Katalog

Lucyna Niełacny
Różne, Referaty

Edukacja w Szwecji

- n +

Edukacja w Szwecji

W dniach 16 - 20 listopada 2003 r. przebywała z wizytą studyjną w Tychach grupa dyrektorów szkół szwedzkich. Wizyta zorganizowana była dzięki współpracy prof. Doroty Ekiert-Oldroyd z Centrum Kształcenia Dyrektorów Szkół przy Uniwersytecie w Uppsali. Odwiedzający odbywali trzeci i ostatni rok kształcenia. Mieli możliwość wymiany doświadczeń z dyrektorami szkół w Polsce: podstawowej, (Szkoły Podstawowej nr 10 w Tychach), gimnazjum (Gimnazjum nr 3 im. Jana Pawła II w Tychach) oraz szkolnictwa niepublicznego (Zespół Szkół STO w Tychach).

Informacje zawarte w referacie pochodzą z rozmów z dyrektorami oraz materiałów o systemie edukacji w Szwecji pozostawionych gospodarzom.

SYSTEM SZKOLNICTWA W SZWECJI

System szwedzkich szkół publicznych składa się z nauczania obowiązkowego i nieobowiązkowego. W skład szkolnictwa obowiązkowego wchodzą: powszechna szkoła publiczna, szkoła mniejszości narodowych, szkoła specjalna oraz programy dla uczniów niepełnosprawnych. Nieobowiązkowe szkolnictwo to grupy przedszkolne, szkoły po szkole średniej, szkoły po szkole średniej dla uczniów niepełnosprawnych, edukacja dorosłych oraz edukacja dorosłych niepełnosprawnych. Nauka we wszystkich typach szkół jest bezpłatna. Zwykle nie obarcza się uczniów ani ich rodziców kosztami przyborów szkolnych, posiłków w szkole, opieki medycznej i dowozu dzieci do szkół.

Ustawa o edukacji.
Zgodnie z ustawą o edukacji, wszystkie dzieci i młodzież powinny mieć jednakowy dostęp do szkolnictwa. Wszystkie dzieci powinny korzystać z tego prawa, niezależnie do miejsca zamieszkania czy warunków ekonomicznych. Ustawa mówi, że "edukacja powinna dostarczać uczniom wiedzy przy współudziale środowiska rodzinnego, harmonijnie rozwijać ich w odpowiedzialnych ludzi i członków społeczeństwa". Szczególna uwaga powinna także być poświęcona uczniom ze specjalnymi potrzebami. Ustawa rozszerza prawo do nauki dorosłych. Może być ono realizowane poprzez system edukacji dorosłych Komvux lub Särvux.

Wytyczne do programów nauczania dla szkolnictwa ustalane są przez państwo. Gminy są zaopatrywane w środki potrzebne do różnorakich aktywności. Same decydują o sposobach prowadzenia szkół. Mogą opracować lokalny plan organizacji i oceny działań szkoły. Opierając się na zatwierdzonym programie nauczania, narodowych wytycznych i lokalnym planie, dyrektor może opracować własny plan roboczy po konsultacjach z pracownikami szkoły.

Narodowa Agencja Edukacji nadzoruje i ocenia system szkół publicznych w Szwecji. Co 3 lata przekazuje rządowi raport.

Rok szkolny i organizacja pracy szkoły.
Zaczyna się pod koniec sierpnia i kończy na początku czerwca następnego roku. Trwa ok. 40 tygodni. Nauka realizowana jest przez 5 dni w tygodniu, od poniedziałku do piątku. Dłuższa przerwa to czas od ok. 20 grudnia do początku stycznia. W ramach wynagrodzenia, nauczyciele realizują 1360 godz. w szkole i 400 godz. w domu. Jednocześnie doskonalą się zawodowo mając do dyspozycji 100 godz. płatnych w roku. Nie ma awansów zawodowych. Stawkę wynagrodzenia nauczyciel ustala wraz z dyrektorem opierając się na kwocie bazowej. Liczebność klas to 30 - 33 uczniów. Lekcje rozpoczynają się o 8:10. Uczeń wypoczywa ok. 14.:00. Zajęcia pozalekcyjne ma ujęte w planie. Przerwy międzylekcyjne trwają 15-20 minut, obiadowa 60 minut.

Dyrektor to jest menedżerem. Zarządza, nie uczy. Jego czas pracy to 40 godz. w tygodniu. Moi rozmówcy podkreślali:
- istotę swojej pracy: CEL a nie metody pracy,
- pracę zespołową nauczycieli,
- życzliwe relacje między członkami społeczności szkolnej,
- indywidualizację nauczania,
- powszechną znajomość języka angielskiego,
- spokój i ciszę w szkole.

W ramach współpracy z rodzicami odbywają się spotkania:
- dyrektora z wychowawcami i przedstawicielami rodziców z każdej klasy - 1 raz w miesiącu,
- wychowawcy z rodzicami - 2 razy w roku,
- ucznia, rodzica i wychowawcy - 1 raz w semestrze.

Oddziały przedszkolne.
To nieobowiązkowa forma edukacji, ale gminy muszą zapewnić bezpłatne miejsca w oddziałach przedszkolnych wszystkim dzieciom 6 - cio letnim. Większość sześciolatków jest zapisywana do klas przedszkolnych. Program powinien zawierać min. 525 godzin rocznie, stymulować rozwój każdego dziecka i dawać podstawy do dalszej nauki w szkole podstawowej. W Szwecji działają także prywatne oddziały przedszkolne podlegające szczególnemu nadzorowi.

Szkoły obowiązkowe.
Program 9 - cio letniej szkoły publicznej obejmuje dzieci w wieku 7 - 16 lat. Na życzenie rodziców dziecko może rozpocząć naukę w wieku 6 lat. Dzieci mniejszości narodowych uczą się w swoich szkołach, które obejmują klasy 1 - 6. Ten rodzaj szkół odpowiada pierwszym sześciu latom nauki w powszechnej szkole publicznej. Szkoły specjalne oferują 10 - cio letni program dla dzieci głuchych i niedosłyszących.. Program dla dzieci niepełnosprawnych zawiera część obowiązkową oraz program usprawniający.

Szkolnictwo średnie.
Prawie wszyscy uczniowie kontynuują naukę po ukończeniu obowiązkowej szkoły w szkołach średnich. Szkolnictwo jest podzielone na 17 narodowych programów. Wszystkie powinny oferować szeroki zakres edukacji ogólnej oraz profile stanowiące podstawę do kontynuowania nauki na studiach. Obok programów narodowych istnieją indywidualne programy autorskie. Szkolnictwo po szkole średniej dla niepełnosprawnych oferuje przygotowanie do zawodu w formie specjalnie opracowanych lub indywidualnych programów. podobnych do tych dla uczniów pełnosprawnych. Jest ich jednak mniej i są bardziej ukierunkowane na naukę zawodu. Nauka trwa 4 lata.

Edukacja dorosłych.
Po szkole średniej uczeń ma prawo do rozpoczęcia nauki w szkole programowo wyższej w normalnym trybie, jeżeli nie ukończył 20 lat. Potem może skorzystać z programu Komvux lub Särvux. Dorośli, którzy nie mogą studiować w swoim mieście mają możliwość realizować program na odległość, część regularnie odwiedza szkołę i uzyskuje instrukcje od nauczycieli. Szwedzki dla imigrantów (SFI) jet utworzony, aby dostarczyć im wiedzy na temat społeczeństwa szwedzkiego, nauczyć języka. Gminy mają obowiązek oferować SFI nowym dorosłym imigrantom.

Uniwersytet i edukacja wyższa.
Ponad jedna trzecia uczniów kontynuuje naukę na poziome edukacji wyższej w ciągu trzech lat od ukończenia szkoły średniej. Uniwersytety oferują specjalne programy oraz kursy indywidualnej nauki. Większość tych instytucji w Szwecji jest prowadzona przez państwo i są one usytuowane w 20 miastach w całym kraju.

Prawo do wyboru szkoły oraz szkoły prywatne.
Większość uczniów uczęszcza do szkół blisko swego domu. Mają jednak prawo wyboru innej szkoły, także prywatnej (uczęszcza blisko 4% uczniów). Szkoły prywatne są dostępne dla wszystkich, muszą mieć akceptację Ministerstwa Edukacji. Gmina, w której uczeń przebywa płaci szkole grant na ucznia na rok. Nauka ma te same założenia programowe co szkoły publiczne, ale może mieć profil, który odróżnia je od innych szkół.

SZKOLNE PROGRAMY NAUCZANIA

Ostatni program szkolnictwa obowiązkowego wszedł w życie w 1994 r.. W 1996 r. wniesiono do niego poprawki uwzględniające przedszkola i domy kultury. Program określa fundamentalne wartości szkoły i jej główne założenia. Istnieją także zatwierdzone programy nauczania poszczególnych przedmiotów. Dyrektorzy, nauczyciele, uczniowie poszczególnych szkół dostosowują zawartość, organizację i metody pracy do warunków lokalnych. Planowanie tych elementów odbywa się podczas planowania pracy szkoły. Liczba godzin przeznaczona na dany przedmiot może być zredukowana o max. 20 %, stąd jest możliwość adaptacji własnych opcji. Szkoła może w ramach ustalonych limitów poświęcić więcej godzin na przedmiot niż to jest w planie. To umożliwia szkole stanie się szkołą o określonym profilu czy specjalizacji. Godziny przeznaczone na "wybory" uczniów mają na celu umożliwienie indywidualnemu uczniowi bardziej zaawansowane zgłębianie wiedzy z jednego lub kilku przedmiotów.

OPIEKA NAD DZIEĆMI UCZĄCYMI SIĘ

Opieka obejmuje uczniów do 12 roku życia, którzy uczęszczają do szkoły lub zerówki. Obowiązkiem gminy jest zapewnienie opieki dzieciom, których rodzice pracują lub studiują, a także nad dziećmi ze specjalnymi potrzebami. Opieka powinna być zorganizowana niezwłocznie po wystosowaniu prośby rodziców. Obejmuje ona różnorodne zajęcia odbywające się poza szkołą. Przyjmuje różne formy: centrum wolnego czasu, opieki rodzinnej lub ogólnodostępnych zajęć w wolnym czasie.

Centrum wolnego czasu obejmuje zajęcia poza godzinami lekcyjnymi lub w czasie wakacji, są otwarte cały rok. Godziny otwarcia są dostosowane do godzin nieobecności rodziców lub potrzeb dziecka. Centra często znajdują się przy szkołach, które zapewniają lokale, kadrę oraz programy zajęć.

Opieka rodzinna sprawowana jest najczęściej w domach opiekunów dzieci, których rodzice aktualnie przebywają w pracy.

Zajęcia w wolnym czasie (dla dzieci do lat 10) są alternatywą dla centrum wolnego czasu. Mogą stanowić też uzupełnienie zajęć dla dzieci, które obejmuje opieka rodzinna. Za jakość zajęć, kwalifikacje i doświadczenie prowadzących, właściwy dobór grup, miejsce, w których zajęcia się odbywają leżą w zakresie obowiązku gminy. Może ona nakładać na rodziców opłaty, które nie przekraczają rzeczywistych kosztów.

Gmina może przyznać pozwolenie na prowadzenie centrum wolnego czasu prywatnemu podmiotowi jeśli zajęcia odpowiadają standardowi bezpieczeństwa i jakości.

Dziecko w wieku szkolnym przebywające w szpitalu powinno mieć szansę udziału w zajęciach porównywalnych do prowadzonych w centrach wolnego czasu. Obowiązkiem ośrodka, w którym przebywa jest ich zapewnienie.

Jesienią 2001 roku 63% dzieci w wieku 6-9 lat zostało zapisanych do centrów wolnego czasu. W przypadku dzieci w wieku 10 - 12 lat, było to 7%.

OCENIANIE

Wraz z wprowadzeniem programu nauczania obowiązkowego i nieobowiązkowego został wprowadzony nowy system oceniania. Osiągnięcia ucznia są oceniane w ścisłym związku z celami przedstawionymi w programach nauczania. Oceny otrzymuje się za każdy semestr w 8 klasie, na koniec semestru jesiennego w 9 klasie oraz na koniec obowiązkowego etapu nauki. Przyznawane są z przedmiotów uczonych w zakresie szkolnictwa obowiązkowego. W przypadku bloków przedmiotowych dotyczą całych bloków. W skład przedmiotów humanistycznych wchodzą: geografia, historia, religia i wos. W skład ścisłych: biologia fizyka i chemia. Oceny to: zaliczony (G), zaliczony z wyróżnieniem (VG), zaliczony ze szczególnym wyróżnieniem (MVG). Oceny VG i MVG otrzymuje się po spełnieniu ogólnokrajowych dla nich kryteriów. Jeśli uczeń nie spełnia wymagań oceny pozytywnej, nie otrzymuje żadnej. Rodzice mają prawo otrzymać pisemną ocenę postępów dziecka.

Egzaminy i testy diagnostyczne.
Na koniec klasy 8 uczniowie zdają egzaminy z: j. szwedzkiego, j. szwedzkiego jako drugiego języka, j. angielskiego, matematyki, których wynik ma wpływ na ocenę końcową. W niektórych rejonach lokalne przepisy ustalają obowiązkowe egzaminy także po zakończeniu nauki w klasie 5. Testy diagnostyczne przeprowadzane są z j. szwedzkiego, j. szwedzkiego jako drugiego języka, matematyki do klasy 6. W klasach 6-9 przeprowadza się także testy z j. angielskiego. Ich celem jest ocena uczniów i zapewnienie właściwej pomocy w nauce. Testy w klasach niższych opierają się na wiedzy z zakresu języka i podstawowych zagadnień matematycznych. Nie ma egzaminów wstępnych, matur. O przyjęciu do liceum decydują oceny uzyskane w 8 i 9 klasie. Na wymarzoną uczelnię można się dostać uzyskując wymaganą liczbę punktów po przeliczeniu na nie otrzymanych ocen.

Szkolnictwo obowiązkowe.
Spotkania z rodzicami.
Przynajmniej raz w semestrze odbywa się spotkanie nauczyciela z uczniem i rodzicami lub opiekunami. w celu omówienia postępów w nauce i zachowania. W jego trakcie rodzice otrzymują niezbędne informacje dotyczące głównych założeń i organizacji pracy szkoły, uczeń zabiera głoś w sprawie swojego stosunku do nauki i planów na przyszłość. Nauczyciele mogą zapoznać się ze zdaniem uczniów i rodziców, ocenić skuteczność własnej pracy.
Pomoc uczniom słabszym.
Uczniowie z problemami w nauce mają prawo do zajęć wyrównawczych. Niekiedy wymaga to specjalnych planów pracy. Są one przygotowywane przez nauczycieli po konsultacjach z uczniami i ich rodzicami.

Szkoły specjalne.
Nauka w szkołach specjalnych dla dzieci głuchych i niedosłyszących trwa 10 lat. Szkoły takie mają własne plany zajęć, specjalne programy nauczania. Oceny semestralne przyznaje się od 9 klasy. Zasady oceniania są takie same jak w innych szkołach.

Szkolnictwo obowiązkowe dla uczniów z problemami w nauce.
Uczniowie z problemami w nauce realizują specjalny tok nauczania (nawet do 10 lat). Po ukończeniu nauki otrzymują świadectwo. Na proś be rodziców do świadectwa może być dołączona pisemna ocena osiągnięć dziecka.

Szkolnictwo nieobowiązkowe.
Szkoła średnia.
Uczeń otrzymuje oceny po zakończeniu nauki z danego przedmiotów a także za wykonane projekty. Zbyt niska frekwencja ucznia na zajęciach może skutkować brakiem oceny. Jeżeli uczeń otrzymał oceny z większej liczby przedmiotów niż jest to wymagane, może się starać o ich zaliczenie do oceny końcowej. Na ocenę końcową wpływają oceny z przedmiotów i projektów. Oceny: niedostateczny (IG), (G), (VG) i (MVG). Kryteria wymagań są ustalone przez Narodową Agencję Edukacji. Przed wystawieniem ocen uczniowie zdają państwowe egzaminy z j. szwedzkiego, j. szwedzkiego jako drugiego języka, j. angielskiego i matematyki, których wyniki są podstawą do oceny.
Uczniowie z problemami w nauce maja prawo do zajęć wyrównawczych. Jeśli uczeń nie otrzymał pozytywnej oceny z jakiegoś przedmiotu może go powtarzać drugi, a nawet trzeci raz.

Szkoły średnie dla uczniów z dysfunkcjami.
Oceny przyznawane są po zakończeniu nauki z danego przedmiotu. Nie przyznaje się ocen za praktyki zawodowe. Możliwe stopnie: zaliczony (G), zaliczony z wyróżnieniem (VG). Kryteria ich przyznawania ustalane są przez Narodową Agencję Edukacji. Uczniowie, którzy nie otrzymali oceny pozytywnej, otrzymują świadectwo uczestnictwa w tych zajęciach. Na ocenę końcową wpływają oceny ze wszystkich zaliczonych przedmiotów.

KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH (KOMVUX)

Kształcenie podstawowe.
Odbywa się z następujących przedmiotów: j. szwedzki, j. szwedzki jako drugi język, j. angielski, matematyka, wos, religia, historia, geografia, fizyka, chemia, biologia. Po zakończeniu nauki wystawia się ogólną ocenę, ale w przypadku zaliczenia wszystkich przedmiotów. Oceny: IG, G, VG.

Kształcenie średnie.
Oprócz zaliczenia przedmiotów wymagane są także projekty. Uczeń, który zaliczył wszystkie przedmioty oraz projekty otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły średniej. Zarówno oceny jak i egzaminy są takie same jak w typowej szkole średniej.

Kształcenie dorosłych z dysfunkcjami (Särvux).
Oceny przyznawane są za zaliczenie każdego semestru odpowiadającego szkole podstawowej i średniej. Uczniowie, którzy nie otrzymali oceny pozytywnej dostają świadectwo uczestnictwa w zajęciach. PO zakończeniu nauki przyznaje się ocenę całościową (G, VG).

 

Opracowanie: Lucyna Niełacny
dyrektor
Gimnazjum nr 3 im. Jana Pawła II w Tychach

Wyświetleń: 8499


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.