Analiza stanu polskiego prawa oświatowego w części dotyczącej przedszkoli

Z roku na rok zmniejsza się w Polsce liczba dzieci objętych edukacją przedszkolną. Liczba placówek wychowania przedszkolnego zmalała z 12 tys. do niecałych 9 tys. Jedynie 33% dzieci w wieku od 3 do 5 lat uczęszcza do przedszkola. Na wsi ta liczba jest jeszcze niższa i wynosi ok.15%. Liczba dzieci uczęszczających do przedszkola zależy także od regionu Polski.

Jako rodzic i nauczyciel pragnę podzielić się swoimi własnymi przemyśleniami i rozważaniami na temat sytuacji prawnej i organizacyjnej w naszych przedszkolach:

1. Nowelizacja ustawy o systemie oświaty z dnia 27.06.2003 zmieniła art.14 ust.3, który obecnie brzmi: "Dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej". W tekście ustawy sprzed nowelizacji dziecko 6-letnie miało prawo do rocznego przygotowania w tzw. "roku zerowym". Zmiana ta jest korzystna szczególnie ze względu na dzieci gdyż współczesny sześciolatek osiągną rozmiary ciała i rozwój intelektualny siedmiolatka sprzed 20-30 lat. Powyższa zmiana w ustawie prowadzi do powszechniejszego dostępu do edukacji małych dzieci. Szczególnie ważne jest to w ośrodkach wiejskich oraz w stosunku do ludzi ubogich. Z powodu braku przedszkoli na terenach wiejskich a także dużych opłat za przedszkole wielu rodziców nie może posyłać dzieci do placówek przedszkolnych. Zapewnienie warunków do spełniania obowiązku przygotowania przedszkolnego dziecka 6-letniego stanowi zadanie własne gminy a więc rodzice nie ponoszą kosztów tak jak w przedszkolu. Jest więc to przynajmniej realna próba wyrównania szans edukacyjnych wsi z miastem.

2. Znowelizowany art.14 ust.3 będzie obowiązywać od 1.09.2004 roku a obecnie ust.3 brzmi: "Dziecko w wieku 6 lat ma prawo do rocznego przygotowania przedszkolnego (rok zerowy)".Umożliwienie realizacji tego prawa jest obowiązkiem gminy i obecnie 97,5% sześciolatków korzysta z prawa do "roku zerowego". A więc gdy od 1.09. 2004 6-latkowie będą miały obowiązkowe przygotowanie przedszkolne to tak naprawdę w upowszechnieniu edukacji małych dzieci nic się nie zmieni. Gdyby przyznano prawo do "roku zerowego" 5-latkom to byłaby faktyczna zmiana w dostępie do edukacji przedszkolnej.

3. Przedszkole może być publiczne lub niepubliczne. Zgodnie z art.6 ustawy o systemie oświaty przedszkole publiczne to takie, które:
- prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstaw programowych wychowania przedszkolnego,
- przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,
- zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.
Art.6 ust.5 mówi, iż "zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli należy do zadań własnych gmin". Obecnie 92% wszystkich przedszkoli to przedszkola publiczne prowadzone przez gminy. Pozostałe 8% to przedszkola niepubliczne, które miały wypełnić lukę po likwidowanych przedszkolach publicznych. Może spełniają swoją rolę w dużych miastach, ale w małych a także na wsi ich po prostu nie ma.

4. Przedszkole publiczne przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności tak mówi art.6 ust.2 ustawy o systemie oświaty. §2 rozporządzenia MEN w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do publicznych przedszkoli i szkół określa iż, "Do przedszkoli w pierwszej kolejności przyjmowane są dzieci 6-letnie, dzieci matek lub ojców samotnie wychowujących dzieci, matek lub ojców, wobec których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności bądź całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, a także dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych". A §16 pkt 3 ramowego statutu publicznego przedszkola[1] daje możliwość określenia w statucie placówki szczegółowych zasad rekrutacji dzieci. Na podstawie tego artykułu przedszkola w statucie umieszczają dodatkowe warunki, które należy spełnić, aby dziecko mogło dostać się do przedszkola np:
- Oboje rodzice muszą pracować zawodowo,
- Określenie dochodów w rodzinie w przeliczeniu na jedną osobę itp.
Ponieważ w gminach wiejskich jest bardzo często jedno przedszkole z jednym lub dwoma oddziałami (nie licząc oddziału 6-latków, który jest powszechnie dostępny) zasada powszechnej dostępności wynikająca z ustawy o systemie oświaty nie jest realizowana.

5. W oparciu o art.6 ust.1 ustawy o systemie oświaty przedszkole publiczne "prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstaw programowych wychowania przedszkolnego" natomiast za zajęcia dodatkowe i posiłki rodzice wnoszą opłaty. Opłata za przedszkole składa się z: czesnego + opłaty za posiłki + opłaty za zajęcia dodatkowe to równa się: czesne ok. 70 zł - 200 zł, posiłki 60zł - 150 zł, zajęcia dodatkowe 20 zł/h - 50 zł/h za dwie godziny w tygodniu. Łatwo policzyć, iż opłata miesięczna za przedszkole to poważna kwota w budżecie domowym wielu rodzin. A może by tak gmina zrezygnowała z czesnego lub jego części (można by przyjąć za kryterium dochód na członka rodziny) i przejęła na siebie część opłaty za posiłki (choćby z funduszy opieki społecznej). W praktyce bezpłatne przedszkole nie istnieje.

6. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych wyznacza zadania edukacyjne współczesnego przedszkola a są to między innymi: "Przedszkola (oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych) zapewniają opiekę, wychowanie i uczenie się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa. Tworzą warunki umożliwiające dziecku osiągnięcie " gotowości szkolnej ". Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno - kulturowym i przyrodniczym". To tylko wstępne punkty, z których wynikają założenia na miarę XXI wieku, ale w bardzo wielu przedszkolach życie toczy się "na rozkaz", brak jest spontaniczności tak charakterystycznej dla wieku przedszkolnego. W efekcie taki stan rzeczy prowadzi do zniechęcenia dzieci do przedszkola jako instytucji a potem do szkoły. Niewiele pomogły tu regulacje prawne jeśli nie podjęto próby zmiany nastawienia samych wychowawców. Może nowi adepci sztuki pedagogicznej, świeżo po studiach, naładowani jeszcze ideałami stamtąd wyniesionymi zapoczątkują coś nowego w dotychczasowych przedszkolach, które oparły się wszelkim reformom. W dużych ośrodkach miejskich mamy dość szeroki wybór przedszkoli, często niepublicznych o bardzo wysokim poziomie, ale na wsi o "przedszkolu na poziomie" jeszcze przez wiele lat możemy tylko pomarzyć. A zmienić na lepszą placówkę nie można bo to jedyne w promieniu 30 km.
7. Jednym z wielu celów wprowadzenia reformy oświaty było podniesienie jakości nauczania. Realizacja tych założeń znajduje się w mierzenia art. 33, ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty z 7.09.1991, art. 2 ust. 1, pkt 1 i 2 rozporządzenia MEN z 13.08.1999 w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego oraz zarządzenia Kuratorów oświaty. Podane akty prawne nakładają na szkoły obowiązek mierzenia jakości pracy a na dyrektorów zadanie opracowania planów mierzenia jakości i stałe badanie jakości pracy placówki. Przepisy te stosuje się też do przedszkoli. Założenia wynikające z powyższych aktów prawnych nakładają odpowiedzialność za jakość placówki na dyrektora. W praktyce opracowuje on dokument, którego nikt nie realizuje a przedszkole pozostaje nadal "przechowalnią" dzieci dla zapracowanych rodziców a nie "placówką edukacyjną wspierającą rozwój dziecka" jak wynika to z podstawy programowej dla przedszkoli. Tak więc bardzo ciekawe i zasługujące na uznanie rozwiązania prawne nie do końca spełniają swoją rolę.

W okresie ostatnich lat zaszły znaczące zmiany w zakresie edukacji przedszkolnej. Wprowadzono wiele nowych rozwiązań odnoszących się tak do regulacji prawnych, jak i zakresu organizacji i funkcjonowania placówek przedszkolnych. W Polsce zaczyna się przywiązywać coraz większą wagę do roli wychowania przedszkolnego. Zagwarantowanie tylko 6-latkom powszechnej edukacji przedszkolnej to za mało by wyrównać szanse dobrego startu szkolnego wszystkim dzieciom. W krajach Unii Europejskiej występuje stały wzrost sieci placówek przedszkolnych oraz bogata oferta edukacyjna. Nie zawsze wiąże się to z dodatkowymi nakładami finansowymi, ale często wynika z dobrych chęci samych władz samorządowych.

Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7.09.1991 o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. nr 67, poz. 329 ze zm.)
- Ramowy statutu przedszkola stanowiący załącznik nr 3 do rozporządzenia MEN z dnia 15.02.1999 r. W sprawie ramowych statutów publicznej sześcioletniej szkoły podstawowej, publicznego gimnazjum oraz publicznego przedszkola. (DZ.U. nr 14, poz. 131 z 2000 r. nr 2 poz. 2)
- Podstawa programowa stanowiąca załącznik nr 1 do rozporządzenia MEN z dnia 1.12.1999 r. zmieniającego w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego ( DZ.U. nr 2 z 17.01.2000 r. poz. 18)
- Ustawa z dnia 8 stycznia 1999r. Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego. (Dz.U. z 1999r. nr 12, poz.96 ze zm.)
 

Opracowanie: Iwona Kulhawczuk

Wyświetleń: 2481