Odczyt dla nauczycieli i rodziców - "Sygnały ostrzegawcze w relacji dziecko - narkotyki"

Dziecko jest wszystkiego ciekawe. Niezależnie od wieku ogarnięte jest pasją poznawczą - odkrywa otoczenie, wdziera się w tajemnice dorosłości, naśladując rodziców i próbując kosztować coraz to nowych doznań, samodzielnie lub wespół z rówieśnikami. Narkotyki są, fragmentem odkrywanego świata i to nieodparcie kuszącym.

Istnieje pewien zespól sygnałów ostrzegawczych (dziecko rzuci zajęcia sportowe, harcerstwo, naukę religii, a za to podejmuje jakieś płatne zajęcie po szkole, pogorszą się oceny szkolne, pojawią, się skargi nauczycieli na dyscypliną, być może zaczną ginąc z domu pewne kwoty pieniędzy, wystąpią, wahania nastroju i zaskakujące zachowania), oznaczających iż dziecko wplątuje się w picie alkoholu i w narkotyki. Ważne jest, aby rodzice jak najwcześniej zorientowali się 0 CO chodzi i mogli wkroczyć w sprawę rzeczowo, by nie wymknęła się spod kontroli.

W mniemaniu rodziców narkotykiem bywa wyłącznie środek prawnie zakazany (tj. m. in. amfetamina, metadon, heroina, kokaina, opium, haszysz, LSD, Ekstasy albo Adam, Eve i Rhapsody). Popełniają oni zasadniczy błąd. Za najgroźniejsze z narkotyków z uwagi na powszechność używania i nadużywania oraz zagrożenie, jakie stanowi dla dzieci i młodzieży należałoby uznać tytoń i alkohol. Należałoby przytoczyć w tym miejscu dane z badań w USA:
- ocenia się, że w USA jest obecnie 3 mm młodocianych alkoholików;
- wśród dzieci kończących szkołę podstawową: troje spośród dziesięciorga próbowało alkoholu, 17% upiło się; czworo spośród dziesięciorga paliło papierosy, 6% robiło to już codziennie; aż jedno na siedmioro używało któregoś z nielegalnych narkotyków;
- ktoś, kto zaczyna palić papierosy przed 14 r. życia, piętnastokrotnie zwiększa u siebie ryzyko zachorowania na raka płuc;
- jeśli młody człowiek nie zaczął palić przed 21 r. życia, prawdopodobnie nie zrobi tego już nigdy;
- co roku w USA w wypadkach drogowych spowodowanych nietrzeźwością, nieletnich ginie aż 8 000.
- około polowy zabójstw dokonywanych przez młodzież wiąże się z użyciem alkoholu tub innych narkotyków.

A teraz najbardziej wstrząsająca statystyka:
- dzieci, które uzależniły się od narkotyków i alkoholu przed ukończeniem 18 lat, mają jedynie 50% szans, by dążyć trzydziestego roku życia!

Narkotyki działają na organizm w taki sposób, ze wcześniej czy później pojawia się stan fizycznego zapotrzebowania na nie, który udaje się zaspokoić tylko zwiększaniem dawek. Można wyróżnić 4 fazy używania narkotyków:

Faza 1.: podsumowanie

Najczęstsze narkotyki: Alkohol, tytoń, marihuana, środki wziewne

Model używania: Na przyjęciach, pod presją otoczenia, w weekendy.
Środki gratisowe, nie kupowane.
Dzidki niskiej tolerancji łatwo o stan odurzenia.
Łatwy dostąp w domu lub u przyjaciół.

Zachowanie: Bez widocznych zmian.
Drobne kłamstwa.

Samopoczucie: Jest dobre, czasem występują przykre następstwa zażycia.

Faza 2.: podsumowanie

Najczęstsze narkotyki: Jak w fazie!. oraz haszysz i pigułki, głównie
amfetaminy (pobudzające) i barbiturany (uspokajające).

Model używania: Zaplanowane użycie wraz z zakupem środka i często samotna konsumpcja. Tolerancja może się zwiększać. Odurzenie się ma miejsce nie tylko w weekendy. Lecz zdarza się w tygodniu. Konsumpcja, dotąd z wyboru, zaczyna być potrzebą.

Zachowanie: Początki podwójnego życia. Zmiana środowiska kolegów. Zamknięcie się w sobie i zły nastrój. Początki agresywności i planowego kamuflażu. Zarzucenie hobby i zainteresowań. Pogorszenie się ocen w szkole. Pierwsze "przerwy w życiorysie". Rosnące upodobanie do posługiwania się slangiem. Agresja słowna. Początki kłamstwa, pożyczanie pieniędzy i kradzieże.

Samopoczucie: Duma z poczucia kontroli nad użyciem środków. Doświadczanie stanów maksymalnej euforii w odurzeniu. Łagodne stany dyskomfortu po ustąpieniu działania środka.

Faza 3.: podsumowanie

Najczęstsze narkotyki: Jak w Fazie 1. i 2. Oraz kokaina, PCP, LSD, grzyby halucynogenne i opium.

Model używania: Zwiększone koszty z uwagi na wysoką, tolerancję. Przyjmowanie narkotyku codziennie. Coraz częstsze odurzanie się w samotności. Ciągły stan odurzenia. Podejmowanie prób zmniejszenia dawek tub rzucanie nałogu - bez skutku. Pierwsze przedawkowania i "nawroty doznań".

Zachowania: Coraz gorsze. Zaniechanie kontaktów z kolegami nie zażywającymi narkotyków. Jawne identyfikowanie się z narkomanami. Kłamstwo staje się patologiczne. Kradzieże i handel narkotykami dla zdobycia pieniędzy. Niepowodzenia w szkole, wagarowanie porzucenie szkoły. Incydenty z po1icją. Utrata pracy. Kłótnie i bijatyki z domownikami na porządku dziennym.

Samopoczucie: Początki przewlekłego kaszlu. Ogólne pogorszenie stanu zdrowia. Chęć odurzenia się treścią życia. Zły nastrój bez narkotyku. Narastające bolesne poczucia winy i wstydu. Obniżająca się samoocena. Złudzenia służące tłumieniu negatywnych uczuć. Pojawianie się myśli samobójczych. Subiektywne postrzeganie odurzenia jako stanu normalnego.

Faza 4.: podsumowanie

Najczęstsze narkotyki: Jak w poprzednich fazach oraz heroina.
Model używania: Stałe używanie. Wysoka tolerancja, wyższe dawki, bardzo wysokie koszty. Brak kontroli nad używaniem. Niemożność odróżnienia stanu normalnego od stanu odurzenia. Częste przedawkowania.

Zachowania: Całkowite wyniszczenie fizyczne. Chroniczny kaszel. Częste kłopoty z po1icją. Niemożność utrzymania zatrudnienia i kontynuowania jakiejkolwiek aktywności. Wybuchy wściekłości. Agresja wobec rodziny i innych. Ciężka paranoja. "Przerwy w życiorysie". "Nawroty doznań".

Samopoczucie: Depresja wymuszająca przyjęcie środka. Możność funkcjonowania i normalne samopoczucie jedynie po przyjęciu środka. Poczucie winy, żal, wstyd i lęk stale obecne. Poczucie własnej wartości i jego zredukowanie niemal do zera. Myśli samobójcze bardzo częste. Narkotyk stał się niezbędny.

Jakie są powody, dla których dzieci sięgają po narkotyki? Jest ich kilka:
1. Chęć odurzenia się - czyli inaczej chęć przezywania przyjemnych wrażeń (nie przekraczają 1 i 2 Fazy).
2. Ciekawość i nuda - ucieczka od nudnej szkoły, obowiązkowych zajęć wypełniają, narkotyki czas np. próba zorganizowania ich może zająć całe popołudnie (Faza 1, 3, 4), ciekawość (Faza 1 - ale może doprowadzić do Fazy 3). Dzieci żyją w wymiarze "tu i teraz". Nie potrafią odkładać przyjemności na później, jak doroś1i. Oczekują, natychmiastowych gratyfikacji. Narkotyki potrafią doskonale zaspokoić i tę potrzebę. Działają zawsze i natychmiast, wystarczy je tylko zażyć.
3. Wpływ grupy rówieśniczej - grupa tworzy środowisko sprzyjające szerzeniu się narkotyków. W jakiejkolwiek zbiorowości działającej na zasadach wspólnoty i so1idarności znajdą się osoby używające narkotyków, ich nacisk na pozostałych członków, by do nich dola~czy1i, będzie skomasowany i "infekcja" szybko się rozszerzy. Dzieci natomiast nie przeciwstawiają się presji rówieśniczego środowiska, gdyż pragną być akceptowane.
4. Ucieczka od problemów zewnętrznych - problemy wieku dziecięcego są w dużej mierze stare jak świat. Szkoła zawsze była udręką, wymagania rodziców zawyżone. Dla dzieci nękanych poczuciem winy z powodu nieumiejętności rozwiązywania własnych problemów
stanowią, doskonałą wymówkę, aby sięgnąć po narkotyki.
5. Ucieczka od problemów wewnętrznych - dzieci z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią, radzić sobie z komplikacjami, jakie nieuchronnie niesie ze sobą życie. Dla nich narkotyki mogą, stanowić szczególną pokusę.
6. Dzieci używają narkotyków ponieważ narkotyków używają dorośli - używania narkotyków dzieci uczą się od dorosłych. Od nich dowiadują się, że przepisane przez lekarza pigułki eliminują ból, niepokój i pozwalają szybciej zasnąć. Że alkohol jest napędem życia towarzyskiego, że amfetamina stymuluje mózg i pozwala uczyć się całymi nocami przed rozstrzygającym egzaminem, a sterydy zmieniają przeciętnego sportowca w mistrza. Zbyt wielu dorosłych uczy dzieci, że na każdą dolegliwość jest jakieś cudowne lekarstwo.

Gdy dziecko pije alkohol i/lub bierze narkotyki, to nie jest możliwe, aby rodzice nie zauważyli w nim żadnej zmiany. Niestety większość rodziców nie dopuszcza do siebie myśli, iż ich dziecko używa narkotyków, stąd trudno im sprecyzować, co ich niepokoi. Istnieje wykaz Czerwonych Sygnałów pomyślany w taki sposób, aby rodzice nauczyli się odczytywać oznaki kontaktu z narkotykami. Sygnały te układają się w pięć grup tematycznych, a każda z nich przedstawia specyficzne następstwa uzależniania się:
1. Zmiany osobowości
2. Zmiany w aktywności i nawykach
3. Zmiany w wyglądzie fizycznym
4. Akcesoria
5. Kolizje z prawem

Jeden Czerwony Sygnał niekoniecznie świadczy o używaniu narkotyków. Gdy jednak rodzice poczynią, spostrzeżenia odpowiadające kilku sygnałom, jest to już argument silnie przemawiający za słusznością podejrzeń.

Co zatem rodzice powinni, a czego nie powinni robić w momencie, gdy oznaki są wystarczająco liczne, by podejrzewać dziecko o używanie narkotyków:

Rodzice powinni:
- Posiąść pewien zakres wiedzy o narkotykach.
- Nauczyć się rozpoznawać Czerwone Sygnały wskazujące na używanie narkotyków.
- Zająć kategoryczne stanowisko nie dopuszczające konsumpcji w żadnej formie.
- Stać się wzorem do naś1adowania. Wasze czyny, nie słowa mają uczyć dziecko, jak żyć.
- Budować silne więzi rodzinne przez zachęcanie dzieci do szerszych rozmów o wszystkich problemach, o narkotykach, szkole czy pracy.
- Ustalić kanon zasad i reguł, które muszą być przestrzegane.
- Zachęcać do aktywności, które są konstruktywne, ambitne i interesujące.
- Sprzyjać i pomagać w rozwijaniu poczucia własnej wartości, nieza1eżności, odpowiedzia1ności i innych pozytywnych cech w dziecku.
- Mieć poczucie odpowiedzialności za własne dziecko i nie pozostawać obojętnym na los innych dzieci.
- Przyłączyć się do działającej w okolicy grupy wsparcia dla rodzin osób uza1eżnionych. (Powinien wiedzieć o nich psycholog szkolny, miejscowy ksiądz, lekarz, pielęgniarka).
- Nawiązać znajomość z sąsiadami i rodzicami kolegów dziecka.
- Zachęcać dziecko do zapraszania kolegów do domu.
Umieć słuchać, gdy mówią do nich własne dzieci.

Rodzice nie powinni:
- Akceptować upijania się i odurzania.
- Częstować trunkami dzieci, które nie osiągnęły wieku w myśl prawa dopuszczającego spożycie alkoholu.
- Przystać na to, by nie mieć wstępu do pokoju dziecka.
- Proponować zapalenie papierosa dzieciom na to za młodym.
- Sponsorować lub przyzwalać na takie imprezy, jak np. prywatki w domu bez nadzoru osoby dorosłej, nad których przebiegiem ani oni sami, ani dzieci nie są w stanie zapanować.
- Rozpoczynać poważnej rozmowy z dzieckiem odurzonym alkoholem tub innym środkiem.
- Rzucać groźbami, krzyczeć i histeryzować.
- Zamykać oczy na winę dziecka odurzającego się lub je jakkolwiek usprawiedliwiać.
- Liczyć na to, iż funkcjonariusze prawa i personel szkolny będą wychowywać dziecko i prowadzić je przez życie.
- Zniechęcać się nieudanymi próbami interwencji. (Dziecko ma wiedzieć, że nigdy nie poddacie się rezygnacji i okażecie jak najdalej idącą stanowczość w egzekwowaniu raz ustalonych reguł i warunków).
- Poddać się i uznać dziecko za stracone. Nie ma przypadków beznadziejnych.

Mam nadzieję, że publikując odczyt dla nauczycieli i rodziców - "Sygnały ostrzegawcze w relacji dziecko - narkotyki" umożliwię innym wykorzystanie go w swojej szkole (w formie niezmienionej lub zmodyfikowanej i dostosowanej do potrzeb własnej szkoły).
 

Opracowanie: Anna Kucharska
Szkoła Podstawowa w
w Płonnie

Wyświetleń: 1104