Wymiary społecznej aktywności obywatelskiej
(pojęcie aktywności obywatelskiej i trzeciego sektora)
SCENARIUSZ LEKCJI ZE SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO
I etap lekcji -
EKSPERYMENT
Cele eksperymentu
- Zbadanie skłonności uczniów do spontanicznego zaangażowania w działania
(akcje) na rzecz obrony interesów pokrzywdzonych grup społecznych.
- Określenie poziomu wrażliwości uczniów na problemy innych ludzi.
Nauczyciel przedstawia uczniom następującą (zaaranżowaną przez niego) sytuację,
która rzekomo będzie miała miejsce w ich mieście: Wczoraj dyrekcja naszej
szkoły otrzymała pismo od pewnej organizacji (nazwę można wymyślić), działającej
na rzecz głodujących dzieci na świecie, z prośbą o wsparcie organizowanej przez
nich akcji. Prośba skierowana jest w zasadzie do uczniów, ponieważ tylko oni
mogą wziąć udział w tym przedsięwzięciu (jeśli zechcą). Ulicami naszego miasta
przejdzie marsz, który ma zwrócić uwagę społeczeństwa na sytuację głodujących w
Polsce dzieci. Marsz odbędzie się w niedzielę (dzień wolny od nauki). Każdy
uczestnik marszu musi mieć na swojej koszulce (na plecach lub z przodu)
zawieszony napis
"JESTEM GŁODNY, POMÓŻ MI!" oraz powinien przynieść z domu
garnek i łyżkę (warunki konieczne uczestnictwa), które będzie niósł podczas
akcji. Udział w tym marszu jest dobrowolny, jednak proszę Was w tym momencie o
podjęci decyzji, kto ewentualnie byłby skłonny do uczestnictwa w tego typu
działaniu (proszę o podniesienie ręki). Problem społeczny, na rzecz którego jest
organizowana ta akcja, jest bardzo ważny. Pamiętajcie, że to, czy taki marsz
odbędzie się, zależy od Was. "
Prośba do uczniów, którzy podnieśli rękę, jako wyraz przyłączenia się do marszu,
o wyjaśnienie dlaczego podjęli taką decyzję, co ich do tego zmotywowało.
Czas trwania eksperymentu - 5 minut.
II etap lekcji -
WYKŁAD I DYSKUSJA
Cele poznawcze lekcji
- Dostarczenie uczniom wiedzy na temat pojęcia aktywności obywatelskiej i
trzeciego sektora.
- Przybliżenie problemów, na rzecz których działają w Polsce organizacje
trzeciego sektora.
Cele praktyczne lekcji
- Umiejętność dostrzegania przez ucznia przejawów społecznej aktywności
obywatelskiej w swoim otoczeniu, regionie i kraju.
- Uświadomienie ważności i potrzeby zaangażowania w kwestie społeczne.
- Uświadomienie znaczenia wspólnego działania na rzecz innych grup społecznych.
- Diagnoza poziomu wrażliwości młodzieży na problemy społeczne.
Wprowadzenie przez nauczyciela pojęcia społecznej aktywności obywatelskiej oraz
trzeciego sektora.
Kategoria aktywności obywatelskiej jest pojęciem o bardzo szerokim zakresie
znaczeniowym. Dla jednych taką aktywnością jest bezinteresowna pomoc
nieznajomemu na ulicy, dla innych udział w przygotowaniu festynu, czy akcji
charytatywnej. Dążenie do oddziaływania na otoczenie społeczne, na środowisko, w
którym człowiek przebywa, wyraża się w określonych zachowaniach społecznych.
Znaczenie aktywności zależy od tego, na jakie cele, zadania, wartości jest
skierowane.
" Społeczna aktywność obywatelska polega na wspólnym i świadomym działaniu
skierowanym na formułowanie, realizację i obronę interesów, potrzeb, wartości,
aspiracji jakiejś grupy społecznej lub jej członków. Jest to forma uczestnictwa
w życiu publicznym oraz działalność oddolna, spontaniczna, na zasadzie
dobrowolnego udziału poszczególnych jednostek. "
W definicji aktywności obywatelskiej watro zwrócić uwagę na takie jej aspekty:
- świadomość wspólnego działania
- artykulacja i obrona interesów danej grupy społecznej
- sygnalizowanie problemów społecznych
- zaangażowanie w działanie organizacji, fundacji, stowarzyszeń, wolontariatu.
Poziomy społecznej aktywności obywatelskiej
1. Przejęcie się sprawą społeczną, dostrzeganie problemów i zagrożeń,
deklarowanie skłonności do wspierania działań na rzecz poprawy sytuacji.
2.
" Organizacje pozarządowe (NGOs - non governmental organization)
zorganizowane grupy lub instytucje społeczne, stowarzyszenia, fundacje
(nierządowe, niesamorządowe, non - profit - nie nastawione na zyski),
niezależne, ochotnicze - społeczne, nastawione na zmianę zachowań ludzi,
działania edukacyjne, kształtowanie świadomości społecznej, oparte o dobrowolne
oraz spontaniczne uczestnictwo obywateli. "
Problemy do DYSKUSJI:
1. Przykłady działań trzeciego sektora w Polsce.
2. Znaczenie organizacji pozarządowych w walce z problemami społecznymi (biedą,
bezrobociem, bezdomnością, chorobami).
3. Źródła finansowania organizacji pozarządowych.
4. Subkultury młodzieżowe a aktywność obywatelska.
Czas trwania wykładu (wprowadzenia w zarysowaną przeze mnie schematycznie siatkę
pojęciową, którą można poszerzać o inne informacje i problemy) i ewentualnej
dyskusji (rozmowy ukierunkowanej przez nauczyciela) - 15 minut.
III etap lekcji -
PRACA W GRUPACH
Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy (ewentualnie więcej grup), które mają
takie zadanie:" Wyobraźcie sobie, że anonimowa fundacja przekazała Wam 5000 zł
na założenie organizacji ekologicznej o podanej przez nią nazwie (nazwę należy
związać z tematyką i obszarem zainteresowań organizacji). Waszym zadaniem jest
próba określenia i przedstawienia:
- haseł i celów organizacji;
- planu najbliższych działań;
- dróg zdobycia środków na rozwój i działalność;
- sposobów przyciągnięcia zwolenników, sympatyków.
Oto nazwy organizacji:
Rekin Twój Przyjaciel
Króliki Doświadczalne
Front Przeciwników Plastikowych Pojemników
(mogą być inne nazwy wymyślone przez nauczyciela)
Motywacja do pracy - punktowanie, ocenianie efektu pracy zespołu.
Czas na przygotowanie wystąpienia - 7 minut
Prezentacja pomysłów zespołów - 15 minut
Praca domowa (do wyboru)
1. Przeprowadź wywiad z lokalnym przedstawicielem organizacji, ruchu społecznego
(młodzieżowego, feministycznego, ekologicznego) lub z osobą, która działa na
rzecz jakiejś grupy społecznej (może to być osoba znana Tobie, z Twojego
otoczenia).
2. Zaobserwuj przejawy aktywności obywatelskiej w twoim mieście i opisz jeden z
nich. Uzasadnij dlaczego jest to aktywność obywatelska.
Bibliografia
1. Gliński P., Palska H.: Cztery wymiary społecznej aktywności obywatelskiej, w:
Rychard A., Elementy nowego ładu, Warszawa 1997.
2. Bokajło W., Dziubko K., Społeczeństwo obywatelskie, Wrocław 2001.
3. Szacki J. (red.), Ani książę, ani kupiec: Obywatel. Idea społeczeństwa
obywatelskiego w myśli współczesnej, Kraków 1997.
4. Mirowski W., Gliński P., Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy "Zielonych"
w Polsce, Warszawa 1999.
5. Przyszczypkowski K., Zdanecki A., Edukacja i młodzież wobec społeczeństwa
obywatelskiego, Poznań - Toruń 1996.
Uwaga: Lekcja ta powinna być poprzedzona cyklem lekcji wprowadzających najpierw
w aspekty związane z definicją społeczeństwa obywatelskiego oraz jego historią.
Opracowanie: Dorota Bujnowska
