/materiały do wykorzystania w pracy wychowawczej/

        Wśród podstawowych potrzeb jakie odczuwa człowiek, często wymienia się potrzebę poczucia przynależności i potrzebę akceptacji przez grupę do której się przynależy. Każdy z nas pragnie być dostrzeżony i ceniony przez innych. W razie niespełnienia tych podstawowych potrzeb człowiek odczuwa uczucie izolacji, osamotnienia i zahamowania.
        Uczucie wspólnoty i akceptacji na pewno będzie silniejsze, jeżeli członkowie danej grupy poznają się bliżej. Wzajemne poznanie się (a przez to również nawiązywanie kontaktów) ułatwia wspólna zabawa, różnego typu gry wywołujące działania spontaniczne, nieskrępowane niczym gesty, mimikę. Szczególne znaczenie mają tutaj gry interakcyjne. Poprawiają komunikację, dają poczucie wspólnoty z innymi, poznanie reakcji własnych i osób drugich. Zawsze wywołują ruch, ożywienie, rozluźnienie psychiczne oraz pozbycie się krępującej maski własnych uprzedzeń, lęków i napięć. Radość płynąca z zabawy i wspólne przeżywanie tej radości prowadzą do lepszego poznania się i nawiązania wspaniałych kontaktów, zwłaszcza wśród ludzi młodych. Stąd warto często stosować różnego rodzaju gry-zabawy interakcyjne, które na pewno poprawią atmosferę w klasie i będą sprzyjać powstawaniu przyjaźni, wzajemnej akceptacji, tolerancji i uczucia wspólnoty. Niektórzy wyśmiewają te metody określając je jako "dziecinada" i strata czasu. Z reguły w ten sposób reagują ludzie mający trudności w nawiązywaniu kontaktów, zamknięci w sobie, pełni kompleksów, izolujący się od innych.
        Opisane poniżej gry-zabawy interakcyjne pochodzą głównie z kursów w których brałam udział oraz z własnego doświadczenia bycia wychowawcą i opiekunem. Wydaje mi się że można je stosować zarówno na wycieczce, przy ognisku jak i na lekcjach wychowawczych zarówno wśród młodszej jak i starszej młodzieży.
        Pierwsze trzy zabawy szczególnie mogą się przydać w grupie (klasie), w której uczestnicy się jeszcze niezbyt dobrze znają.

Każdy uczestnik pisze na kartce swoje imię pionowo. Następnie do każdej litery dopisuje wyraz, który przedstawi jego myśli, marzenia, plany, motto życiowe itp. Wyglądać to może następująco:

Po kilku minutach każdy przedstawia swoją kartkę krótko ją wyjaśniając. Ważne jest aby każdy z uczestników miał możliwość zaprezentowania się, powiedzenia czegoś o sobie, natomiast pozostali uczestnicy nie powinni krytykować go, ani oceniać. Zapisywanie imion i dopisywanie do niego wyrazów może być dokonywane przez wszystkich uczestników jednocześnie na dużym arkuszu papieru. Zabawa nie tylko pozwala na lepsze poznanie się w grupie ale również skłania do autorefleksji.

Wszystkim uczestnikom rozdajemy przygotowane wcześniej kartki (co najmniej formatu A4), na których każdy ma się przedstawić w formie rysunku jako np. kwiat, zwierzę, instrument muzyczny, krajobraz, postać historyczna itp. Kartka do zabawy może wyglądać następująco:

Po kilkunastu minutach, każdy przedstawia swoją kartkę i krótko ją komentuje. Pozostali nie komentują, nie oceniają, ale mogą pytać o to co ich zaintrygowało. Zabawa ta podobnie jak wcześniejsza sprzyja autorefleksji i lepszemu poznaniu się w grupie.

Wszyscy uczestnicy zabawy piszą na małych kartkach swoje pytania, na które chcieliby uzyskać odpowiedź od innych uczestników grupy - oczywiście nie adresując je do konkretnej osoby. Każdy może napisać po kilka pytań, ale każde pytanie musi być na osobnej kartce. Kartki z pytaniami wrzuca się np. do kapelusza i dokładnie miesza. Potem kolejno każdy z uczestników podchodzi, wyciąga jedną kartkę i odpowiada. Pytania te nie powinny być zbyt osobiste, zwłaszcza jeżeli uczestnicy jeszcze się niezbyt dobrze znają. Przykładowe pytania: Jak jest Twoja ulubiona potrawa?, Jak spędziłeś wczorajsze popołudnie?, Twoja ulubiona książka to..., Co sądzisz o tej zabawie w pytania i odpowiedzi?, Jak myślisz, czy są okoliczności usprawiedliwiające kłamstwo?, itd. Pytania mogą być bardzo poważne albo bardziej humorystyczne. Zabawa sprzyja wzajemnemu poznaniu się.

Do zabawy przygotowuje się dużą liczbę wyciętych z różnych czasopism ilustracji o najrozmaitszej tematyce (np. ludzie, krajobrazy, przedmioty). Tak przygotowane ilustracje układa się na podłodze. Każdy z uczestników wybiera sobie jeden obrazek, który najbardziej do niego przemawia, który wiąże się z jego przeżyciami, myślami, marzeniami. Możemy określić na początku zabawy (np. zapisując na tablicy) tematy, które mamy zobrazować wybierając dane ilustracje, np. marzę teraz o..., chciałbym pracować jako..., moja rodzina... - wtedy każdy wybiera dla każdego tematu jedną ilustrację. Następnie wszyscy siadają w kole, pokazują ilustrację i krótko opowiadają dlaczego wybrali taki obrazek. Nie należy komentować ani krytykować. Wypowiedzi są różne, często bardzo ciekawe, nieraz bardzo osobiste i wzruszające. Zabawa sprzyja wzajemnemu poznaniu i otwarciu się. Często, dopiero wtedy, nawet ci którzy rzekomo dobrze się znali spoglądają na siebie jak na kogoś kogo się widzi i słucha po raz pierwszy.

Przygotowuje się o jedno krzesło mniej, niż liczba uczestników zabawy i układa się je w koło. Każdy siedzi na swoim krześle. Jedna osoba, która pozostała bez krzesła staje na środku i wywołuje niektórych uczestników zabawy do spaceru wokół krzeseł pytając np. "Kto wypił dzisiaj na śniadanie mleko?" Wtedy z krzeseł podnoszą się te osoby i razem z wywołującym spacerują w kółku przed krzesłami. Na komendę wywołującego: "koniec spaceru" każdy biegnie do wolnego krzesła. Ta osoba, która pozostała bez krzesła jest teraz osobą wywołującą. Zabawa bardzo prosta, ale wywołuje wielkie ożywienie i śmiech. Sprzyja również poznawaniu się.

Wszyscy siadają na krzesłach w kole. Jedna osoba zostaje na środku i jej zawiązuje się oczy chustką. W tym czasie wszyscy zamieniają miejscami. Następnie osoba będąca w środku podchodzi do jednej osoby, siada jej na kolanach i mówi np. ptaszku zaszczebiotaj (lub świnko "zachrumkaj", myszko piśnij, kurko zagdacz itp.). Uczestnik gry, na kolanach którego usiadła osoba ze środka, musi wydać odpowiedni głos zgodny z jej życzeniem. Jeżeli osoba ze środka odgadła kto wydał ten głos następuje zamiana rolami i zdemaskowany uczestnik idzie do środka. Jeżeli nie - szuka dalej. Gra wywołuje dużo radości.

Uczestnicy zabawy tworzą koło. Jedna osoba mówi jakieś słowo np. "noc". Następna osoba mówi wyraz, który jej się kojarzy z tym wyrazem np. "księżyc", kolejna osoba słowo, które kojarzy jej się z ostatnio usłyszanym, np. "kosmos", itd. W zabawie można ustalić, że używamy tylko np. rzeczowników czy przymiotników. Dodatkowo można ustalić limit czasu. Dla tych uczestników zabawy, którzy nie użyli odpowiedniej formy (np. rzeczownika), przekroczyli czas do namysłu można wprowadzić fanty (które trzeba będzie "wykupić" po zakończonej zabawie). Zabawa ta jest wesoła (tym bardziej, że niektórzy uczestnicy zabawy miewają niesamowite skojarzenia), ożywia i pobudza uwagę.

Uczestnicy siadają w kole. Każdy z nich ma kartki (najlepiej kilka kartek doklejonych jedna do drugiej) i długopis. Jeżeli uczestników jest więcej kartki wręczamy np. co drugiej osobie. Każdy (posiadający kartkę) pisze u samej góry jedno zdanie - początek bajki- ale w taki sposób aby ostatni wyraz znalazł się w następnej linii, np.

Następnie zagina kartkę tak aby nie było widoczne zdanie, ale aby był widoczny ostatni wyraz (zagięcie kartki dodatkowo można spiąć np. spinaczem biurowym). Kartkę podaje osobie siedzącej obok. Ta z kolei dopisuje swoje zdanie, które będzie wiązało się z widocznym wyrazem dokładnie w taki sam sposób jak pierwsza osoba (tzn. pisze zdanie w taki sposób aby ostatni wyraz był poniżej) i znowu zawija kartkę, podaje sąsiadowi i tak dalej aż kartka obejdzie np. kilka razy wszystkich uczestników. Oczywiście w tym samym czasie wokół krąży co najmniej kilka kartek. Jeżeli dana kartka kończy się można do niej dokleić następną. Po pewnym czasie ogłaszamy zakończenie pisania bajek - ci uczestnicy, u których są kartki piszą ostatnie zakończające bajkę zdanie. Następnie rozwijamy kartki i głośno odczytujemy bajki zapewne przy ogólnym śmiechu do łez. Na tej samej zasadzie można umówić się, że tworzymy opowiadania lub wierszyki z "rymami częstochowskimi" na dany temat (np. klasy, szkoły, filmu).

Jeden uczestnik wychodzi na chwilę z pomieszczenia. Pozostali porozumiewają się i wybierają do odgadnięcia np. jakiś przedmiot, pojęcie, postać. Uczestnik wraca - jego zadaniem jest odgadnięcie co wybrali pozostali. W tym celu może zadawać pytania, ale tylko takie, na które można odpowiedzieć: "tak" lub "nie". Odpowiadają wszyscy. Po odgadnięciu wychodzi inny uczestnik zabawy.

Wszystkich uczestników dzielimy np. na dwie grupy (można również poprowadzić zabawę bez podziału na grupy). Prowadzący wybiera dowolną osobę z jednej grupy i pokazuje jej zapisane na kartce hasło (może to być np. tytuł filmu, przysłowie, powiedzenie, nazwa czegoś). Osoba ta zwraca się w kierunku uczestników zabawy i bez słów próbuje przedstawić hasło z kartki. Odgadują wszyscy. Która grupa odgadnie jako pierwsza, ta typuje osobę do przedstawiania następnego hasła oraz w nagrodę otrzymuje punkt, np. cukierek. Wygrywa ta grupa która zebrała najwięcej cukierków. Oczywiście konsumpcja nagrody jest wspólna. Prowadzący powinien mieć przygotowaną nagrodę pocieszenia dla grupy, która przegrała. Zamiast pantomimy, hasła można rysować (również nie używając słów). Zabawa ćwiczy spostrzegawczość, zdolność kojarzenia, pamięć. Wywołuje wiele radości.

Opracowanie:
mgr Małgorzata Matląg
nauczyciel Zespołu Szkół Rolniczych
Centrum Kształcenia Praktycznego w Nawojowej