Wpływ mediów na psychikę i powstawanie zachowań agresywnych u dzieci i młodzieży

Koniec XX wieku to okres ogromnego rozwoju i wpływu środków masowego przekazu na życie ludzkości. Obecnie nie wyobrażamy sobie życia bez telewizji, komputera, internetu, prasy czy telefonii komórkowej. Bardzo często zdarza się, że korzystamy z tych wszystkich "dobrodziejstw" bezkrytycznie.

Docierające do człowieka z różnych źródeł informacje zarówno ze szkoły, radia, telewizji, filmów wideo, internetu czy gier komputerowych, mają wpływ na kształt jego myśli, a te z kolei zaczynają oddziaływać na postawę, która ostatecznie wpływa na konkretne zachowania i czyny człowieka. Te zależności zmuszają do poważnego i przemyślanego korzystania z różnych form dostarczających człowiekowi informacji i doświadczeń.

Od początku lat 90-tych XX wieku obserwujemy wyraźny wzrost liczby wykroczeń i przestępstw popełnianych przez nieletnich, wzrosła agresja u dzieci i młodzieży.

Rozważając te problemy skupiamy się częściej na skutkach niż przyczynach tego zjawiska. Próby odpowiedzi na to pytanie podjęło się wielu psychologów pracujących z dziećmi i młodzieżą. Zwrócili oni uwagę, że przyczyn zachowań agresywnych należy doszukiwać się już w dzieciństwie, dlatego też tak ważna jest praca z dzieckiem od wczesnych lat jego życia.

Rozwój techniki, tryb życia, pogoń za pieniądzem przyniósł nowe możliwości, ale też nowe zagrożenia wychowawcze. Role zapracowanego rodzica, zabiegającego o dobra materialne przejmują często media, które są wielkim nośnikiem informacji, wiedzy (nierzadko niedostosowanej do grupy wiekowej). Atrakcyjność tych przekazów sprawia, że stają się one najważniejszym źródłem wzorów zachowań przyjmowanych przez dziecko bezkrytycznie. Media kreują rzeczywistość. Dają się im manipulować nie tylko dzieci, ale i dorośli. Są niezwykle sugestywne i skuteczne w strukturze przekazu.. Za pośrednictwem mediów, zwłaszcza telewizji, przekazywane są dzieciom i młodzieży normy społecznych zachowań, systemy wartości. Są to bardzo często treści prymitywne, deprawujące, propagujące niską kulturę słowa (przekleństwa).

Świat dziecka rządzi się specyficznymi prawami, gdzie myślenie abstrakcyjne przenika się z realnością bez żadnych ograniczeń. Dziecko nie odróżnia wydarzeń rzeczywistych od fikcji.

Psychikę w tym wieku prawie bezkrytycznie kształtują mechanizmy naśladownictwa i identyfikacji, dlatego też poprzez telewizję bardzo łatwo możemy tym procesem kierować. Telewizja jest dzisiaj na całym świecie najbardziej skutecznym medium, a jednocześnie odbieranym przez największą rzeszę odbiorców. Statystyczny Polak ogląda telewizję około 4-5 godzin dziennie. 90% naszych rodaków czerpie wiedzę o życiu i świecie na podstawie informacji z telewizji. Spędzanie przez dzieci 3-4 godzin dziennie na oglądaniu telewizji ma istotne następstwa zdrowotne ( prowadzi do wad postawy, wzroku) jak i psychologiczne. Na podstawie badań psychologicznych wykazano, że telewizja ma największy wpływ na dzieci w wieku 3-6 lat. Młodzi telewidzowie są podatni na wszelkie wpływy, nie odróżniają fikcji od rzeczywistości i nie mają krytycznego dystansu do odbieranej treści, które zakłócają ich prawidłowy rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny.

Telewizja coraz częściej szkodzi życiu rodzinnemu. Może wzbogacać życie rodzinne, zbliżać wzajemnie członków rodziny, pomnażać wiedzę, ale może również wyrządzić wiele zła przez propagowanie fałszywych wartości i wzorów postępowania, rozpowszechnianie pornografii obrazów brutalnej przemocy.

Ludzie z telewizji stają się naszymi domownikami. Ich sposób myślenia, bycia, ubierania się, stają się receptą na nasze życie. Życie bohaterów telewizyjnych stanowi dla wielu ludzi niedościgłe marzenie i wzorzec bycia jak oni. Media wyrabiają u odbiorcy nawyk zadowolenia z oferowanych programów, a to prowadzi do bezkrytyczności i bierności w stosunku do emitowanych treści.

Zupełnie inaczej jest, gdy sami rodzice przekazują dziecku pewne informacje, opowiadają mu różne historie, bajki, baśnie. Słuchanie i rozumienie ich przez dziecko wymaga określonej aktywności intelektualnej i wyobrażenia sobie czegoś, porządkowanie usłyszanych faktów, uogólnienia i syntezy. Możemy jako rodzice od razu zweryfikować wyobrażenia dziecka i skonfrontować je z rzeczywistością.

Dzieci oglądając telewizję naśladują bohaterów filmowych i identyfikują się z nimi. Oglądanie przez młodych widzów programów pełnych grozy, przemocy, gwałtu, zakłóca prawidłowy rozwój emocjonalny, poznawczy, społeczny. Pokazywane na ekranie sceny tortur, zabójstw, morderstw, wywołują u dzieci stany lękowe i agresję. Brutalna rzeczywistość telewizyjna jest źródłem rozdrażnienia, nerwowości, napięć emocjonalnych oraz braku poczucia bezpieczeństwa.

Znane są przypadki, że młodzi telewidzowie chcąc przekonać się, czy sceny przedstawiane w filmie są prawdziwe, podejmowali próby sprawdzenia swoich możliwości. Przykładem może być 5-cio letni chłopiec, który wyskoczył z IV piętra, ponieważ chciał sprawdzić czy umie jak Batman unosić się w powietrzu. Rezultaty bywają tragiczne. Coraz częściej zdarzają się przestępstwa popełniane przez nieletnich według wzoru oglądanego na ekranie telewizora. Im dziecko oglądające telewizję jest młodsze, tym więcej wzorów z niej czerpie i tym większy ma ona wpływ na zachowania dziecka w przyszłości.

Dlatego też rodzice powinni być świadomi tego, co ich dziecko ogląda, ponieważ odpowiedni komentarz do filmu po wspólnym z dzieckiem oglądaniu pozwoli na krytyczne i selektywne w przyszłości podejście do telewizyjnej fikcji.

Nie tylko telewizja, ale i komputery i gry komputerowe stanowić mogą zagrożenie dla prawidłowego rozwoju dzieci. Współcześnie działające komputery, gry komputerowe wyznaczają nieograniczone możliwości ich wykorzystania.. Kierunek rozwoju świata komputerowego jest wyraźnie zarysowany. Polega na stworzeniu większej możliwości "kierowania świata" według upodobań i zachcianek korzystającego z nich klienta (dziecka).

W procesie nauki korzystania z komputera wskazany jest przede wszystkim umiar. Uczeni całego świata apelują, by ograniczyć ilość czasu spędzanego przez małe dzieci przed komputerem. Przesiadywanie godzinami przed monitorem powoduje przemęczenie wzroku, zmęczenie psychiczne, stany napięcia nerwowego czasami prowadzące nawet do napadów o charakterze padaczkowym. Stany napięcia nerwowego mogą prowadzić do zaburzeń emocjonalnych w kontaktach z członkami rodziny czy kolegami, te zaś prowadzą do zachowań agresywnych, które dziecko poznało za pośrednictwem np. gier komputerowych. Kupując dziecku grę komputerową powinniśmy poznać jej walory wychowawcze, poznać opis i zasady gry. Musimy mieć pewność, że dana gra nie będzie wyzwalała u dziecka agresji i innych niepożądanych zachowań, oraz czy jest ona dostosowana do możliwości rozwojowych dziecka. Wybór taki może okazać się bardzo trudny, gdyż na rynku komputerowym najwięcej jest gier, w których stajemy się pogromcami kosmosu, stajemy oko w oko z przeciwnikiem, z którym staczamy morderczą walkę, strzelamy do określonego celu czy do postaci ludzi.. Dlatego też warto zastanowić się czy nie lepiej zrezygnować z gry na korzyść dobrego programu edukacyjnego. Programy edukacyjne można dobierać odpowiednio do wieku i zainteresowań dzieci.

W świetle wyżej przedstawionych faktów jawi się ważna rola rodziców, którzy powinni pomóc dziecku odnaleźć się w gąszczu oferowanych propozycji. Aby uchronić dziecko przed niebezpieczeństwem musimy wiedzieć, co się z dzieckiem dzieje, gdzie i z kim przebywa, co ogląda, czego słucha, co czyta (prasa również może stanowić źródło zagrożenia bowiem prezentowane w gazetach czasami problemy i dylematy niby młodych ludzi czasami są wymysłem redakcji w celu sztucznego uatrakcyjnienia czasopisma i zwiększenia sprzedaży).

Musimy z dzieckiem dużo rozmawiać w atmosferze wzajemnej życzliwości, gdyż tylko wtedy dziecko będzie otwarcie mówić o swoich problemach. Nie należy lekceważyć problemów dziecka, które mogą wydawać się nam mało istotne, gdyż następnym razem w sytuacji problemowej już do nas nie przyjdzie.

Należy nauczyć dzieci i młodzież krytycznego i selektywnego korzystania z dóbr jakie niosą współczesne czasy. Trzeba zmieniać złe nawyki, starać się aby dziecko czytało więcej książek, mniej oglądało telewizji, zachęcając dziecko do uprawiania różnych sportów, wędrówek po górach, lesie, rodzinnych wycieczek rowerowych.

Harmonijny rozwój fizyczny jest człowiekowi potrzebny tak samo jak rozwój intelektualny, a wspólnie spędzone chwile w gronie rodziny na łonie natury pomogą we wzajemnym zrozumieniu wpłyną na właściwe relacje między członkami rodziny.

Praca związana z wychowaniem dziecka jest trudna, ale trud włożony w to dzieło się opłaca. Musimy jednak wykazać w tej dziedzinie dużą cierpliwość, bowiem jest to proces długofalowy.

Zastanawiając się nad dziećmi agresywnymi i brutalnymi możemy uznać, że są one ofiarami błędów wychowawczych popełnionych przez dorosłych, często nieświadomie. Często agresja wiąże się z flustracją, a jej przyczyną jest bezsilność człowieka wobec pogwałcenia jego praw i potrzeb, często jest głosem wołającym o pomoc.
 

Opracowanie: Beata Cymerkiewicz

Wyświetleń: 2156