Katalog

Andrzej Hulajko
Wychowanie fizyczne, Sprawozdania

Kompetencje nauczyciela wychowania fizycznego

- n +

Kompetencje nauczyciela wychowania fizycznego

Wiek XXI będzie stuleciem kompetencji. Przewiduje się, że wzrośnie zapotrzebowanie na ludzi o wszechstronnym rozwoju osobowości, o wysokich i wielorakich kwalifikacjach, otwartych na dokonujące się przemiany, na ludzi "myślących w biegu". Te stwierdzenia dotyczą również nauczycieli. Model edukacji adaptacyjnej - nauczającej odchodzi do historii. W warunkach współczesnych, nawet najbardziej perfekcyjna wiedza i umiejętności oraz wysoka sprawność już nie będzie wystarczać człowiekowi. Uczeń żyjący w świecie ciągłych przewartościowań, dynamicznego rozwoju technologii i jednocześnie dużego zagrożenia ekologicznego, nasilających się gwałtownie chorób cywilizacyjnych, chaosu w dziedzinie kryteriów piękna i systemów wartości musi być inaczej przygotowany do życia. Musi mieć jasną wizję ku czemu ma zmierzać, musi mieć świadomość na jakich wartościach ma oprzeć swoją egzystencję, musi wiedzieć jak ma żyć, jako istota rozumna, wolna, autonomiczna, odpowiedzialna za siebie i za każdy swój czyn.

To wszystko odnosi się również do nauczycieli. Odpowiadają oni za swoich uczniów, za ich wielostronny rozwój oraz za przebieg procesu nauczania i wychowania. Odpowiedzialni są przed uczniami i ich rodzicami, którzy oddali im to, co dla nich jest najcenniejsze. Jeśli są osobami w pełni odpowiedzialnymi, to nie mogą pominąć w procesie pedagogicznym nauczania wychowującego. Muszą starać się wykształcić człowieka zdrowego, wszechstronnie rozwiniętego i sprawnego, ale także człowieka twórczo myślącego, wrażliwego i otwartego na zmiany, doskonalącego swoją osobowość pod względem intelektualnym, afektywnym i psychomotorycznym, który potrafi samodzielnie uczyć się i usprawniać oraz korzystać z najnowszych technologii komunikowania się, człowieka umiejącego odróżnić dobro od zła i odpowiedzieć sobie na pytanie: jak żyć godnie i zgodnie z naturą.

W związku ze zmianami edukacyjnymi w ramach reformy oświaty, nieco inaczej zaczęto podchodzić do zagadnienia celów, treści i końcowych efektów kształcenia i wychowania. Osiągnięcia ucznia przybrały postać kompetencji, które stały się wyznacznikami efektywności pracy nauczyciela i ucznia. Przed nauczycielami stanęły nowe zadania. Zaistniała potrzeba wyposażenia ich w toku kształcenia i doskonalenia zawodowego w nowe kompetencje instrumentalne i kierunkowe. Na jednym z posiedzeń Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w 1997r. poświęconym przygotowaniu nauczycieli do wypełniania przez nich funkcji kształcących, wychowawczych i opiekuńczych przyjęto projekt zestawu standardów kompetencji zawodowych nauczyciela. Są to kompetencje: prakseologiczne, komunikacyjne, współdziałania, kreatywne, moralne i informatyczne.

W czym wyrażają się poszczególne kompetencje nauczyciela wychowania fizycznego i jak się przejawiają, to pytanie, na które postaram się odpowiedzieć.

1. Kompetencje prakseologiczne wyrażają się w diagnozowaniu, skutecznym programowaniu, planowaniu i organizowaniu działań pedagogicznych, kontrolowaniu i ocenianiu efektów w procesie edukacyjnym. Kompetencje te posiada nauczyciel, który potrafi:
- opracować ogólną koncepcję pracy z klasą szkolną i pojedynczymi uczniami oraz z ich rodzicami;
- umie rozpoznać wyjściowy stan sprawności fizycznej, umiejętności, wiedzy i postaw uczniów, potrafi odpowiednio zinterpretować wyniki testów i sprawdzianów :
- który w oparciu o wyniki rozpoznania potrafi zaprogramować swoją pracę ( potrafi napisać autorski program lub dokonać wyboru odpowiedniego dla swojej szkoły programu, zaplanować pracę w poszczególnych klasach);
- potrafi zoperacjonalizować ogólne cele kształcenia i wychowania fizycznego i zaprogramować odpowiednie treści dla ich osiągnięcia;
- posłużyć się podstawowymi elementami warsztatu dydaktycznego - metodami, formami organizacyjnymi pracy uczniów i materialnymi środkami dydaktycznymi, dobierając je odpowiednio do celów, zadań i warunków kształcenia;
- uruchomić pozytywną motywację uczniów do ćwiczeń (realizacji zadań);
- posłużyć się różnymi metodami, formami, testami i środkami kontroli, analizy i oceny osiągnięć szkolnych ucznia;
- zinterpretować i ocenić osiągnięcia uczniów na tle ich indywidualnych możliwości;
- ustalić przyczyny niepowodzeń pedagogicznych i zaproponować sensowne sposoby ich usuwania:;
- rozpoznać typowe formy zaburzeń rozwojowych (nerwice, agresja, wady postawy, używanie środków odurzających) i skierować ucznia po odpowiednią formę pomocy;
- dokonać obiektywnej oceny skuteczności własnej pracy i zaproponować jej korektę; - zaplanować własną koncepcję doskonalenia zawodowego.

W związku z tym zachodzi konieczność wyposażenia studentów - przyszłych nauczycieli w odpowiednią wiedzę teoretyczną i praktyczną, szczególnie dotyczącą teorii programowania i umiejętność konstruowania programów edukacyjnych tak, jak to już od wielu lat robi się w innych krajach.

2. Kompetencje komunikacyjne nauczyciela wyrażają się poprawnością i skutecznością operowania językiem w sytuacjach edukacyjnych. Te kompetencje posiada nauczyciel, który:
- dysponuje umiejętnością komunikowania się interpersonalnego oraz umiejętnością słuchania swoich wychowanków i empatycznego rozumienia intencji i treści ich wypowiedzi;
- potrafi myśleć dialogicznie i rozwijać te zdolności u swoich wychowanków;
- umie korzystać z różnych technik dyskursywnych oraz komunikacji niewerbalnej w porozumiewaniu się z uczniami;
- potrafi wyrażać uczucia i nauczyć innych tej sztuki;
- akceptować zróżnicowanie kodu językowego swoich uczniów i wykorzystywać je dla ich rozwoju;
- potrafi wzbudzać wrażliwość językową wychowanków pokazując wartości dziedzictwa kulturowego i funkcje języka jako narzędzia myślenia i porozumiewania się;
- umie dostosować styl kierowania pracą uczniów do poziomu ich dojrzałości i zdolności percepcyjnych;
- który stale doskonali poprawność, czytelność języka i estetykę mowy.

3. Kompetencje współdziałania wyrażają się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych. Kompetencje te przejawia nauczyciel, który:
- rozumie związki zachodzące pomiędzy postawą zawodową i własną osobowością, preferowanym przez siebie stylem oddziaływania wychowawczego (stylem interakcyjnym) a procesami zachodzącymi w klasie szkolnej;
- preferuje odpowiedzialność osobistą nad normami posłuszeństwa w kontaktach międzyludzkich, potrafi zmobilizować uczniów do współdziałania a nie tylko do współzawodniczenia;
- który umie rozwiązywać sytuacje konfliktowe poprzez negocjacje i kompromis;
- wyzwala i spożytkowuje inicjatywę uczniów dla procesów rozwojowych;
- satysfakcjonuje wychowanka poprzez docenianie jego możliwości;
- który potrafi nawiązać i utrzymać kontakt z wychowankiem stosując różne techniki
- preferuje komunikowanie uczuć nad komunikowaniem ocen;
- opracowuje i wdraża autorską koncepcję kształcenia integracyjnego;
- potrafi kształtować postawy prospołeczne i prorodzinne swoich uczniów.

4. Kompetencje kreatywne wyrażają się u nauczyciela poprzez innowacyjne i nieszablonowe działania.
Posiada je nauczyciel, który:
- umie działać niestandardowo;
- potrafi wyzwalać u uczniów samodzielność myślenia i kreatywność zachowań w procesie edukacyjnym;
- potrafi posługiwać się technikami badawczymi w rozpoznawaniu zjawisk pedagogicznych;
- umie myśleć krytycznie i kreatywnie oraz potrafi rozwijać tego rodzaju myślenie u swoich uczniów;
- który nie oczekuje na gotowe wzory, lecz sam potrafi tworzyć teorię i oryginalne rozwiązania organizacyjno-metodyczne w pracy;
- potrafi sprawnie i twórczo rozwiązywać problemy edukacyjne;
- "myśleć w biegu";
- działać na rzecz zwiększania samodzielności podmiotów edukacyjnych.

Takie działania nauczyciela oddalają się od edukacji adaptacyjnej i sprzyjają edukacji kreatywnej.

W naszym kraju, od wielu lat czynione są wysiłki zmierzając do promowania i upowszechniania niestandardowych i innowacyjnych rozwiązań w wychowaniu fizycznym. Podejmuje je między innymi Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej systematycznie organizując konkursy i konferencje przeglądowe. Na tych konferencjach nauczyciele mogą zademonstrować własne nowatorskie rozwiązania organizacyjno-metodyczne w wychowaniu fizycznym.

5. Kompetencje informatyczne wyrażają się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych źródeł informacji.
Posiada je nauczyciel, który:
- posługuje się obcymi językami i zna język informatyczny;
- potrafi wykorzystać technologię informatyczną w procesie wychowania fizycznego oraz do wspomagania własnych i uczniowskich procesów uczenia się i usprawniania (np. umie korzystać z bazy danych, sieci internetowej, poczty elektronicznej);
- potrafi tworzyć autorskie programy edukacyjne i udostępniać je w publikatorach innym szkołom i nauczycielom.

6. Kompetencje moralne wyrażają się w zdolności do pogłębionej refleksji moralnej przy ocenie dowolnego czynu etycznego.
Kompetencje te posiada nauczyciel, który:
- zna własne powinności etyczne wobec podmiotów wychowania i stara się sprostać tym wymogom;
- potrafi myśleć i działać preferencyjnie dla dobra swoich wychowanków;
- stawiać sobie pytania o granice prawomocności etycznej swojej pracy zawodowej, współodpowiedzialności moralnej za zdrowie i rozwój swoich wychowanków [1.2.]

W przedstawionych wyżej standardach kompetencji zawarte są dyspozycje instrumentalne i kierunkowe. Są to czynniki warunkujące efektywność pracy pedagogicznej nauczyciela wychowania fizycznego.

 

Opracowanie: Andrzej Hulajko

Wyświetleń: 2359


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.