Leśne zajęcia w Ośrodku Edukacji Przyrodniczo - Leśnej przy Nadleśnictwie Kliniska

Byliśmy już kilka razy w Kliniskach,
bo lubimy oglądać las z bliska.
Wiemy, że nie wolno tam palić ogniska,
głośno krzyczeć i niszczyć mrowiska.

Lubimy zabawy na polanie
i z niecierpliwością czekamy na nie.
Pojedziemy tam jeszcze w maju
i będziemy słuchać jak drzewa oddychają.
(wiersz napisany przez uczniów klasy IIb, zamieszczony
został w4 numerze klasowej gazetki "Ekologiczne
gadu - gadu")

Młodszy wiek szkolny jest okresem wielkiej podatności na wpływy wychowawcze. Sprzyja podejmowaniu przez dziecko różnych zadań rozwijających jego osobowość, poznawanie siebie i swoich związków ze światem.

Szczególna więź łączy dziecko z przyrodą. Warto wykorzystać tę dziecięcą wiarę i chłonność, by kształtować w uczniach postawy ekologiczne, tak potrzebne w dzisiejszych czasach. Aby dzieci były przekonane o konieczności ochrony przyrody, szanowały i doceniały ją - muszą tę przyrodę poznać z bliska i czuć się jej cząstką.

Świadomość sytuacji zagrożenia będącego wynikiem urbanizacji, industrializacji, motoryzacji, informatyzacji i nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych powoduje podejmowanie działań proekologicznych i potrzebę wdrożenia ekologicznych nawyków do codziennego życia każdego z nas.

Edukacja ekologiczna utożsamiana z szeroko rozumianym wychowaniem dla środowiska ma wpływ na kształtowanie postaw i świadomości społeczeństwa wobec skomplikowanego świata całej przyrody. Edukacja leśna (lub przyrodniczo - leśna) jest pojęciem węższym niż edukacja ekologiczna czy środowiskowa, z założenia koncentruje się na kształtowaniu postaw wobec lasów i problemów leśnictwa oraz przekazywaniu wiedzy z tej dziedziny.

Edukacja leśna obejmuje liczne zagadnienia, które bardzo ogólnie można zestawić w poniższy sposób:
- znaczenie lasów dla środowiska życia człowieka,
- racjonalne i oszczędne użytkowanie zasobów leśnych,
- planowa gospodarka leśna,
- funkcjonowanie ekosystemów leśnych,
- zagrożenia lasów,
- ochrona przyrody i jej zagrożenia,
- kultura i nauka związane z lasem i leśnictwem.

Wzrastające zainteresowania społeczeństwa lasem oraz całym jego bogactwem nakłada na leśników szczególne obowiązki w zakresie prezentacji wszechstronnych funkcji lasu w ramach szeroko pojętej edukacji przyrodniczo - leśnej. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywają Leśne Kompleksy Promocyjne - LKP.

W województwie zachodniopomorskim utworzono Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Puszczy Bukowej i Goleniowskiej". Dla potrzeb edukacji na terenie LKP powołano Ośrodki Edukacji Przyrodniczo - Leśnej przy Nadleśnictwie Kliniska i na terenie Nadleśnictwa Gryfino, przy Ogrodzie Dendrologicznym w Glinnej.

Ośrodek Edukacji Przyrodniczo - Leśnej przy Nadleśnictwie Kliniska realizuje jedną z głównych funkcji Leśnego Kompleksu Promocyjnego. Jego działalność skierowana jest do wszystkich zainteresowanych lasem i przyrodą. Można tu wziąć udział w licznych warsztatach ekologicznych, seminariach, wykładach i wystawach. Ośrodek dysponuje nowoczesną i znakomicie wyposażoną w salą dydaktyczno - konferencyjną, salami wystawowymi i biblioteką. Zajęcia uatrakcyjnia bogate zaplecze dydaktyczne (gabloty botaniczne, entomologiczne, zielniki, lupy, lornetki).W punkcie informacyjnym zainteresowani mogą nabyć foldery, ksiązki o przyrodzie i innych atrakcjach turystycznych, jak też prawdziwe "leśne" pamiątki. Celom edukacji i wypoczynku służą ścieżki dydaktyczno - spacerowa i rowerowa, szlaki turystyczne, leśne parkingi, wieża obserwacyjna. W pobliżu Ośrodka znajdują się: plac dydaktyczny z tablicami poglądowymi z zakresu funkcjonowania, zagrożeń i ochrony ekosystemów leśnych, zadaszona wiata z miejscem na ognisko, plac zabaw i punkt gastronomiczny.


Od kilku lat w ramach realizacji innowacji ekologicznej dla klas I - III "Jestem cząstką i przyjacielem przyrody", zajęć SK LOP i koła ekologicznego "Ekoglob" współpracuję z Ośrodkiem Edukacji Przyrodniczo - Leśnej przy Nadleśnictwie Kliniska. Uczniowie z wielkim zaangażowaniem i radością uczestniczą w zajęciach organizowanych przez pracowników Ośrodka. Termin, tematykę i formy zajęć wcześniej ustalam z osobą prowadzącą. Pierwsza część zajęć zwykle prowadzona jest w sali i trwa około godziny. Po obejrzeniu filmu uczniowie otrzymują karty pracy i w zespołach rozwiązują pierwsze zadania (krzyżówki, rebusy, układanki, zagadki) związane z obejrzanym filmem. Druga część zajęć prowadzona jest w terenie. Zajęcia w lesie trwają ok. trzech godzin i prowadzi je jedna osoba. Rola nauczyciela ogranicza się do opieki nad grupą. Koszty związane z zajęciami (projekcja filmu, materiały do zajęć, ognisko) ponoszą rodzice.

W Kliniskach mogłam przekonać się, że zajęcia praktyczne prowadzone w lesie nie wymagają specjalistycznego sprzętu. Często wystarczy niewielki nakład pracy, aby stały się one atrakcyjne. Odkrywanie barw w przyrodzie oraz próby malowania z wykorzystaniem roślin, bardzo spodobały się moim uczniom. Wcześniej zostały przygotowane mini palety z kilkoma barwami (najlepiej aby różniły się zestawami barw). Następnie uczestnicy zabawy rozeszli się po lesie w celu odnalezienia roślin o barwach wskazanych na palecie. Podsumowaniem odkrywania barw było przygotowanie wspólnej palety barw natury.

Do przygotowania pracy malarskiej posłużyły rośliny zebrane przez uczniów. Na białym papierze rysunkowym świetnie można malować kawałkami liści, szyszek, uschniętych patyków, mchem, płatkami kwiatków, popiołem z ogniska, ziemią.

Godne popularyzacji są też zabawy, gry, ćwiczenia które można wykorzystać podczas spacerów, w parku i na terenie zadrzewionym w różnych porach roku:

"Spotkanie z drzewem" (Znajdź wśród drzew swojego przyjaciela). Do zabawy potrzebna jest chustka do zawiązania oczu. Uczniowie dobierają się parami. Osobę, której zasłonięto oczy obracamy w miejscu i prowadzimy do drzewa, by nie widząc spróbowała się go "nauczyć". Uczestnik obejmuje drzewo rękami, dotyka dłońmi, policzkiem, wącha, słucha. Po upływie około 3 minut odprowadzamy ją na wyznaczone miejsce "myląc" mu drogę. Po zdjęciu chustki prosimy, aby dziecko odnalazło wśród innych drzew to, które właśnie poznało czyli swego przyjaciela. Dobrze jest podczas kontaktu z drzewem pomagać dzieciom zadając im pytania. W ten sposób rozbudza się w nich za zainteresowanie i chęć odkrywania nowych nieznanych szczegółów. Oto przykładowe pytania: Poznałeś już zapach drzewa?, Objąłeś je ramionami?, Czy poznałeś jego grubość?, Jaka jest kora?, Czy na korze są ślady skaleczeń, żywicy?, Czy na korze rosną rośliny?, Czy z pnia wyrastają gałęzie?

Bicie "serca" drzewa. Do tego zajęcia potrzebne są słuchawki lekarskie, które przykładamy do kory drzewa "osłuchując" je z lekarską wnikliwością. Najlepiej nadają się do tego celu drzewa liściaste, szczególnie wiosną, gdy bardzo wyraźnie można usłyszeć przepływające w drzewie soki. Zadanie to ma uzmysłowić dzieciom, że drzewo jest organizmem żyjącym. Powinno skłonić je do rozważań nad tym jaki ma być stosunek ludzi do roślin.

Kalkowanie kory wybranego drzewa. Potrzebne są białe kartki papieru i kredki świecowe. Dzieci przykładają do wybranego drzewa kartkę i zamalowują ja kredką. W ten sposób otrzymują portret kory. Porównują swoje prace, wyciągają wnioski.

Znajdź trzy rzeczy. Znajdź trzy rzeczy: coś twardego, coś zielonego i coś, co uważasz za wyjątkowe. Należy zachęcać dzieci do opisania i rozmowy o tym co, i gdzie znalazły. Inna wersja tej zabawy odbywa się w grupach. Każdy zespół ma za zadanie zebrać pewną ilość przedmiotów przyrodniczych o specjalnych właściwościach, np. ostre, miękkie, lekkie, gładkie.... Następnie każda z grup pokazuje swoje znaleziska i rozmawia o nich. Do wyboru: znajdźcie coś o długości 10cm, 30cm, 50cm. Zbierzcie coś, co wygląda jak żaba, krasnal.... Podczas tych ćwiczeń dzieci uczą się dostrzegać różnice i wyszukiwać przedmioty na podstawie różnych kryteriów oraz opisywać to co, robią.

"Co w trawie piszczy?" Dzieci kładą się pod drzewem w dowolnej pozycji i wsłuchują się w dźwięki dochodzące ze ściółki leśnej (skrobanie, chrobotanie, szeleszczenie).

Podczas zajęć w terenie uczniowie często pracują w grupach. Zespoły takie tworzone są na różne sposoby.

Co drugi Dzieci stoją w kole. Co drugie dziecko podnosi rękę, wykonuje krok do przodu lub w tył. Jeśli potrzeba więcej grup, rękę podnoszą kolejno co trzecie, czwarte dziecko. Do utworzenia czterech zespołów można wykorzystać wymienianie kolejnych pór roku.

Według wielkości Każdy podnosi liść. Dzieci ustawiają się w rzędzie według wielkości liścia, rozpoczynając od najmniejszego. Można urozmaicić tę metodę, włączając zbieranie patyków, kamieni, żołędzi szyszek, źdźbeł trawy itp.

Tak dużo nóg Proszę dzieci, by uformowały grupy, które będą miały tak dużo nóg, jak mrówka, pająk, biedronka itp.

Jakie dźwięki wydaje zwierzę? Prowadzący szepce każdemu dziecku w grupie na ucho, jakim jest zwierzęciem - ilość zwierząt odpowiada liczbie pożądanych grup. Na dany znak wszystkie dzieci naśladują głos określonego zwierzaka i łączą się w grupy z dziećmi, które wydają te same odgłosy. W grę można grać cicho, naśladując gesty zamiast głosów zwierząt.

Co masz w ręku? Należy zebrać pewną ilość naturalnych przedmiotów, odpowiednio do liczby grup, które chcemy utworzyć. Jeśli chcemy mieć czworo dzieci w każdej grupie, należy wybrać cztery jednakowe przedmioty. Dzieci stoją w kole z rekami wyciągniętymi do tyłu. Trzeba każdemu włożyć określony przedmiot do rąk. Dzieci dotykiem badają co otrzymały i głośno o tym mówią. Osoby, które mają takie same przedmioty formułują grupy.

Po powrocie z Klinisk praca trwa już w klasie, przez kolejne dni. Dzieci dzielą się swoimi spostrzeżeniami i wrażeniami. Informacje zdobyte w Ośrodku wymagają uzupełnienia, trzeba się dowiedzieć, jak co się nazywa, opisać to lub narysować. Niektórzy tworzą swobodne teksty, wierszyki, które publikowane są w gazetce klasowej. Zawsze wspólnie układamy sprawozdanie, które zamieszczone zostaje w miesięczniku "Ekologiczne gadu - gadu". Rodzą się też pomysły na ulotki, plakaty ostrzegające, czego w lesie robić nie wolno. A co z wiatrem, który szumi w drzewach? A jeśli ten wiatr złamał drzewo? A jeśli w lesie pojawią się śmieci? Niezliczona ilość pomysłów do praktycznego przeżywania przez uczniów ujawnia się w trakcie dalszej pracy. Mnóstwo pomysłów do praktycznego przeżywania przez dzieci ujawnia się w trakcie takiej pracy.

Zajęcia realizowane w Kliniskach pokazują, w jaki sposób bez specjalnych nakładów finansowych można prowadzić interesujące zajęcia z dziećmi.

Warto choć na jeden dzień wybrać się z uczniami do Ośrodka Edukacji Przyrodniczo - Leśnej w Kliniskach. Ośrodek jest czynny przez cały rok. Nawet przy niekorzystnych warunkach pogodowych Ośrodek oferuje pełną gamę interesujących zajęć dostosowanych do możliwości percepcyjnych ich uczestników. Tu nie można się nudzić, a nauczyć bardzo wiele.

Zanim rozpoczniemy pracę z dziećmi, zanim zaczniemy uczyć je prawd o świecie, należy zastanowić się, jakie są podstawowe zasady pozwalające zapewnić dzieciom, a przy tym nam samym - wspaniały, pełen radości, a równocześnie przepełniony wiedzą czas.... Jak to zrobić, wskazuje Dekalog Mistrza, opracowany przez Dorotę Soidę, autorkę warsztatów i programów ekologicznych. Oto jego treść:
1. Mniej nauczaj, więcej dziel się swoimi odczuciami.
2. Bądź uważny, skierowany na dzieci.
3. Skupiaj uwagę dzieci.
4. Najpierw obserwuj i doświadczaj, a dopiero potem mów.
5. Poczucie radości i szczęścia powinno przenikać wszelkie przeżycia.
6. Poziom uczenia wyznacza przygotowanie twoich uczniów, a nie twoja wiedza.
7. Raczej prowadź i pociągaj, niż popychaj.
8. Wykorzystuj różnorodne zadania i pytania, aby uaktywnić swoich podopiecznych.
9. Świat dziecka tworzą drobne, lecz doniosłe ludzkie wartości.
10. Dziecko jest pełnym człowiekiem, choć może innym niż dorośli.1

Warto zastanowić się, czy i w jakim zakresie treści tego dekalogu mogą pomóc w kształtowaniu wrażliwości ekologicznej.

Literatura:
1. D. Zawadzka, Edukacja leśna w praktyce. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2002.
2. D. Soida, Bądź Mistrzem - Przyjacielem, czyli edukacja ekologiczna na wesoło, Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej, Kraków 1996.
3. E. Podleśna, P. Stępnowski,(tłumaczenie) Ekologik! Edukacja Ekologiczna, Polski Klub Ekologiczny, Gdańsk 2000.
4. E. J. Frątczakowie, Edukacja ekologiczna uczniów klas 1-3. Oficyna wydawnicza TUVEX, Pabianice 1993.

Ośrodek Edukacji Przyrodniczo - Leśnej przy Nadleśnictwie Kliniska realizuje jedną z głównych funkcji Leśnego Kompleksu Promocyjnego. Jego działalność skierowana jest do wszystkich zainteresowanych lasem i przyrodą. Można tu wziąć udział w licznych warsztatach ekologicznych, seminariach, wykładach i wystawach. Ośrodek dysponuje nowoczesną i znakomicie wyposażoną w salą dydaktyczno - konferencyjną, salami wystawowymi i biblioteką. Zajęcia uatrakcyjnia bogate zaplecze dydaktyczne (gabloty botaniczne, entomologiczne, zielniki, lupy, lornetki).W punkcie informacyjnym uczestnicy mogą nabyć foldery, ksiązki o przyrodzie i innych atrakcjach turystycznych, jak też prawdziwe "leśne" pamiątki. Celom edukacji i wypoczynku służą ścieżki dydaktyczno - spacerowa i rowerowa, szlaki turystyczne, leśne parkingi, wieża obserwacyjna. W pobliżu Ośrodka znajdują się: plac dydaktyczny z tablicami poglądowymi z zakresu funkcjonowania, zagrożeń i ochrony ekosystemów leśnych, zadaszona wiata z miejscem na ognisko, plac zabaw i punkt gastronomiczny.

Od kilku lat w ramach realizacji "Integralnego programu nauczania z elementami edukacji ekologicznej w kl. I -III" Marii Sarnowskiej, zajęć SK LOP i koła ekologicznego "Ekoglob" współpracuję z Ośrodkiem Edukacji Przyrodniczo - Leśnej przy Nadleśnictwie Kliniska. Uczniowie z wielkim zaangażowaniem i radością uczestniczą w zajęciach organizowanych przez pracowników Ośrodka. Termin, tematykę i formy zajęć wcześniej ustalam z osobą prowadzącą. Pierwsza część zajęć zwykle prowadzona jest w sali i trwa około godziny. Po obejrzeniu filmu uczniowie otrzymują karty pracy i w zespołach rozwiązują pierwsze zadania (krzyżówki, rebusy, układanki, zagadki) związane z obejrzanym filmem.. Druga część zajęć prowadzona jest w terenie. Zajęcia w lesie trwają ok. trzech godzin i prowadzi je jedna osoba. Rola nauczyciela ogranicza się do opieki pedagogicznej. Koszty związane z zajęciami (projekcja filmu, materiały do zajęć, ognisko) ponoszą rodzice.
W Kliniskach mogłam się przekonać, że zajęcia praktyczne prowadzone w lesie nie wymagają specjalistycznego sprzętu. Często wystarczy niewielki nakład pracy, aby stały się one atrakcyjne. Odkrywanie barw w przyrodzie oraz próby malowania z wykorzystaniem roślin, bardzo spodobały się moim uczniom. Wcześniej zostały przygotowane mini palety z kilkoma barwami (najlepiej aby różniły się zestawami barw). Następnie uczestnicy zabawy rozeszli się po lesie w celu odnalezienia roślin o barwach wskazanych na palecie. Podsumowaniem odkrywania barw było przygotowanie wspólnej palety barw natury.
 

Opracowanie: mgr Urszula Miądlicka

Wyświetleń: 1670