-12
11. Semenowicz H., Freinet w Polsce, WSiP, Warszawa 1980
12. Stępniewski A., Zabawa jako czynnik rozwoju, "Rodzina i szkoła" 1966 nr 9
13. Szuman S., Zabawy tematyczne dzieci, "Wychowanie w przedszkolu" 1959 nr 2.
14. Wieczorek E. Skiba "Program nauczania j.angielskiego dla klas I - III", PWN, Warszawa 1999
15. Strona internetowa: http://www.montessori.pl
16. Żebrowska A., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1977

Przypisy:
1. Żebrowska A., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1977, s. 354.
2. Okoń W., Zabawa a rzeczywistość, WSiP, Warszawa 1987, s. 44.
3. Semenowicz H., Freinet w Polsce, WSiP, Warszawa 1980, s. 17.
4. Dąbrowski Z., Wiązanie działania z poznaniem w zespołowych zadaniach technicznych. "Kwartalnik Pedagogiczny" 1968.
5. Christiensen N., Launer J., O zabawie dzieci przedszkolnych. "Wychowanie w przedszkolu" 1980 nr 4.
6. Bogdanowicz Z., Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, WSiP, Warszawa 1990.
7. Osteieth P., Zabawa jako podstawowy warunek ludzkiego rozwoju w epoce techniki i automatyzacji
8. "Wychowanie w przedszkolu" 1973 nr 11-12.
9. Chodkiewicz K., Rola zabaw twórczych i konstrukcyjnych w poznaniu i wychowaniu dziecka, "Wychowanie w przedszkolu" 1978 nr 3.
10. Nauka poprzez zabawę, "Głos Nauczycielski" 1972 nr 47.
11. Szuman S., Zabawy tematyczne dzieci, "Wychowanie w przedszkolu" 1959 nr 2.
12. Stępniewski A., Zabawa jako czynnik rozwoju, "Rodzina i szkoła" 1966 nr 9.
13. Dunin-Wąsowicz M., Pomoce do zabaw twórczych, "Wychowanie w przedszkolu" 1971 nr 12.
14. Buch E., Tworzenie się zespołów dziecięcych w toku zabawy twórczej i konstrukcyjnej, "Wychowanie w przedszkolu" 1977 nr 2.
15. Brzeziński J., Nauczanie języków obcych dzieci, WSiP, Warszawa 1987, s. 119.
16. Ibidem, s. 119.

Opracowanie: mgr Mariola Kubacka

Wyświetleń: 4543