Trudności szkolne dziecka spowodowane zaburzeniami mowy

Wady wymowy odbijają się bardzo ujemnie na pozycji dziecka w zespole rówieśników, źle wpływają na jego samopoczucie, powodują nieśmiałość, lękliwość i poczucie wstydu. Stopniowo rodzi się w dziecku poczucie niższości i inności oraz brak wiary we własne siły. Bierność i izolacja pojawiają się, gdy dziecko z wadą wymowy nie może sprostać zadaniom stawianym w szkole.

Związek zaburzeń mowy z trudnościami w nauce ma charakter dwustronny. Z jednej strony zaburzenia mowy powodują powstawanie trudności szkolnych, z drugiej niepowodzenia w nauce powodują często powstawanie zaburzeń mowy.

Postępy w nauce i pozycja dziecka w klasie zależą w dużej mierze od tego, jak dziecko mówi. Dzieci rozpoczynające naukę w klasie pierwszej z reguły wykazują znaczne różnice związane z poziomem dojrzałości mowy. U większości z nich mowa się poprawia już pod koniec pierwszej klasy. U części dzieci, niestety, niepoprawna artykulacja niektórych głosek lub inne wady wymowy nie ustępują tak szybko i stają się przyczyną trudności szkolnych. Trudności szkolne dzieci, które wynikają z zaburzeń mowy dotyczą przede wszystkim edukacji polonistycznej. Dziecko źle mówiące najczęściej pisze z błędami, bardzo słabo czyta i bardzo często przejawia zahamowania w swobodnym wypowiadaniu się na forum klasy.

Trudności związane z edukacją szkolną zależą od przyczyn niepoprawnej wymowy. Jeżeli przyczyną utrzymującej się wady są wady zgryzu, anomalie dotyczące budowy języka czy rozszczep podniebienia, dziecko nie ma zwykle trudności w pisaniu. Jeżeli jednak wadliwa wymowa jest spowodowana uszkodzeniem lub niedostatecznym wykształceniem się w mózgu struktur odpowiedzialnych za określone funkcje percepcyjno-motoryczne pojawiają się problemy z pisaniem.

Najczęściej spotykane błędy wiążą się z seplenieniem, reraniem ubezdźwięcz-nianiem głosek dźwięcznych, co prowadzi do zmiany znaczenia wyrazu.
Dziecko ubezdźwięczniające głoski mówi i pisze zamiast dom - tom. Błędy wynikające z nieprawidłowego wymawiania głosek syczących czy głoski (r) stosun-
kowo rzadko zmieniają sens wyrazów, np. szafa - safa, czapka - capka. Mogą jednak wystąpić zniekształcenia, które sprawią, że sens przeczytanego czy napisanego słowa jest trudny do rozpoznania (szum - sum). Zmiana znaczenia poszczególnych słów często utrudnia lub uniemożliwia uchwycenie sensu czytanego tekstu, co ma negatywne znaczenie dla procesu uczenia się. W pisaniu wypracowań i w pisaniu ze słuchu najczęściej pojawiają się błędy, będące odzwierciedleniem wadliwej wymowy.

Błędy w pisaniu najczęściej pojawiają się u dzieci z zaburzeniami słuchu fonematycznego. Uczeń nie różnicuje dźwięków zbliżonych fonetycznie (s - sz, c - cz) i w związku z tym nie wie, jaka literę ma napisać, często zamienia jedną literę na drugą. U dzieci z wadami wymowy występują niekiedy błędy hiperpoprawności, polegające na umieszczeniu dźwięków w tych słowach, w których w ogóle one nie występują.

Poprawiana wymowa głoski "c" na "cz", "s" na "sz" może spowodować, że dziecko zaczyna używać głosek "cz", "sz" wszędzie tam, gdzie powinno być "s", "c".

Długotrwały brak sukcesów szkolnych u dzieci z wadami wymowy może doprowadzić do wywołania u nich zaburzeń rozwoju emocjonalnego i uczuciowego. Zdarza się, że na skutek nieprawidłowej reakcji rodziców i nauczycieli na występujące u dziecka zaburzenia mowy, zaostrzają się u niego objawy nerwicowe i trudności wychowawcze. Warunki szkolne często stanowią czynnik sprzyjający nasilaniu się jąkania. Składają się na nie:
- stany napięcia nerwowego;
- przeciążenia nauką;
- kpiny kolegów;
- lęk przed ocenami.

Jąkanie wykazuje tendencje do nawrotów w sytuacjach nasilających się trudności w nauce, zwłaszcza, gdy nie tylko szkoła, ale i dom rodzinny staje się źródłem napięć nerwicogennych.

Innym zaburzeniem mowy, które narasta w sytuacjach dłużej trwających niepowodzeń szkolnych, jest opóźnienie rozwoju mowy. Problem ten wiąże się z obniżaniem się poziomu umysłowego uczniów pod wpływem nieprzezwyciężonych trudności w nauce.

Istotne znaczenie ma też fakt, że dzieci z wadami wymowy niechętnie czytają. W związku z tym w miarę upływu czasu powstaje coraz większa różnica w zasobie pojęciowym między uczniami z wadami wymowy a ich rówieśnikami. Obniża się poziom rozwoju słowno-pojęciowego u tych dzieci, a przecież już od dziecka rozpoczynającego naukę szkolną oczekujemy swobodnego wypowiadania się i umiejętności powtórzenia usłyszanego tekstu.

Bardzo ważne jest by jak najwcześniej zapewnić dziecku odpowiednia pomoc. Profilaktyka i korekcja wad wymowy to jednocześnie zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom szkolnym.

Opracowanie: Lukrecja Borowicz- nauczycielka. nauczania zintegrowanego w Zespole Szkół w Osiu

Wyświetleń: 837