Bohater w opowiadaniach Hłaski

Opowiadania Hłaski możemy podzielić na "obserwacyjne", tzw. obrazki z życia, podczas których zachodzą przypadkowe relacje międzyludzkie, nie uwzględniające w szczególny sposób psychiki któregoś z bohaterów, i na takie, w których centralna oś przebiega nie wokół sytuacji zachodzącej w świecie obiektywnym, lecz wokół świata psychicznego bohatera.

O postaciach epizodycznych można mówić w przypadku opowiadań, których centralna oś utworu przebiega wokół psychiki bohaterów. Do postaci epizodycznych należy np. Pan Gienek, Maliszewski oraz jego szwagier z opowiadania tytułowego omawianego zbiorku "Pierwszy krok w chmurach". Ludzie, którzy powodowani nienawiścią czy to wywołaną upałem czy też własnym nieudanym życiem, depczą brutalnie sprawy bohaterów. Do postaci epizodycznych należą też anonimowi bohaterowie z "Ósmego dnia tygodnia". Piotr i Agnieszka główni bohaterowie opowiadania "do domu mieli kilkaset metrów i już odezwała się w niej nadzieja, że przejdą w ciszy niezauważeni. Wtedy z bramy, gdzie stało ich kilkunastu... ktoś powiedział do Piotra: - Puść to ciało". W ten sposób zaczyna się zajmująca około dwóch stron litania obelg i zaczepek pod adresem zakochanych. Te dwa opowiadania ukazują typ relacji jaki zachodzi u Hłaski na linii: bohaterowie - przedstawiciele świata zewnętrznego. Jest to relacja agresywna. Agresja zgniłego, zepsutego wobec świeżego, lirycznego.

Drugi główny typ bohatera epizodycznego w prozie Hłaski to bohater nieszczęśliwy, przegrany.

Postaciami najbardziej obrazującymi ten typ będą, była żona pisarza, informująca o jego charakterze zakochaną w nim bohaterkę "Lombardu złudzeń" oraz Władek, przypadkowy kompan Kuby, bohatera "Pętli", w pewnym stopniu także Zawadzki, mąż ukochanej kobiety Tadeusza z opowiadania "Odlatujemy w niebo".

W poprzednim przypadku występowała relacja agresji - tutaj wystąpi relacja wtajemniczenia. Uproszczeniem wydaje się być teza Zaleskiego "Lekarstwem na nieosiągalność szczęścia będzie wydzieranie go innym", powołując się na podany wcześniej przykład "Lombardu złudzeń."

Wydaje się, że w rzeczywistości we wtajemniczeniach dokonywanych czy to w "Lombardzie złudzeń" czy w "Najświętszych słowach naszego życia" czy też w "Pętli" nie należy doszukiwać się świadomych intencji agresywnych. Konstrukcja świata przedstawionego sprawia, że owe wtajemniczenia są złe - bo u Hłaski poznać prawdę o życiu, to znaczy tracić nadzieję lub szczęście.

Tak dzieje się w obu przykładach: żona pisarza niszczy dziewczynie miłość, Władek odbiera Kubie resztki nadziei na zerwanie z alkoholizmem.

W opowiadaniu "Śliczna dziewczyna" para bohaterów, pozornie czystych i lirycznych okazuje się być bardziej wtajemniczona, oczywiście wtajemniczona w najbardziej cyniczny sposób niż obserwujący ją przechodnie, dla których ci piękni dwudziestoletni są obrazem piękna i miłości.

Inaczej dzieje się też w "Pętli". Tutaj bohater spotyka ludzi raczej życzliwych sobie - przypadkowo spotkana narzeczona, taksówkarz i szwagier ciecia oraz sam cieć. Źródłem zła staje się tu osobowość głównego bohatera i pewne bliżej nieokreślone fatum, jakie nad nim wisi.

Zastanówmy się nad następującym pytaniem - kim jest bohater Hłaski?

W części opowiadań bohatera nie ma wcale - tak jak np. w "Robotnikach" lub jest on słabo zarysowany, jak w opowiadaniu "Kancik, czyli wszystko się zmienia", czy powstaje on w trakcie utworu w wyniku rekonstrukcji. Tak jest w utworze "Finis perfectus" a jeszcze bardziej uwidacznia się ten typ bohatera w "Pijany o dwunastej w południe". Bohater nie bierze czynnego udziału w dialogu, z którego zostaje odtworzona jego postać. Są to jednak rozważania marginesowe, chodzi bowiem o znalezienie pewnej typowości, o obraz bohatera typowo hłaskowskiego. Do bohaterów jednej grupy możemy zaliczyć np. Tadeusza z opowiadania "Odlatujemy w niebo", parę bohaterów "Pierwszego kroku w chmurach", bohatera "Najświętszych słów naszego życia" oraz Agnieszkę z "Ósmego dnia tygodnia".

Cechą łączącą tych bohaterów jest głęboka wiara Hłaski w człowieka. Wiata w to, że człowiek z natury jest dobry, szlachetny, romantyczny, że dopiero świat zmienia go w zgorzkniałego cynika. Wszystkie te postacie znajdują się w stanie zakochania.

Stan ten determinuje wszystkie sfery ich życia, jest sprawą najważniejszą " " Zawsze wierzyłem w miłość. Nie wiem jak będę mógł żyć bez niej. Jak? Po co? " Miłość powoduje, że są oni chwilowo szczęśliwi. Miłość jest wszystkim lub co najmniej azylem, ucieczką ze świata gdzie" można być pijakiem lub bohaterem " (" Ósmy dzień tygodnia ").

Ale miłość, co wynika z założonego przez autora kształtu świata przedstawionego, nie może być szczęśliwa. Zostaje zniszczona np. przez agresję świata zewnętrznego (" Pierwszy krok w chmurach "), w procesie wtajemniczenia (" Najświętsze słowa naszego życia ") czy jak w" Ósmym dniu tygodnia "i " Odlatujemy w niebo "z tzw. przyczyn obiektywnych.

Świat w opowiadaniach Hłaski jest źle urządzony, ekonomicznie i moralnie - miłość jest w nim rzeczą niemożliwą.

Bohaterowie omawianej grupy są najliczniejsi i najbardziej charakterystyczni dla prozy Hłaski.

To ludzie młodzi, pełni wiary, ukazani w momencie swojego pierwszego wielkiego rozczarowania, pierwszej życiowej klęski.

Bohater Hłaski jest człowiekiem całkowicie niedojrzałym. To powoduje, że pierwsza kląska życiowa jawi mu się jako kląska całkowita i ostateczna, ukazująca bezwartościowość świata.

Hłaskę interesuje, w jakim stopniu bohater ma możliwość zrealizować w świecie swoje marzenia. I udziela na to pytanie odpowiedzi jednoznacznie negatywnej. Bohater Hłaski po pierwszej przegranej przyjmuje reguły narzucone przez świat. Diagnoza autora brzmi: świat jest zły, ludzie zaś dzielą się na spodlonych i tych, którzy dopiero się spodlą. Jest to świat, przed którym jednostka musi się bronić, lecz jest to zawsze obrona nieskuteczna.

Jest on jak owa powieść, którą wymyślił sobie Grzegorz w" Ósmym dniu tygodnia ", w której nic nie może się udać.

Hłasko nie pozwala swoim bohaterom odnaleźć się w życiu - bo egzystencja w świecie jest równie niemożliwa co ucieczka przed nim.

Trafnie określił bohatera Hłaski A. Kijowski w" Głosie Pokolenia ":
" Bohater Hłaski - żyje ponad normę, kocha ponad normę, pracuje, pije, rozpacza i raduje się ponad normę. Bohater Hłaski to człowiek o wiele gorszy lub lepszy od innych ludzi ".

Bohater w opowiadaniach Hłaski pragnie tylko miłości. Autora najbardziej fascynuje typ bohatera jakiego stworzył Dostojewski." U Dostojewskiego każdy szuka prawdy (...), każda właściwie z epizodycznych nawet postaci bez przerwy miota się w poszukiwaniu czegoś, w imię czego należy żyć; żaden człowiek nie powstrzymuje się od sądzenia siebie i bliskich ". Postacie tworzone przez Dostojewskiego nazywa ludźmi niespokojnych serc.

U Hemingwaya autor" Ósmego dnia tygodnia "dostrzega również podobny typ bohatera. U Hemingwaya bohater jest ukazany w kręgu spraw ostatecznych: życia, śmierci, miłości.

Literatura polska nigdy nie była literaturą spraw ostatecznych, spraw poszukiwania, spraw wielkiego wyboru.

Bohater Hłaski to człowiek rozgorączkowany, w stanie rozdarcia. Trawi go nieustannie głód wartości. Tymi wartościami są: wiara, nadzieja, miłość.

Można powiedzieć, iż bohater Hłaski jest człowiekiem niespokojnego serca (" Lombard złudzeń "," Śliczna dziewczyna "," Pierwszy krok w chmurach, "Najświętsze słowa naszego życia"). Przerasta swoje środowisko nie tylko o siłę swej miłości. O naiwną "nie z tego świata", wiarę w miłość.

"Jeżeli kobieta mówi" kocham ", bohater Hłaski wierzy, że ta kobieta go kocha. Jeżeli kobieta mówi" kocham tylko ciebie ", bohater Hłaski wierzy, że kocha tylko jego".
 

Opracowanie: Beata Maciocha - nauczyciel j. polskiego Miejski Zespół Szkół w Biłgoraju

Wyświetleń: 1943