Scenariusz zajęć pozalekcyjnych dla Koła Ekologicznego

Temat: Gospodarka odpadami

Proponowane zajęcia mogą być realizowane w ramach zajęć ochrony i kształtowania środowiska w szkole średniej (w formie skróconej) lub też na zajęciach Koła ekologicznego lub biologicznego w szkole średniej lub w gimnazjum i szkole podstawowej po pewnym skróceniu.

Zajęcia niezależnie od treści poznawczych nastawione są na kształtowanie postaw proekologicznych i realizację celów wychowawczych. Na całość zajęć składa się wycieczka terenowa, obserwacja własna ucznia (praca w domu) oraz prezentacja wyników i dyskusja na lekcji. Całość propozycji powinna być zrealizowana w ciągu 3, 5 tygodni. W przypadku wycieczki po dzikich wysypiskach śmieci należy zwrócić uwagę na zasady BHP.

Cele zajęć

Cel ogólny

Kształtowanie właściwego stosunku emocjonalnego ucznia do otaczającego środowiska.

Cele szczegółowe

Po zajęciach uczeń potrafi:

• wyjaśnić pojęcie odpady;
• wskazać rodzaje i źródła odpadów;
• wyjaśnić szkodliwość śmieci dla środowiska (zagadnienia toksykologiczne i epidemiologiczne);
• wskazać sposoby zagospodarowywania odpadów i niebezpieczeństwa z nimi związane (szczególnie ze spalaniem śmieci);
• pracować w grupie;
• uzasadnić celowość badań nad otaczającym środowiskiem;
• wyciągać wnioski z przeprowadzonych obserwacji;
• dostrzegać rolę edukacji ekologicznej społeczeństwa lokalnego.

Formy pracy

Grupowa, zbiorowa i indywidualna.

Metody pracy

Pogadanka, badawcza, obserwacja w terenie, wycieczka, dyskusja, wykład.

Środki dydaktyczne:

Zdjęcia, film, foliogramy, plan okolic szkoły, kartki i długopisy.

Faza przygotowawcza:

(wyjście ze szkoły, przybycie na miejsce)

• krótka pogadanka - "Człowiek a przyroda na przestrzeni wieków" (należy przy tym zwrócić uwagę na stale zwiększającą się ilość śmieci, która towarzyszy postępowi cywilizacyjnemu);
• zapoznanie z tematem zajęć - (temat: Gospodarka odpadami). Krótko omawiamy zagadnienia, które powinniśmy zrealizować: (Co to jest odpad? Rodzaje, szkodliwość, sposoby zagospodarowywania odpadów?).

Faza realizacyjna:

Przedstawiamy zadania praktyczne do wykonania podczas wycieczki. (Można klasę podzielić na grupy).

• wykonać dokumentację fotograficzną lub filmową;
• zanotować ilość zlokalizowanych dzikich wysypisk śmieci (zaznaczyć je na planie zwiedzanej okolicy);
• zaznaczyć rodzaj znalezionych odpadów (zaznaczyć je na planie zwiedzanej okolicy);
• podać ich wpływ na środowisko.

Nauczyciel wspomaga prowadzenie obserwacji. Wskazuje różne rodzaje odpadów (papier, tworzywa sztuczne, metale, resztki organiczne). Zwraca uwagę na ilość śmieci i zagrożenia jakie one za sobą niosą (zanieczyszczenie gleb i wód gruntowych, możliwość pojawienia się epidemii, szpecenie krajobrazu, nieprzyjemne zapachy, zajmowanie terenów rolnych i leśnych, zanieczyszczenie łańcucha pokarmowego). Należy przy tym podkreślić szczególnie zły wpływ na środowisko dzikich wysypisk śmieci.

Praca w domu

Dzielimy klasę na grupy:

• zbierze podobną dokumentację dotyczącą najbliższego wysypiska zorganizowanego;
• zbierze informacje o ilości śmieci produkowanych przez miasto, wieś, gminę, w której znajduje się szkoła. Mogą to być dane statystyczne lub wywiad środowiskowy przeprowadzony z osobą zajmującą się gospodarką odpadami na danym terenie;
• wybieramy uczniów, mieszkających w różnych dzielnicach miasta lub gminy, którzy przeprowadzą podobne obserwacje wokół swego domu i umieszczą je na planie;
• doświadczenie - Jak zachowuje się wata bawełniana i folia polietylenowa w środowisku naturalnym?

Siatkę ze sztucznego tworzywa o dużych oczkach wypełniamy watą bawełnianą. Następnie do drugiej tego typu siatki wkładamy pociętą na paski folię. Obie siatki zakopujemy obok siebie w ogródku. Po 2 do 5 tygodni sprawdzamy ich zawartość. Wszystkie zaobserwowane zmiany notujemy i wyciągamy wnioski. Jeżeli to możliwe obie próby przynosimy na zajęcia.

Wszyscy uczniowie:

• przez 2 tygodnie obserwuj swój dom i notuj ilość wyrzucanych śmieci (wiadra, kilogramy, litry). Zwróć uwagę na to co jest wyrzucane. Po 2 tygodniach oblicz średnią dobową produkcję odpadów na jedną osobę. Zastanów się co można zrobić aby ograniczyć ilość śmieci?

Faza podsumowująca (w klasie)

Poszczególne grupy przedstawiają swoje wyniki i wnioski.

Nauczyciel: Co zrobić z odpadami, które już powstały?

Uczniowie wskazują rozwiązania:

• gromadzenie na wysypiskach;
• kompostowanie;
• spalanie;
• produkcja biogazu;
• segregacja;
• powtórne użycie.

Każdą z propozycji przedstawioną przez uczniów nauczyciel krótko charakteryzuje (podaje zasadę działania, wady i zalety, możliwości wykorzystania w najbliższej okolicy) wykorzystując np. zdjęcia lub foliogramy.

Nauczyciel: Co zrobić aby odpady nie powstawały?

Uczniowie wskazują rozwiązania:

• kupować produkty w opakowaniach wielokrotnego użytku i nadających się do recyklingu;
• do zakupów używać koszyków, toreb płóciennych lub bawełnianych zamiast foliowych;
• powtórnie wykorzystywać surowce wtórne (makulaturę, metale, szkło);
• odpady organiczne kompostować;
• likwidować dzikie wysypiska śmieci;
• poszerzyć edukację ekologiczną społeczeństwa;
• współpracować z władzami lokalnymi;
• i inne.

Na zakończenie zajęć nauczyciel proponuje aby uczniowie opracowali kilka haseł mówiących o gospodarce odpadami.

Literatura:

1. M. Barnier, Atlas wielkich zagrożeń, Warszawa 1995.
2. D. Cichy, Przygotowanie młodzieży do ochrony i kształtowania środowiska, Warszawa 1984.
3. D. Cichy, Szkoła ekologiczna. Funkcjonowanie i perspektywy rozwoju, Krosno 1996.
4. S. Czachorowski, Ekologia krajobrazu, Olsztyn-Szczytno 1994.
5. E. Grochowicz, J. Korytkowski, Ochrona gleb, Warszawa 1997.
6. M. Hafner, Ochrona środowiska. Księga eko-testów do pracy w szkole i w domu. Kraków 1993.
7. E. Jędrych (red.), Ekologia w twoim domu, Warszawa 1993.
8. A. Kalinowska, Ekologia - wybór przyszłości, Warszawa 1991.
9. K. Łopata, E. Rudnik. E. Nowak, Tajemnice gleby - chroń swoje środowisko, Warszawa 1998.
10. D. Morsztyn, Edukacja ekologiczna w szkole, Propozycje programowe, Suwałki 1995.
11. Problemy środowiska lokalnego, Materiały z konferencji "Edukacja ekologiczna w szkole", Jadwisin 1992.
12. N. W. Skinder, Chemia a ochrona środowiska, Warszawa 1998.
13. D. Soida, T. Kotynia, Edukacja środowiskowa w terenie, Kraków 1994.
14. D. Soida, Zasady i techniki edukacji ekologicznej, Kraków-Ojców 1993.
15. M. Stankiewicz, M. Wawrzyniak-Kulczyk, Poznaj, zbadaj, chroń środowisko, w którym żyjesz, Warszawa 1998.

Opracowanie: mgr Renata Florczak, Zespół Szkół Zawodowych Nr 2 w Ostrołęce