Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jako uczestnik ruchu drogowego

W dobie gwałtownego rozwoju motoryzacji, ważnym zadaniem dorosłych jest ochrona dzieci przed wszelkimi niebezpieczeństwami, które mogą zaistnieć na drogach. Zgodnie z kodeksem drogowym już w wieku 7 lat dziecko staje się pełnoprawnym uczestnikiem ruchu drogowego i może samodzielnie poruszać się po drogach.

Dzieci wędrujące bez opieki rodziców do szkoły spotykają się na drodze z nieznaną sytuacją. Nie potrafią właściwie się zachować, co jest spowodowane brakiem odpowiednich informacji i doświadczeń. Mają tendencję do reagowania w sposób bardzo gwałtowny, emocjonalny na zaistniałe zagrożenie. Wówczas to może dojść do wypadku, którego ofiarą niestety może być dziecko.

Dzieci, coraz częściej w naszym kraju, stają się ofiarami wypadków drogowych. Dzieje się tak z powodu ich własnej lekkomyślności, czasem beztroski rodziców czy braku wyobraźni użytkowników pojazdów. Należy również dodać, iż małe dzieci nie potrafią przewidzieć skutków określonej sytuacji w ruchu drogowym, co spowodowane jest tym, że mają pewne trudności w spostrzeganiu (ograniczone pole widzenia) i koncentracji uwagi.

Małe dzieci nie mają dostatecznie rozwiniętej orientacji przestrzenno-czasowej, np. nie potrafią ocenić odległości, prędkości jadącego pojazdu.

Ograniczone możliwości i właściwości psychofizyczne dzieci w wieku wczesnoszkolnym są przyczynami wielu wypadków drogowych.

Do innych najczęstszych przyczyn wypadków drogowych z udziałem dzieci należą:
- nagłe wtargnięcie na jezdnię,
- brak opieki nad dzieckiem znajdującym się na drodze,
- zabawy na jezdniach i poboczach drogi,
- wyjście dziecka zza przedmiotów stałych,
- wypadnięcie z pojazdu,
- wsiadanie do pojazdu lub wysiadanie w trakcie jazdy.

Dzieci niestety są również bezpośrednimi sprawcami wypadków drogowych. Organizują bezmyślne zabawy polegające na obrzucaniu pojazdów kamieniami, kulami śniegowymi, budują zapory, bariery na drogach, niszczą znaki drogowe.

W wielu przypadkach jednak wypadki drogowe, w których ofiarami są dzieci, powodują kierowcy nie przestrzegający przepisów drogowych, będący w stanie nietrzeźwym oraz nieświadomi podstawowych reakcji dzieci zagrożonych niebezpieczeństwem.

Statystyki wypadków są zatrważające. Możemy z nich odczytać skalę ilościową i natężenie tego zjawiska. Statystyki podają dane dotyczące najniebezpieczniejszych pór dnia i roku w których występują wypadki drogowe, a także niebezpiecznych miejsc. Ofiarami wypadków są zarówno dzieci miejskie, jak i dzieci ze środowiska wiejskiego.

Swoistymi przyczynami wypadków drogowych dzieci wiejskich są:
- przebieganie drogi w poprzek przed jadącymi pojazdami,
- czepianie się jadących pojazdów,
- pędzenie zwierząt po drogach publicznych,
- niewłaściwa jazda na rowerach.

W celu zapewnienia poprawy bezpieczeństwa dzieci na drogach publicznych należy prowadzić wszelkie działania profilaktyczne w tym zakresie, mające na celu łagodzenie, zmniejszanie zagrożenia jakie wynika z użytkowania dróg. Do takich działań należy zadbanie przez osoby dorosłe o prawidłowe przygotowanie dzieci do uczestnictwa w ruchu drogowym. Skoro bezpieczne uczestnictwo dziecka w ruchu drogowym uzależnione jest od rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka, czyli od reakcji mózgu, układu nerwowego i zmysłów na bodźce zewnętrzne umożliwiające racjonalne zachowanie się w każdej sytuacji, toteż należy rozwijać istotne procesy psychiczne i fizyczne organizmu dziecięcego. Do ważnych procesów psychicznych należą procesy poznawcze, czyli wrażenia, spostrzeżenia, uwaga, wyobraźnia oraz myślenie.

Jednym z podstawowych elementów poznawczych są wrażenia, zwłaszcza wzrokowe i słuchowe, odzwierciedlające pojedyncze cechy przedmiotów w mózgu na podstawie których układ nerwowy człowieka podejmuje natychmiastowe decyzje. Od chwili zobaczenia lub usłyszenia pojazdu upływa pewien czas, zwany czasem reakcji. Czas reakcji jest zróżnicowany i wynosi od 0,2 do 1,2 sekundy. Istotnymi czynnikami określającymi długość czasu reakcji uczestnika ruchu drogowego są; ostrość widzenia, pole widzenia, prawidłowe ocenianie odległości, rozróżnianie barw, odporność oczu na zmęczenie.

Sprawność zmysłu wzroku możemy kształtować u dziecka poprzez przeprowadzanie wielu różnorodnych zabaw, gier, ćwiczeń, które to mogą dotyczyć reagowania na zmiany w otoczeniu, sygnały świetlne oraz poprzez kształtowanie umiejętności poprawnej obserwacji zmian otoczenia.

Nie mniej ważnym elementem zapewniającym bezpieczeństwo dziecku na drodze jest dobry słuch. A to dlatego, że za pomocą słuchu można poznać rodzaj bodźca, ustalić jego kierunek, zlokalizować pochodzenie dźwięku. Także i ten zmysł możemy u dziecka rozwijać.

W spostrzeganiu, wyborze i identyfikacji różnych bodźców duże znaczenie ma uwaga. Jest to właściwość psychofizyczna umożliwiająca skierowanie świadomości na określony przedmiot. Powinna charakteryzować się takimi cechami jak: trwałość, podzielność i przerzutność.

Tymczasem dzieci w wieku wczesnoszkolnym charakteryzują się uwagą cząstkową, przypadkową i rozproszoną o ograniczonym zakresie czasowym.

Kolejnym istotnym elementem determinującym bezpieczeństwo dziecka na drodze jest wyobraźnia, która pozwala przewidzieć następstwa działań ludzkich na drodze. Dzieci mają jednak często trudność w odróżnieniu swego świata fantazji od realnej otaczającej ich rzeczywistości. Nauczyciel powinien tak organizować zajęcia z zakresu edukacji komunikacyjno-drogowej, aby możliwie w największym stopniu rozwijać wymienione wyżej cechy psychofizyczne dzieci, co w istotnym stopniu wpływa na bezpieczeństwo dzieci w ruchu drogowym.

Skuteczność działań nauczyciela będzie zależała przede wszystkim od jego zaangażowania, chęci działania a także odpowiednio dobranych treści, form, metod i środków dydaktycznych.
 

Opracowanie: Aneta Sylwia Zygnerska

Wyświetleń: 2195