Katalog

Krystyna Gromek
Biologia, Artykuły

Kształtowanie świadomości i kultury ekologicznej

- n +

Kształtowanie świadomości i kultury ekologicznej

Systematyczne zmniejszanie się użytków rolnych i powierzchni lasów, niszczenie zasobów genowych, zachwianie równowagi ekologicznej, postępujące pogarszanie się czystości powietrza i wód, degradacja gleb powoduje poważne zagrożenie rozwoju społeczno - gospodarczego kraju, stwarza coraz większe bezpośrednie niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia ludzi oraz prowadzi do postępującej dewastacji krajobrazu i brutalnego wyniszczenia dziedzictwa przyrody ojczystej.

Ochrona przyrody stanęła w rzędzie ogniw najsilniej zagrożonych kryzysem gospodarczym, a wieloletnie zaniedbania w zakresie ochrony środowiska sprawiają, że odrobić je jest coraz trudniej. Dostrzegając wagę problemu podejmuje się rożne działania które mają na celu zahamowanie dalszej degradacji środowiska.

Jednym z nieodzownych zadań jest krzewienie w społeczeństwie świadomości i kultury ekologicznej. Analiza istniejących obecnie zagrożeń środowiska pozwala stwierdzić, że jedna z głównych przyczyn jest brak świadomości ekologicznej wśród znacznej części społeczeństwa, a często również brak kultury w tym zakresie, co wyraża się obojętnością lekkomyślnością, brakiem poczucia odpowiedzialności za stan środowiska.

Przez świadomość ekologiczną rozumiemy szeroko pojętą swoista formę świadomości społecznej. Formę wyrażającą się w myśleniu i przeżyciach poszczególnych ludzi, jak i w funkcjonujących społecznie normach pojmowania, przeżywania, odzwierciedlania i wartościowania obiektywnej rzeczywistości tego co się dzieje w przyrodzie.

Główna funkcja świadomości ekologicznej polega na umożliwieniu celowej działalności, opartej na wyobraźni, przewidywaniu wyników i skutków procesów zachodzących w środowisku. Świadomość ekologiczna jest niezbędna aby człowiek mógł zrozumieć motywy własnego postępowania a także działania w otaczającym go środowisku przyrodniczym.

Zdaniem Z. Hulla świadomość ekologiczna funkcjonuje w dwóch zasadniczych sferach: opisowo-technicznej i aksjologiczno-normatywnej. W sferze opisowo technicznej świadomości ekologicznej można wyróżnić wiedzę i wyobraźnię ekologiczną, a w sferze aksjologiczno-normatywnej system wartości i norm etyki ekologicznej, na którym opiera się tzw. Sumienie ekologiczne.

Wiedza ekologiczna obejmuje wiadomości i umiejętności dotyczące procesów zachodzących w ekosystemach, wiedzę o mechanizmach ekosystemów, a także o zależnościach między różnymi formami działalności ludzkiej w środowisku przyrodniczym, a w szczególności o zanieczyszczeniach i zagrożeniach środowiska oraz sposobach profilaktyki.

Wyobraźnia ekologiczna to zdolność i umiejętność przewidywania ekologicznych skutków działań ludzkich, to zdolność do kompleksowego dostrzegania powiązań pomiędzy rozwojem cywilizacji i życiem ludzi a procesami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym, przejawiająca się w umiejętności projektowania działań ekologicznie bezpiecznych.

Rezultatem systematycznego kształtowania świadomości ekologicznej jest kultura ekologiczna jednostki, na którą składają się następujące elementy:
-całokształt wiedzy o środowisku przyrodniczym,
-zdolność dostrzegania specyfiki i złożoności zjawisk przyrodniczych oraz odnajdywania w nich głównych zjawisk, współzależności i prawidłowości,
-gotowość do przejawiania określonych zachowań w stosunku do środowiska przyrodniczego,
-zdolność otwartego, twórczego myślenia, warunkująca podatność na wprowadzanie innowacji gwarantujących zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego.

Znaczącą rolę w kształtowaniu tak szeroko rozumianej kultury ekologicznej odgrywa system ocen i wartości funkcjonujących w ramach aksjologiczno-normatywnej świadomości ekologicznej.

Z tego punktu widzenia istotne jest wyodrębnienie wartości specyficznie ekologicznych, takich, których realizacja nie byłaby możliwa w zniszczonym środowisku przyrodniczym oraz wartości, które bezpośrednio wiążą się z ochroną środowiska człowieka, ochroną jego życia i zdrowia. Można je ująć w trzy grupy:
1.Ochrona własnego zdrowia
2.Ochrona środowiska przyrodniczego
3.Wrażliwość na piękno przyrody.

Zgodnie z przyjętym sposobem rozumienia pojęć "świadomość i kultura ekologiczna" zakłada się, iż będą się one przejawiać w wartościach ekologicznych cenionych przez młodzież oraz w jej postawach wobec przyrody, w których ważną rolę odgrywa wiedza o zagrożeniach środowiska przyrodniczego.

Tak więc szczególną potrzebą naszych czasów staje się kształtowanie świadomości ekologicznej młodego pokolenia, a zwłaszcza wyobraźni i kultury ekologicznej.

Świadomość zagrożeń ekologicznych u naszej młodzieży znajduje się na poziomie sprzed wielu lat, kiedy nie występowały tak drastyczne fakty naruszenia środowiska. Przyroda sama regulowała stosunki w biocenozie. Jednak już wtedy w celach wychowania występowały elementy umiłowania przyrody i ochrony jej piękna. Wynikały one wówczas raczej z przesłanek patriotycznych. Dziś jest to smutna konieczność ochrony gatunku ludzkiego przed zagładą.

Literatura:
1.Z.Hull- "Świadomość ekologiczna" "Aura" 1/84
2.E.Misiak- "Świadomość i kultura ekologiczna" 1985
3.D.Cichy- "Kształtowanie świadomości ekologicznej" - "Biologia w szkole" 5/90
4.J.Aleksandrowicz- "Sumienie ekologiczne" - Seria "Omega" 1979
 

Opracowanie: Krystyna Gromek

Wyświetleń: 5144


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.