Katalog

Stanisława Walaszczyk
Wychowanie fizyczne, Artykuły

Błędy i wady postawy ciała dziecka w wieku wczesnoszkolnym

- n +

Błędy i wady postawy ciała dziecka w wieku wczesnoszkolnym

W wieku wczesnoszkolnym obserwuje się liczne wady rozwojowe w postawie ciała. Jedne z nich wynikają z niewystarczającej jeszcze odporności organizmu, wątłości organizmu czy niedożywienia, inne są skutkiem przebytych chorób (krzywicy, gruźlicy kości), a jeszcze inne wywodzą się z błędów wychowawczych lub nieodpowiednich warunków życia.
Zniekształcenia w układzie ciała są czasem mało zaznaczone i błędy takie łatwo skorygować wzmacniając organizm, stosując więcej ruchu i ćwiczeń gimnastycznych oraz konsekwentnie przyzwyczajając dziecko do poprawnego "trzymania się". Wszelkie zaniedbania mogą doprowadzić do utrwalenia złych nawyków i spowodować zniekształcenia kości i stawów, które przerodzą się w trwałe wady budowy. Zachodzi wówczas konieczność leczenia specjalistycznego, czasem nawet operacji chirurgicznych.

Wadą postawy nazywamy zmiany w wyprostowanej, swobodnej pozycji ciała, które zdecydowanie różnią się od ukształtowań typowych dla danej płci, wieku, budowy konstytucjonalnej.

Do najczęstszych wad postawy należą: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienie kręgosłupa, płaskostopie statyczne. Do drobnych odchyleń (błędów) można zaliczyć niewielkiego stopnia: odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej.

PLECY OKRĄGŁE
Wada ta charakteryzuje się zwiększonym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi w odcinku piersiowym. Dziecko takie ma głowę i barki wysunięte do przodu, łopatki odstające, tzw. skrzydełkowate. Potocznie mówi się o takim dziecku, że się garbi. Wada ta może mieć charakter przejściowy, przyczynami często są zmęczenie dziecka, pozostającego w czasie dnia zbyt długo w pozycji siedzącej, zwłaszcza, gdy kształt i wysokość krzesła i ławki szkolnej są nieodpowiednie. Inne przyczyny to: osłabienie po chorobie, słaby wzrok, nadmierna w stosunku do rówieśników wysokość ciała itp.

Należy jednak dodać, że predyspozycje do pleców okrągłych ma większość ludzi. Składają się na to dwie podstawowe przyczyny: biomechaniczna i funkcjonalna. Środki ciężkości głowy i klatki piersiowej znajdują się nieco ku przodowi, co w konsekwencji wymaga - dla utrzymania ich w równowadze - przeciwdziałania czynnego pod postacią odpowiedniego napięcia mięśni karku i prostownika grzbietu. W przypadku ich osłabienia przeważają siły bierne- siły ciężkości, które działają kifotyzująco. Drugi czynnik- funkcjonalny- wypływa z tego, że większość czynności dnia codziennego człowiek wykonuje w pozycji pochylonej do przodu i z rękoma wysuniętymi do przodu, co sprzyja odwodzeniu łopatek i zaokrągleniu pleców. Lokalizacja oczu, zwłaszcza, jeżeli osłabiony jest wzrok, sprzyja wysuwaniu głowy ku przodowi, co wtórnie przyczynia się do kifotyzacji. Wszystkie, więc przedstawione wyżej czynniki stwarzają predyspozycje do pleców okrągłych i wysuniętego ku przodowi ustawienia głowy. Oba objawy są zjawiskiem niekorzystnym nie tylko ze względów estetycznych, lecz także funkcjonowania narządów zlokalizowanych w klatce piersiowej, zwłaszcza układu oddechowego i krążenia, oraz przeciążeń sprzyjających zmianom zwyrodnieniowym kręgosłupa. W plecach okrągłych jako wadzie postawy osłabione są mięśnie grzbietu i ściągające łopatki, natomiast nadmiernie napięte i przykurczone są mięśnie piersiowe. W kształtowaniu nawyku prawidłowej postawy ciała, należy uświadomić dziecku, co jest prawidłowe, a co wadliwe w jego postawie. Można to robić przez porównanie z jakimś wzorcem (rysunek, fotografia, kolega) lub korzystając z lustra. Stopniowo dziecko koryguje swoją postawę, a więc cofa głowę, ściąga łopatki oraz barki w tył i w dół, tak by znalazły się one na jednakowym poziomie, a klatka piersiowa uwypukliła się. Przy plecach okrągłych należy wzmocnić w pozycji zbliżenia przyczepów (tj. skorygowanej) mięśnie karku (z cofnięciem głowy), mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowego oraz mięśnie ściągające łopatki; natomiast rozciągnąć należy mięśnie piersiowe oraz zębate przednie.

Zalecenia: oglądanie TV przez około 30 minut z laseczką trzymaną na plecach. Słuchanie radia w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w stawach łokciowych, nogi ugięte skulnie. Przy odrabianiu lekcji niezbędne jest przestrzeganie następujących zasad: stół lub biurko nie za niskie, dobre podparcie odcinka lędźwiowego i piersiowego dolnego oparcie krzesła, nogi swobodnie oparte na podłożu, kolana ugięte pod kątem prostym.

Przeciwwskazania: nadmiar skłonów w przód, które zastępować opadem tułowia; podpory przodem o ramionach wyprostowanych zastępować należy podporami o ramionach ugiętych w stawach łokciowych i nadgarstkach; należy także unikać krążeń ramion w przód oraz stosowania zbyt długo trwających pozycji ze wzniesionymi ramionami w przód.

PLECY WKLĘSŁE
Plecy wklęsłe mają zwiększone przodowygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. W sylwetce dziecka patrząc z boku, poza zwiększoną lordozą lędźwiową, uwidacznia się wysunięty do przodu, wypukły brzuch, natomiast klatka piersiowa i piersiowy odcinek kręgosłupa mogą być nieco spłaszczone lub pozostawać w normie. Miednica ma zwiększone przodopochylenie. Natomiast nadmiernie napięte są mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym i zginacze stawu biodrowego. W kształtowaniu nawyku prawidłowej postawy, należy uświadomić dziecku, co jest prawidłowe, a co jest wadliwe w jego postawie. Kolejno dziecko koryguje poszczególne elementy układu: nóg, miednicy, brzucha, odcinka lędźwiowego kręgosłupa, a następnie piersiowego i głowy. Najczęstszym błędem (w pozycji spionizowanej) jest zaokrąglenie pleców w momencie korygowania odcinka lędźwiowego.

Zalecenia: słuchanie radia w pozycji leżąc na stole z jedną nogą ugiętą skulnie, drugą opuszczoną poza stół ugiętą w stawie kolanowym i przeprostowaną w stawie biodrowym. Leżenie 5-10 minut na plecach z ciężkim przedmiotem (2-kilogramowy woreczek wypełniony piaskiem) na brzuchu. Odrabianie lekcji siedząc na krześle z dobrym podparciem odcinka lędźwiowego i piersiowego dolnego; wskazane są również pozycje klęczne. Ponadto poleca się jazdę na rowerze, pływanie, narciarstwo i różne inne formy wszechstronnej aktywności ruchowej, zabawy na czworakach oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha.

Przeciwwskazania: unikanie wszystkich sytuacji zwiększających lordozę lędźwiową, między innymi leżenie sfinx (tj. z głową opartą na dłoniach, przy czym łokcie oparte są o podłoże), niewskazana jest gimnastyka artystyczna, łyżwiarstwo figurowe, akrobatyka. Z ćwiczeń i form ruchu przeciwwskazane są; mostek, kołyska, leżenie przodem z podparciem głowy na łokciach.

PLECY WKLĘSŁO - OKRĄGŁE
Plecy wklęsło-okrągłe są połączeniem uprzednio omówionych rodzajów wad. Obie krzywizny, a więc kifoza piersiowa, jak lordoza lędźwiowa są nadmiernie uwypuklone, a odpowiednie grupy mięśniowe analogicznie osłabione lub napięte. Trudność w korygowaniu postawy sprawia tendencja do pogłębiania się wygięcia kręgosłupa w odcinku sąsiednim do korygowanego. Z faktu tego wynika konieczność szczególnie rygorystycznego stosowania pozycji stabilizujących odcinkowo. Korygując nadmierne tyłowygięcie w odcinku piersiowym kręgosłupa lub usuwając przykurcz w stawach barkowych najskuteczniejszym sposobem stabilizacji odcinka lędźwiowego jest skulne ustawienie nóg. Z kolei oddziałując na lordozę lędźwiową należy pamiętać, aby nie zwiększyć przy tym kifozy piersiowej, co uzyskuje się jego stabilizacją przez ustalenie ramion, np. w leżeniu tyłem chwyt za pierwszy szczebel drabinki (ramiona ugięte w stawach łokciowych pod kątem prostym), w siadzie przy drabinkach chwyt za szczebel, układ ramion podobny do opisu wyżej.

PLECY PŁASKIE
Plecy płaskie charakteryzują się spłaszczeniem kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej. Dziecko z taką wadą postawy cechuje: wysunięta do przodu głowa, silnie ściągnięte do tyłu barki i uwypuklona klatka piersiowa, brzuch płaski. Spotyka się je u dzieci astenicznych, wątłych, z ogólnie słabym umięśnieniem. Niekiedy występują one u dzieci i młodzieży intensywnie ćwiczącej, zwłaszcza mięśnie grzbietu w pozycjach nadmiernie wyciągniętych (elongowanych) lub przeprostnych. W obu przypadkach zmniejszenie krzywizn fizjologicznych obniża wytrzymałość kręgosłupa, którego normalne ukształtowanie - z zachowanymi krzywiznami-ma siedemnastokrotnie większą wytrzymałość. U dzieci z plecami płaskimi i słabym umięśnieniem zadaniem ćwiczeń korekcyjnych jest ogólne, wszechstronne ich wzmocnienie-wzmacniając grzbiet i brzuch.
Dość często spotykaną wadą postawy jest skrzywienie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej zwanej inaczej skoliozą. Wada ta powstaje w różnych okresach rozwoju dziecka, stąd wyróżnia się skoliozy niemowlęce, dziecięce i młodociane. Najczęstszą postacią jest skrzywienie prawostronne piersiowe, zniekształcające klatkę piersiową (garb żebrowy) i zawarte w niej narządy, doprowadzając tym samym do niewydolności układu krążenia i oddychania oraz zmiany zwyrodnieniowe w układzie ruchu, narastające wraz z wiekiem. Towarzysząca temu asymetria innych elementów (barków, łopatek, tułowia, miednicy, głowy) szpeci sylwetkę.

W zależności od stopnia skrzywienia dzielimy skoliozy na czynnościowe i ograniczone. Skolioza czynnościowa jest formą lekkiego odkształcenia kręgosłupa, którą łatwo wyleczyć gimnastyką korekcyjną, szczególnie u dzieci słabo rozwiniętych, astenicznych. Boczne skrzywienia ograniczone są formą nieodwracalną, cechują się zmianami i zniekształceniami całego aparatu ruchowego.

Do innych często spotykanych wad postawy należą wady kolan i stóp. Do typowych wad nóg zaliczyć można:
a) kolana koślawe
b) kolana szpotowe
c) stopy płaskie
- Kolana koślawe najczęściej występują u dzieci o budowie astenicznej, częściej występują u dziewcząt niż u chłopców, co związane jest z szerszą miednicą, którą posiadają dziewczęta. Za główne czynniki doprowadzające do powstania kolan koślawych zaliczyć należy krzywicę w okresie niemowlęcym, a poza tym złamania lub urazy stawu kolanowego oraz porażenia mięśni po chorobie Heinego-Medina. Kolana koślawe mogą występować wtórnie po kolanach szpotowych, płaskostopiu, skrzywieniach kręgosłupa lub po zwichnięciu stawów biodrowych. Można wyróżnić kilka objawów koślawości kolan w zależności od stopnia występowania tej wady. Zniekształcenie jest bardziej wyraźne, gdy dziecko stoi, ponieważ nogi poddają się całemu ciężarowi ciała, tym bardziej, że osłabione są ich mięśnie i więzadła. Gdy wada jest zaawansowana, chód dziecka jest niepewny i niezgrabny, kolana krzyżują się, wada ta pociąga za sobą inne schorzenia, a mianowicie płaskostopie, może dojść również do skrzywienia kręgosłupa, następuje to wtedy, gdy schorzenie jest jednostronne. Koślawość kolan jest wadą wrodzoną. Pojawia się dopiero kilka miesięcy po rozpoczęciu przez dziecko chodzenia. kloana koślawe skierowane są dośrodkowo. Kończyny dolne są podobne do litery X.
- Kolana szpotowe powstają w wyniku zaburzeń statyki ciała w okresie wzrostu. Przyczyną zniekształcenia może być siedzenie ze skrzyżowanymi nogami. Przy kolanach szpotowych kończyny dolne ułożone są w kształcie litery O.
- Płaskostopie można nazwać schorzeniem społecznym. Płaskostopie występuje u dzieci i dorosłych, którzy zmuszeni są do dłuższego leżenia podczas choroby. Nieużywane w tym czasie mięśnie wiotczeją i zanikają. Rodzice i wychowawcy nie powinni lekceważyć skarg dziecka na ból lub zmęczenie nóg po spacerze lub zabawie, ponieważ są to początki płaskostopia.

Stopę, w której doszło do obniżenia sklepień podłużnych, nazywamy płaską.
Stopa płaska - schorzenie to w częstej postaci występuje w niewielkim procencie. Znacznie częściej obserwujemy nieprawidłowość polegającą na obniżeniu łuków podłużnych i równoczesnym odchyleniu osi pięty na zewnątrz, są to stopy płasko - koślawe. Stopa płasko-koślawa. Dzieci o takich schorzeniach skarżą się na szybkie męczenie, bóle stóp i łydek. Chód ich jest ciężki, nieelastyczny, obuwie wykrzywione, wykoślawione.

Rozróżniamy trzy okresy tej nieprawidłowości:
- I - w którym obserwujemy obniżenie napięcia mięśniowego, spowodowane osłabieniem mięśni stóp. Stopy nie są jeszcze zdeformowane, lecz po dłuższym staniu lub chodzeniu występuje obniżenie sklepienia, nieznaczna koślawość pięt i czasem bóle stóp i łydek.
- II - mięśnie są stale wydolne, stopa ma wszystkie cechy stopy płasko-koślawej, lecz jeszcze tylko w pozycji stojącej. W pozycji nieobciążonej-gdy dziecko położy się lub usiądzie-przyjmuje ona kształt stopy prawidłowej. Świadczy to o zachowanej sprawności więzadeł, które jako silne pasma łącznotkankowe dłużej niż mięśnie opierają się naciskowi ciężaru ciała.
- III - charakteryzuje się zniekształceniem widocznym nawet na stopie nieobciążonej. Świadczy to nie tylko o niewydolności układu mięśniowego, lecz także i więzadłowego. Mięśnie są wiotkie, słabo napięte, słabe; więzadła rozciągnięte. Na skutek obniżenia sklepienia i koślawości, głowa kości skokowej wysuwa się i tworzy wypukłość ku stronie wewnętrznej. W przypadkach zaawansowanych może powstać skrócenie i przykurcz mięśni strzałkowych oraz więzadeł na zewnętrznej stronie stopy, a także przykurcz ścięgna mięśnia trójgłowego łydki. Powoduje to ograniczenie ruchomości stopy, a szczególnie ruchu odwracania. W późniejszym okresie ograniczone są ruchy palców i utrata możliwości "resorowania" chodu. Stopa staje się niezgrabna. W miarę postępu zniekształceń narastają dolegliwości bólowe. Na skutek trudności w dopasowaniu obuwia na skórze stopy pojawiają się otarcia, a czasem nawet bolesne odciski. Stopy męczą się nawet skutkiem niewielkiego wysiłku, bolą, a z czasem dołączają się zmiany zwyrodnieniowe w zakresie układu kostnego. Aby uchronić dziecko od wystąpienia płaskostopia, należy zapewnić mu dużą swobodę ruchów. Kiedy dziecko zaczyna chodzić bardzo ważny jest dobór obuwia - palce nóg dziecka powinny mieć dużą swobodę, podeszwa powinna być miękka i elastyczna "Niewłaściwe obuwie stanowi największe zło dla delikatnych nóżek dziecka". Rodzice powinni zachęcać dzieci do wykonywania różnych ćwiczeń wzmacniających - ćwiczenia te powinny być przeprowadzone w formie zabawy - może to być toczenie bosą nogą wałka od ciasta lub też podnoszenie palcami stóp chusteczki rzuconej na podłogę, bieganie na opuszkach palców, chodzenie na zewnętrznych krawędziach stóp z mocno podwiniętymi palcami, zabawy ze skakanką, z szarfą. Wszystkie te ćwiczenia wzmacniają mięśnie dziecinnych stóp.

Opracowanie: mgr Stanisława Walaszczyk

Wyświetleń: 13943


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.