Katalog

Beata Jaszczurowska
Pedagogika, Artykuły

Mozliwość terapii pedagogicznej w dysleksji

- n +

Możliwości terapii pedagogicznej w dysleksji

W celu przezwyciężenia specyficznych trudności dzieci w uczeniu się, spowodowanych deficytami funkcji percepcyjno-motorycznych, pojawiło się wiele metod prezentujących praktyczny warsztat dydaktyczny procesu reedukacji.[1] 9 W związku z tym proponuję zestaw ćwiczeń usprawniających funkcje percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych.

1. Ćwiczenia percepcji słuchowej

Poziom rozwoju percepcji słuchowej odgrywa decydującą rolę w nauce szkolnej dziecka. Trudności w wypowiadaniu się ustnym i pisemnym, zakłócenia w procesie czytania, ubogi zasób słów, agramatyzmy i wady w wymowie świadczą o nieprawidłowym rozwoju funkcji słuchowych. Ze względu na specyfikę zaburzeń w kontakcie słownym i słuchowym w toku ćwiczeń należy stosować wzmacnianie spostrzeżeń słuchowych spostrzeżeniami dochodzącymi z innych zmysłów, a więc wzrokowymi i kinestetycznymi.

1.1. Ćwiczenia rozwijające mowę i wspomagające słownik

a) uściślanie znaczenia pojedynczych wyrazów, określających nazwy zwierząt, roślin, części ciała, barwy...
b) słuchanie treści opowiadań podawanych ustnie lub w połączeniu z materiałem konkretnym
c) układanie zdań z podanymi wyrazami
d) opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych
e) próby samodzielnego wypowiadania się np. rozmowy telefoniczne

1.2. Różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej
a) różnicowanie słów podobnie brzmiących: czapka-żabka, budzik-bucik
b) powtarzanie par słów opozycyjnych: bary-pary
c) segregowanie obrazków ze względu na właściwości głoskowe w ich nazwach np. dżwięczne-bezdźwięczne
d) powtarzanie sylab i połączeń sylabowych
e) rymowanki
f) ćwiczenia narządów mowy (szczęka dolna, podniebienie miękkie, język, wargi)
g) ćwiczenia oddechowe np. wydmuchiwanie baniek mydlanych, zdmuchiwanie piłeczek ping-pongowych, wąchanie kwiatów, długie wymawianie głoski "s" ze zmienną głośnością
h) ćwiczenia rytmizujące - doskonalą ogólną motorykę, poczucie rytmu, likwidują niezborność ruchową

2. Ćwiczenia sprawności ruchowej

Sprawność ruchowa lub motoryczna uzależniona jest od osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego do wieku i jego potrzeb życiowych stopnia rozwoju i opanowania umiejętności koordynacji wzrokowo-ruchowej. Tego typu ćwiczenia:
- usprawniają ogólną koordynację ruchów i kontrolę dziecka nad własnymi ruchani
- rozluźniają i uelastyczniają zbyt silne napięcia mięśniowe, likwidują sztywne i kanciaste ruchy
- kierują ruchy na określone przedmioty, punkty
- wywołują mobilizację i zainteresowanie czynnościami ruchowymi

2.1. Czynności samoobsługowe
a) mycie, wycieranie twarzy, rąk, nóg
b) sznurowanie butów, zawiązywanie na kokardkę, zapinanie guzików
c) samodzielne ubieranie się
d) posługiwanie się sztućcami
e) zakręcanie i odkręcanie kranów, butelek

2.2. Ćwiczenia manualne
a) nawlekanie koralików, przewlekanie sznurowadeł, tasiemek
b) ugniatanie plasteliny, ciasta, papierowych kul
c) wydzieranki i wycinanki z papieru lub materiału
d) rozdzieranie i wycinanie papieru po narysowanych liniach prostych, ukośnych, łamanych i falistych
e) szycie ściegiem fastrygowanym

2.3. Ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk
a) kreślenie w powietrzu dużych, swobodnych, płynnych ruchów w kształcie fal, kół, ósemek
b) pogrubianie konturów
c) zamalowywanie dowolnej przestrzeni dużych płaszczyzn
d) zamalowywanie określonej przestrzeni np. pól kwadratów, trójkątów
e) zgadywanie kreślonych ręką dziecka w powietrzu różnych kształtów przy zasłoniętych oczach
f) pogrubianie konturów, czyli wodzenie pisakiem po gotowym wzorze
g) dokończenie zaczętego wzoru
h) próby odtwarzania eksponowanych wzorów z pamięci
i) łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą

3. Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego

Powinne być one przewidziane przede wszystkim dla dzieci o niesprawnej percepcji wzrokowej. Układ i dobór ćwiczeń musi być stopniowany tak, aby ich cel mógł być zrealizowany przez dziecko efektywnie. Nie można przeskakiwać progów trudności, aby nie zakłócić systematycznego i trwałego rozwoju prawidłowej percepcji spostrzeżeń wzrokowych.

Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego stosuje się także wobec dzieci, u których tego typu zaburzeń nie stwierdzono, gdyż mogą one pełnić funkcje kompensacyjne w przypadku zaburzeń innych funkcji psychicznych. Ponadto są czynnikiem relaksacyjnym w porównaniu z innego rodzaju ćwiczeniami.

Prawidłowa realizacja usprawnienia percepcji wzrokowej to:
- różnicowanie wzrokowe: obserwowanie, porównywanie, segregowanie, klasyfikowanie,
- składanie i rozkładanie części, szczegółów, szukanie różnic i podobieństw, brakujących części
- werbalizacja spostrzeżeń wzrokowych tj. słowne określenie spostrzeżeń
- sprawdzanie poprawności i dokładności wykonanej pracy, czyli autokontrola i autokorekta

3.1. Kolejność ćwiczeń

a) ćwiczenia najprostsze z przedmiotami naturalnymi, znanymi i bliskimi dzieciom: zabawki, przedmioty codziennego użytku
b) w trakcie działania wypowiadają się, nazywając przedmioty, określając swoje spostrzeżenia, tworząc pojęcia
c) oceniają swoją pracę wspólnie z terapeutą, dokonują autokorekty i kolejnej autokontroli
d) ćwiczenia z figurami geometrycznymi (wyszukiwanie podobnych kształtów, segregowanie według różnych zasad doboru, tworzenie loteryjek).
e) figury konturowe (dobieranie do pracy figury konturowej i pełnej, zamalowywanie wnętrza konturu, nakładanie figur na siebie, tworzenie kompozycji w formie wzorków, szlaczków)
f) określanie stosunków przestrzennych na podstawie położenia przedmiotu
g) obrazki przedstawiające akcję, przeznaczone do rozpoznania czynności przedstawionych osób, wymagające zrozumienia sytuacji i jej zinterpretowania oraz domyślania się zakończenia czy też dalszego ciągu
h) składanie klocków obrazkowych według wzoru
i) zabawa "coś się zmieniło?" - dzieci obserwują otoczenie, następnie po opuszczeniu przez nie pomieszczenia lub po zamknięciu oczu, zamienia się coś szczególnego. Dzieci określają, co się zmieniło

4. Ćwiczenia orientacji przestrzennej

Trudności w orientacji przestrzennej to łatwo uchwytne objawy występujące u dzieci na poziomie nauczania początkowego. Przede wszystkim nie opanowane są pojęcia przestrzenne typu: góra-dół, prawo-lewo, przód-tył, wyżej-niżej, przed-za, obok-między, na-nad-pod, początek-środek-koniec. Konkretne przykłady to nieprawidłowa lub chwiejna orientacja w schemacie własnego ciała i osób stojących naprzeciw, kłopoty w swobodnym poruszaniu się w przestrzeni zgodnie z instrukcją, wykonanie różnych czynności wymagających rozumienia stosunków przestrzennych, zachowanie właściwego kierunku podczas czytania i pisania tzn. od strony lewej do prawej. Nieprawidłowości te mogą być spowodowane zaburzeniami kierunkowego aspektu spostrzegania wzrokowego, niejednorodną lateralizacją, a szczególnie dominacją lewego oka, słabo wykształconą percepcją mowy i niskim rozwojem myślenia słowno-pojęciowego. Ćwiczenia orientacji przestrzennej powinne iść naturalną drogą, od poznania w makro-, a następnie w mikroprzestrzeni.

4.1. Makroprzestrzeń

a) wyrobienie i utrwalenie autoorientacji np. podnoszę prawą rękę, zginam lewe kolano, chwytam prawe ucho, chwytam prawą ręką lewe ucho czy stoję między krzesłami i stołem
b) wyrabianie i utrwalanie orientacji w schemacie ciała osoby stojącej naprzeciw np. wskaż lewe oko, chwyć prawy łokieć, podnieś lewą rękę kolegi swoją prawą ręką
c) łączenie ruchów dziecka z obrazami wzrokowymi np. chodzenie po narysowanej linii, wymijanie przeszkód, slalomy, wykonywanie ruchów zgodnie z instrukcją słowną

4.2. Mikroprzestrzeń

a) obserwowanie i odtwarzanie wzajemnego położenia na wydzielonej i ograniczonej przestrzeni
b) tworzenie kompozycji z różnych elementów w formie mozaikowej, wzorów, szlaczków, scenek rodzajowych
c) ćwiczenia w odpoznawaniu, różnicowaniu i klasyfikowaniu symbolicznego materiału graficznego, jakimi są litery, wyrazy, cyfry, diagramy, schematy

5. Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej

Ćwiczenia tego typu nie dają się wyodrębnić w jakąś specjalną grupę, gdyż samo pojęcie koordynacja wzrokowo-ruchowa sugeruje, iż chodzi o to aby pod kontrolą wzroku przebiegały wszystkie czynności ruchowe. Mogą to być ruchy całego ciała, ruchy kończyn czy innych części ciała. Dla nauki szkolnej istotne jest, aby ręka "słuchała" oka w wielu różnych czynnościach typu pisanie, rysowanie, manipulowanie. A zatem konieczne jest w tym zakresie osiągnięcie dobrego poziomu spostrzegania wzrokowego, prawidłowego rozwoju ruchowego i zharmowanizowanego współdziałania funkcji wzrokowo-ruchowych.

Rodzaje ćwiczeń:

a) zapoznawanie z nazwami figur geometrycznych, sprawdzanie znajomości kolorów
b) dobieranie pojedynczych kolorowych figur do kolorowych figur na płaszczyźnie
c) określanie położenia figur względem siebie, podłoża, otoczenia
d) odszukiwanie w otaczającej rzeczywistości przedmiotów przypominających figury geometryczne
e) uczenie różnicowania figur płaskich, odczytywania ich we wzorach oraz przenoszenie i kojarzenie na bryle
f) układanie według wzoru z pociętych części - pocięte pocztówki lub obrazki na kwadraty, prostokąty, trójkąty, figury, figury o skośnych bokach

6. Metoda Bon De'part, czyli dobrego startu

Metoda Bon De'part łączy w sobie te trzy elementy:
- wzrokowy, w postaci wzorów graficznych
- słuchowy, w postaci piosenek
- ruchowy, czyli wykonywanie określonych ruchów zgodnie z rytmem piosenek

Cel metody:
- jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego
- kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
- koordynowanie czynności wzrokowo-słuchowo-ruchowych
- harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych

Efektem tej metody powinny być:
- Prawidłowa orientacja czasowo-przestrzenna
- usprawnienie motoryki - wykonywanie ruchów dowolnych, zorganizowanych, mieszczących się w określonej przestrzeni i czasie
- zdolność rozumienia i operowania symbolami
- uspołecznienie
- rozładowanie zaburzeń emocjonalnych

Rodzaje i przebieg ćwiczeń:
W każdym zajęciu występują trzy rodzaje ćwiczeń:
a) ćwiczenia ruchowe
b) ćwiczenia ruchowo-słuchowe
c) ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe

Ćwiczenia ruchowe mają charakter usprawniający i relaksujący, odbywają się w postawie stojącej. Dzieci wykonują różne ruchy naśladujące czynności związane z ilustracją treści piosenki.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowe to ćwiczenia dłoni i palców na wałeczkach z piaskiem wykonywane jednocześnie ze śpiewem piosenki:
- ruchy na wałeczkach: pięścią, dłonią, palcem
- ruchy jednej ręki, następnie obu rąk
- układ rąk prosty lub skrzyżowany
- forma ruchów: uderzenie, głaskanie, nacinanie
- naprzemienne uderzania: wałeczek-powierzchnia stołu
- ruchy od lewej do prawej, od prawej do lewej, od środka do środka

Głównym celem jest dostarczenie różnorodnych doznań dotykowych, usprawnienie motoryki rąk, rozwinięcie orientacji w schemacie ciała, rozwinięcie gnozji palców, rozwinięcie percepcji słuchowej.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe polegają na odtwarzaniu ruchem ręki wzorów
graficznych zgodnie z rytmem śpiewanej piosenki.

Kolejność ćwiczeń:
- demonstracja i analiza wzoru
- wodzenie palcem po wzorze
- odtwarzanie wzoru w powietrzu
- odtwarzanie wzoru w powietrzu, ale z pamięci
- odtwarzanie wzoru palcem po pulpicie stołu
- odtwarzanie wzoru na arkuszu papieru pędzlem, węglem, kredą
- odtwarzanie wzoru na tackach z piaskiem
- odtwarzanie wzoru na liniaturze zeszytu przy użyciu ołówka lub długopisu

Należy przestrzegać powiązania odpowiedniego fragmentu wzoru z odpowiednim fragmentem tekstu; adekwatnym ruchem ręki.

W toku ćwiczeń uzyskuje się usprawnienie:
- analizy i syntezy wzrokowej, orientacji czasowo przestrzennej
- koordynacji wzrokowo-ruchowo-przestrzennej
- koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej

Dlatego też metodę tę przedstawiłam jako podsumowanie ćwiczeń usprawniających funkcje percepcyjno-motoryczne dzieci dyslektycznych.

Przypisy:
1. J. Czajkowska i K. Herola, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole, WSiP, Warszawa 1989, s. 51.
 

Opracowanie: mgr Beata Jaszczurowska

Wyświetleń: 767


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.