Dzieci niedostosowane społecznie

Niedostosowanie społeczne, jako zjawisko znajduje się w sferze zainteresowań nie tylko pedagogów, lecz także psychologów, psychiatrów, socjologów,prawników. W zależności od sposobu podejścia do wszystkich problemów z nimi związanych, pojęcie społecznego niedostosowania interpretowane jest w różnych kategoriach. Zdaniem M. Bąkowskiej "Nikt nie rodzi się jako osoba niedostosowana, wykazująca zaburzenia w zachowaniu, ale żyjąc w określonym środowisku, w warunkach niekorzystnych dla jej prawidłowego rozwoju, taką jednostką się staje". Rodzina, która stanowi dla dziecka pierwsze a zarazem najważniejsze środowisko wychowawcze, wywiera jakże istotny wpływ na całe jego życie, przy nieprawidłowym funkcjonowaniu doprowadza do powstania zaburzeń w jego zachowaniu. Na to czy dziecko stanie się dzieckiem niedostosowanym społecznie ma wpływ:

- poziom kultury życia rodzinnego,oraz braki w tym zakresie
- atmosfera życia rodzinnego, oraz kultura pożycia rodziców i pozostałych osób w rodzinie
- stosunek odniesienia rodziców do dziecka i dziecka do rodziców, oraz bezpieczeństwa dziecka w rodzinie, zaspokajanie potrzeb.

Każda rodzina, która zaspokaja podstawowe potrzeby dziecka (biologiczne, psychiczne, kulturalne) daje mu poczucie bezpieczeństwa i przekazuje zarazem szczególne wartości wychowawcze, opiekuńcze i społeczne. Wartości te są niezmiernie istotne, szczególnie w okresie dzieciństwa i wywierają decydujący wpływ na dalszy harmonijny rozwój osobowości.

Niewłaściwe postawy rodzicielskie natomiast, takie jak: postawa odtrącająca, unikająca, nadmiernie chroniąca, nadmiernie wymagająca zakłóca wzajemne stosunki, przyczynia się do powstawania wadliwych postaw i sprzyja powstawaniu objawów niedostosowania społecznego. Odrącenie dziecka przez rodziców przeważnie rodzi agresję, kłamstwo, zaburza rozwój emocjonalno - społeczny.

Unikanie kontaktów z dzieckiem często sprawia, że staje się ono uczuciowo niestałe, bojaźliwe, łatwo popada w konflikty. W grupie rówieśniczej pragnie zwracać na siebie uwagę, imponować kolegom. Dlatego też, gdy znajdzie się w gronie zdemoralizowanych rówieśników łatwo ulega wykolejeniu.

Nadmierne chronienie dziecka rodzi opóźnienie dojrzałości emocjonalnej i społecznej, bierność, brak inicjatywy, ustępliwość. Nadmierne wymagania wobec dziecka sprzyja kształtowaniu się takich cech jak: brak wiary we własne siły, niepewność, lękliwość, nadwrażliwość i uległość, brak zdolności do koncentrowania się. Widzimy więc jak istotne znaczenie mają postawy rodziców na kształtowanie osobowości.

Bardzo ważny wplyw na kształtowanie postaw i wartości dzieci poza rodziną są grupy rówieśnicze. Przyczyniają się do zaspokajania takich potrzeb psychicznych dziecka jak potrzeba uznania, dodatkowej samooceny, uczestnictwa i identyfikacji z grupą. Dziecięce grupy rówieśnicze rodzą się spontanicznie, o powstaniu ich decyduje najczęsciej bliskość zamieszkania, wspólny teren spędzania czasu wolnego, podobne sytuacje rodzinne, wspólne zainteresowania. Ich cel bycia razem to przyjemne spędzanie czasu, to próba zdobycia poczucia przewagi nad innymi często w dość prymitywny sposób. Grupę, której wpływom ulega dziecko, jest klasa szkolna, rozumiana jako zespół uczniów. Jest ona grupą wtórną, utworzoną w sposób formalny, głównie dla celów dydaktycznych. W wieku szkolnym przebywanie w grupie rówieśników i umożliwienie realizacji tej potrzeby poprzez znalezienie odpowiedniej pozycji w grupie, ma ogromne znaczenie dla rozwoju osobowości. W razie niemożliwości zaspokajania potrzeby kontaktu emocjonalnego wśród rówieśników dziecko przeżywa poczucie izolacji, osamotnienia i odrzucenia. Dzieci odrzucone mają niższe oceny z przedmiotów i gorsze oceny z zachowania. Dzieci izolowane - mają oceny bliskie średniej klasy a z zachowania oscylujące w górnej skali ocen. Dla tych dzieci przebywanie w grupie jest źródłem braku poczucia bezpieczeństwa. Dużą rolę w likwidowaniu stanu izolacji i odrzucenia spełnia nauczyciel i dom rodzinny. Jeżeli nauczyciel szybko nie wyłowi nieprawidłowości funkcjonowania klasy, wtedy dzieci te często szukają sobie życzliwych poza nią. Tworzą wówczas grupy nieformalne, które przyjmują określony i inny model zachowania, często niezgodny z normami grupy formalnej jaką tworzy klasa.

Wtedy dochodzi do pierwszych kradzieży, brania narkotyków, picia alkoholu, żebractwa, włóczęgostwa. Im szybciej dziecko otrzyma pomoc nauczyciela wychowawcy, znajdzie zrozumienie w domu rodzinnym, tym łatwiej będzie mogło wrócić do prawidłowego funkcjonowania.

Pomocne są też grupy rówieśnicze takie jak zajęcia pozalekcyjne w szkole, w różnego rodzaju świetlicach prowadzonych przez profesjonalistów, drużynie harcerskiej.

Bibliografia:

M. Bąkowska: przemoc w rodzinie a zaburzenia zachowania dziecka "Edukacja", nr 2. 1998r.
J. Konopnicki "Niedostosowanie społeczne"
M. Ziemska "Rola rodziny w kształtowaniu osobowości społecznej".
M. Ziemska "Rodzina a osobowość".
 

Opracowanie: Jolanta Mucha

Wyświetleń: 3139