Katalog Beata Jaszczurowska Pedagogika, Artykuły Mozliwość terapii pedagogicznej w dysleksjiMożliwości terapii pedagogicznej w dysleksjiW celu przezwyciężenia specyficznych trudności dzieci w uczeniu się, spowodowanych deficytami funkcji percepcyjno-motorycznych, pojawiło się wiele metod prezentujących praktyczny warsztat dydaktyczny procesu reedukacji.[1] 9 W związku z tym proponuję zestaw ćwiczeń usprawniających funkcje percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych.1. Ćwiczenia percepcji słuchowej Poziom rozwoju percepcji słuchowej odgrywa decydującą rolę w nauce szkolnej dziecka. Trudności w wypowiadaniu się ustnym i pisemnym, zakłócenia w procesie czytania, ubogi zasób słów, agramatyzmy i wady w wymowie świadczą o nieprawidłowym rozwoju funkcji słuchowych. Ze względu na specyfikę zaburzeń w kontakcie słownym i słuchowym w toku ćwiczeń należy stosować wzmacnianie spostrzeżeń słuchowych spostrzeżeniami dochodzącymi z innych zmysłów, a więc wzrokowymi i kinestetycznymi. 1.1. Ćwiczenia rozwijające mowę i wspomagające słownik a) uściślanie znaczenia pojedynczych wyrazów, określających nazwy zwierząt, roślin, części ciała, barwy... b) słuchanie treści opowiadań podawanych ustnie lub w połączeniu z materiałem konkretnym c) układanie zdań z podanymi wyrazami d) opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych e) próby samodzielnego wypowiadania się np. rozmowy telefoniczne 1.2. Różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej a) różnicowanie słów podobnie brzmiących: czapka-żabka, budzik-bucik b) powtarzanie par słów opozycyjnych: bary-pary c) segregowanie obrazków ze względu na właściwości głoskowe w ich nazwach np. dżwięczne-bezdźwięczne d) powtarzanie sylab i połączeń sylabowych e) rymowanki f) ćwiczenia narządów mowy (szczęka dolna, podniebienie miękkie, język, wargi) g) ćwiczenia oddechowe np. wydmuchiwanie baniek mydlanych, zdmuchiwanie piłeczek ping-pongowych, wąchanie kwiatów, długie wymawianie głoski "s" ze zmienną głośnością h) ćwiczenia rytmizujące - doskonalą ogólną motorykę, poczucie rytmu, likwidują niezborność ruchową 2. Ćwiczenia sprawności ruchowej Sprawność ruchowa lub motoryczna uzależniona jest od osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego do wieku i jego potrzeb życiowych stopnia rozwoju i opanowania umiejętności koordynacji wzrokowo-ruchowej. Tego typu ćwiczenia: - usprawniają ogólną koordynację ruchów i kontrolę dziecka nad własnymi ruchani - rozluźniają i uelastyczniają zbyt silne napięcia mięśniowe, likwidują sztywne i kanciaste ruchy - kierują ruchy na określone przedmioty, punkty - wywołują mobilizację i zainteresowanie czynnościami ruchowymi 2.1. Czynności samoobsługowe a) mycie, wycieranie twarzy, rąk, nóg b) sznurowanie butów, zawiązywanie na kokardkę, zapinanie guzików c) samodzielne ubieranie się d) posługiwanie się sztućcami e) zakręcanie i odkręcanie kranów, butelek 2.2. Ćwiczenia manualne a) nawlekanie koralików, przewlekanie sznurowadeł, tasiemek b) ugniatanie plasteliny, ciasta, papierowych kul c) wydzieranki i wycinanki z papieru lub materiału d) rozdzieranie i wycinanie papieru po narysowanych liniach prostych, ukośnych, łamanych i falistych e) szycie ściegiem fastrygowanym 2.3. Ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk a) kreślenie w powietrzu dużych, swobodnych, płynnych ruchów w kształcie fal, kół, ósemek b) pogrubianie konturów c) zamalowywanie dowolnej przestrzeni dużych płaszczyzn d) zamalowywanie określonej przestrzeni np. pól kwadratów, trójkątów e) zgadywanie kreślonych ręką dziecka w powietrzu różnych kształtów przy zasłoniętych oczach f) pogrubianie konturów, czyli wodzenie pisakiem po gotowym wzorze g) dokończenie zaczętego wzoru h) próby odtwarzania eksponowanych wzorów z pamięci i) łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą 3. Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego Powinne być one przewidziane przede wszystkim dla dzieci o niesprawnej percepcji wzrokowej. Układ i dobór ćwiczeń musi być stopniowany tak, aby ich cel mógł być zrealizowany przez dziecko efektywnie. Nie można przeskakiwać progów trudności, aby nie zakłócić systematycznego i trwałego rozwoju prawidłowej percepcji spostrzeżeń wzrokowych. Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego stosuje się także wobec dzieci, u których tego typu zaburzeń nie stwierdzono, gdyż mogą one pełnić funkcje kompensacyjne w przypadku zaburzeń innych funkcji psychicznych. Ponadto są czynnikiem relaksacyjnym w porównaniu z innego rodzaju ćwiczeniami. Prawidłowa realizacja usprawnienia percepcji wzrokowej to: - różnicowanie wzrokowe: obserwowanie, porównywanie, segregowanie, klasyfikowanie, - składanie i rozkładanie części, szczegółów, szukanie różnic i podobieństw, brakujących części - werbalizacja spostrzeżeń wzrokowych tj. słowne określenie spostrzeżeń - sprawdzanie poprawności i dokładności wykonanej pracy, czyli autokontrola i autokorekta 3.1. Kolejność ćwiczeń a) ćwiczenia najprostsze z przedmiotami naturalnymi, znanymi i bliskimi dzieciom: zabawki, przedmioty codziennego użytku b) w trakcie działania wypowiadają się, nazywając przedmioty, określając swoje spostrzeżenia, tworząc pojęcia c) oceniają swoją pracę wspólnie z terapeutą, dokonują autokorekty i kolejnej autokontroli d) ćwiczenia z figurami geometrycznymi (wyszukiwanie podobnych kształtów, segregowanie według różnych zasad doboru, tworzenie loteryjek). e) figury konturowe (dobieranie do pracy figury konturowej i pełnej, zamalowywanie wnętrza konturu, nakładanie figur na siebie, tworzenie kompozycji w formie wzorków, szlaczków) f) określanie stosunków przestrzennych na podstawie położenia przedmiotu g) obrazki przedstawiające akcję, przeznaczone do rozpoznania czynności przedstawionych osób, wymagające zrozumienia sytuacji i jej zinterpretowania oraz domyślania się zakończenia czy też dalszego ciągu h) składanie klocków obrazkowych według wzoru i) zabawa "coś się zmieniło?" - dzieci obserwują otoczenie, następnie po opuszczeniu przez nie pomieszczenia lub po zamknięciu oczu, zamienia się coś szczególnego. Dzieci określają, co się zmieniło 4. Ćwiczenia orientacji przestrzennej Trudności w orientacji przestrzennej to łatwo uchwytne objawy występujące u dzieci na poziomie nauczania początkowego. Przede wszystkim nie opanowane są pojęcia przestrzenne typu: góra-dół, prawo-lewo, przód-tył, wyżej-niżej, przed-za, obok-między, na-nad-pod, początek-środek-koniec. Konkretne przykłady to nieprawidłowa lub chwiejna orientacja w schemacie własnego ciała i osób stojących naprzeciw, kłopoty w swobodnym poruszaniu się w przestrzeni zgodnie z instrukcją, wykonanie różnych czynności wymagających rozumienia stosunków przestrzennych, zachowanie właściwego kierunku podczas czytania i pisania tzn. od strony lewej do prawej. Nieprawidłowości te mogą być spowodowane zaburzeniami kierunkowego aspektu spostrzegania wzrokowego, niejednorodną lateralizacją, a szczególnie dominacją lewego oka, słabo wykształconą percepcją mowy i niskim rozwojem myślenia słowno-pojęciowego. Ćwiczenia orientacji przestrzennej powinne iść naturalną drogą, od poznania w makro-, a następnie w mikroprzestrzeni. 4.1. Makroprzestrzeń a) wyrobienie i utrwalenie autoorientacji np. podnoszę prawą rękę, zginam lewe kolano, chwytam prawe ucho, chwytam prawą ręką lewe ucho czy stoję między krzesłami i stołem b) wyrabianie i utrwalanie orientacji w schemacie ciała osoby stojącej naprzeciw np. wskaż lewe oko, chwyć prawy łokieć, podnieś lewą rękę kolegi swoją prawą ręką c) łączenie ruchów dziecka z obrazami wzrokowymi np. chodzenie po narysowanej linii, wymijanie przeszkód, slalomy, wykonywanie ruchów zgodnie z instrukcją słowną 4.2. Mikroprzestrzeń a) obserwowanie i odtwarzanie wzajemnego położenia na wydzielonej i ograniczonej przestrzeni b) tworzenie kompozycji z różnych elementów w formie mozaikowej, wzorów, szlaczków, scenek rodzajowych c) ćwiczenia w odpoznawaniu, różnicowaniu i klasyfikowaniu symbolicznego materiału graficznego, jakimi są litery, wyrazy, cyfry, diagramy, schematy 5. Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej Ćwiczenia tego typu nie dają się wyodrębnić w jakąś specjalną grupę, gdyż samo pojęcie koordynacja wzrokowo-ruchowa sugeruje, iż chodzi o to aby pod kontrolą wzroku przebiegały wszystkie czynności ruchowe. Mogą to być ruchy całego ciała, ruchy kończyn czy innych części ciała. Dla nauki szkolnej istotne jest, aby ręka "słuchała" oka w wielu różnych czynnościach typu pisanie, rysowanie, manipulowanie. A zatem konieczne jest w tym zakresie osiągnięcie dobrego poziomu spostrzegania wzrokowego, prawidłowego rozwoju ruchowego i zharmowanizowanego współdziałania funkcji wzrokowo-ruchowych. Rodzaje ćwiczeń: a) zapoznawanie z nazwami figur geometrycznych, sprawdzanie znajomości kolorów b) dobieranie pojedynczych kolorowych figur do kolorowych figur na płaszczyźnie c) określanie położenia figur względem siebie, podłoża, otoczenia d) odszukiwanie w otaczającej rzeczywistości przedmiotów przypominających figury geometryczne e) uczenie różnicowania figur płaskich, odczytywania ich we wzorach oraz przenoszenie i kojarzenie na bryle f) układanie według wzoru z pociętych części - pocięte pocztówki lub obrazki na kwadraty, prostokąty, trójkąty, figury, figury o skośnych bokach 6. Metoda Bon De'part, czyli dobrego startu Metoda Bon De'part łączy w sobie te trzy elementy: - wzrokowy, w postaci wzorów graficznych - słuchowy, w postaci piosenek - ruchowy, czyli wykonywanie określonych ruchów zgodnie z rytmem piosenek Cel metody: - jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego - kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni - koordynowanie czynności wzrokowo-słuchowo-ruchowych - harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych Efektem tej metody powinny być: - Prawidłowa orientacja czasowo-przestrzenna - usprawnienie motoryki - wykonywanie ruchów dowolnych, zorganizowanych, mieszczących się w określonej przestrzeni i czasie - zdolność rozumienia i operowania symbolami - uspołecznienie - rozładowanie zaburzeń emocjonalnych Rodzaje i przebieg ćwiczeń: W każdym zajęciu występują trzy rodzaje ćwiczeń: a) ćwiczenia ruchowe b) ćwiczenia ruchowo-słuchowe c) ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe Ćwiczenia ruchowe mają charakter usprawniający i relaksujący, odbywają się w postawie stojącej. Dzieci wykonują różne ruchy naśladujące czynności związane z ilustracją treści piosenki. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe to ćwiczenia dłoni i palców na wałeczkach z piaskiem wykonywane jednocześnie ze śpiewem piosenki: - ruchy na wałeczkach: pięścią, dłonią, palcem - ruchy jednej ręki, następnie obu rąk - układ rąk prosty lub skrzyżowany - forma ruchów: uderzenie, głaskanie, nacinanie - naprzemienne uderzania: wałeczek-powierzchnia stołu - ruchy od lewej do prawej, od prawej do lewej, od środka do środka Głównym celem jest dostarczenie różnorodnych doznań dotykowych, usprawnienie motoryki rąk, rozwinięcie orientacji w schemacie ciała, rozwinięcie gnozji palców, rozwinięcie percepcji słuchowej. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe polegają na odtwarzaniu ruchem ręki wzorów graficznych zgodnie z rytmem śpiewanej piosenki. Kolejność ćwiczeń: - demonstracja i analiza wzoru - wodzenie palcem po wzorze - odtwarzanie wzoru w powietrzu - odtwarzanie wzoru w powietrzu, ale z pamięci - odtwarzanie wzoru palcem po pulpicie stołu - odtwarzanie wzoru na arkuszu papieru pędzlem, węglem, kredą - odtwarzanie wzoru na tackach z piaskiem - odtwarzanie wzoru na liniaturze zeszytu przy użyciu ołówka lub długopisu Należy przestrzegać powiązania odpowiedniego fragmentu wzoru z odpowiednim fragmentem tekstu; adekwatnym ruchem ręki. W toku ćwiczeń uzyskuje się usprawnienie: - analizy i syntezy wzrokowej, orientacji czasowo przestrzennej - koordynacji wzrokowo-ruchowo-przestrzennej - koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej Dlatego też metodę tę przedstawiłam jako podsumowanie ćwiczeń usprawniających funkcje percepcyjno-motoryczne dzieci dyslektycznych. Przypisy: 1. J. Czajkowska i K. Herola, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole, WSiP, Warszawa 1989, s. 51.
Opracowanie: mgr Beata Jaszczurowska Wyświetleń: 767
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |