PROGRAM NAUCZANIA
W GIMNAZJUM NR 2 W OLECKU
(ŚCIEŻKA EDUKACYJNA OBRONA CYWILNA)

---

I. WSTĘP

        W gimnazjum nauczyciele wprowadzają uczniów w świat wiedzy naukowej, wdrażają ich do samodzielności, pomagają im w podejmowaniu decyzji dotyczącej kierunku dalszej edukacji i przygotowują do aktywnego udziału w życiu społecznym. Edukacja w gimnazjum, wspomagając rozwój ucznia jako osoby i wprowadzając go w życie społeczne, powinna przede wszystkim:

• wprowadzać ucznia w świat nauki przez poznanie języka, pojęć, twierdzeń i metod właściwych dla wybranych dyscyplin naukowych na poziomie umożliwiającym dalsze kształcenie;
• rozbudzać i rozwijać indywidualne zainteresowania ucznia;
• wprowadzać ucznia w świat kultury i sztuki;
• rozwijać umiejętności społeczne ucznia przez zdobywanie prawidłowych doświadczeń we współżyciu i współdziałaniu w grupie;

        Integracji wiedzy nauczanej w gimnazjum służy wprowadzenie obok przedmiotów także ścieżek edukacyjnych czyli zestawu treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć. Problematyka poszczególnych ścieżek edukacyjnych powinna być uwzględniona w szkolnym zestawie programów nauczania, zaś za realizację treści ścieżek edukacyjnych są odpowiedzialni nauczyciele wszystkich przedmiotów, którzy do własnego programu włączają odpowiednio treści danej ścieżki. Częściowej realizacji tych treści można dokonać także w czasie odrębnych, modułowych zajęć.

        Jedną ze ścieżek edukacyjnych jest Obrona cywilna. Z powodu stałego rozwoju cywilizacyjnego, uprzemysłowienia i urbanizacji wzrasta w szybkim tempie liczba czynników powodujących bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego oraz stanowiących niebezpieczeństwo dla środowiska naturalnego. Z tych powodów niezbędne jest wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności ratownicze z zakresu bezpieczeństwa i pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, uświadomienie znaczenia ochrony ludności, środowiska i mienia i wykształcenie właściwych zachowań w sytuacjach zagrożeń.

        Program ścieżki Obrona cywilna jest dostosowany do wieku uczniów oraz obejmuje okres nauki w gimnazjum (klasy I - III). Główne treści skupione są wokół zagadnień zapobiegania lub minimalizowania skutków zagrożeń oraz udzielania szybkiej i właściwej pomocy poszkodowanym. Materiał nauczania przewidziany jest do realizacji przez szkołę w ramach programów nauczania poszczególnych przedmiotów, z których najbardziej zbieżne treściowo są: biologia, chemia, fizyka, geografia, technika i informatyka oraz wiedza o społeczeństwie. Niektóre tematy (zagadnienia) można także realizować w powiązaniu z innymi ścieżkami (edukacja prozdrowotna, edukacja ekologiczna).

II. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

        Głównym celem edukacyjnym ścieżki Obrona cywilna jest przygotowanie do prawidłowego współdziałania w przypadku wystąpienia zagrożenia zbiorowego:

1. Nabycie przez uczniów wiadomości w zakresie:
- współczesnych zagrożeń i ich skutków dla ludności, środowiska i mienia;
- zasad zachowania się w stanach zagrożenia pożarowego, powodziowego, chemicznego, promieniotwórczego;
- sposobów minimalizowania skutków zagrożeń życia i zdrowia;
- zasad i sposobów udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach;
- zabezpieczania się przed skutkami zagrożeń;
- spraw związanych z funkcjonowaniem obrony cywilnej w Polsce.
2. Opanowanie przez uczniów umiejętności:
- udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach;
- właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia i mienia;
- zabezpieczania siebie i innych przed skutkami zagrożeń.
3. Ukształtowanie w uczniach postaw i nawyków:
- właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia;
- gotowości niesienia pomocy potrzebującym;
- odpowiedzialności za życie i zdrowie swoje i innych ludzi;
- szacunku i respektowania przepisów prawnych mających znaczenie dla życia i zdrowia ludzkiego;
- bezpiecznych zachowań w każdej sytuacji, w tym szczególnie w domu, szkole i na drodze.

III. MATERIAŁ NAUCZANIA

1. Główne zadania i organizacja sił i środków ochrony cywilnej w okresie pokoju; formacje obrony cywilnej:
- cele i zadania obrony cywilnej
- organizacja obrony cywilnej w okresie pokoju;
- formacje obrony cywilnej;
- obowiązek udziału w działaniach obrony cywilnej.
2. Ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach:
- rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych;
- zasady zachowania się po ogłoszeniu alarmu i podczas trwania alarmu;
- zachowanie się w szkole po ogłoszeniu alarmu oraz czynności ewakuacyjne.
3. Ochrona przed skutkami powodzi, pożaru i innych zagrożeń:
- przyczyny powstawania zagrożeń powodziowych, pożarowych i innych;
- organizacja akcji ratunkowej w czasie powodzi i pożaru, ewakuacja ludności;
- przyczyny powstawania pożarów, środki i sposoby ochrony przeciwpożarowej;
- podręczny sprzęt gaśniczy, zasady gaszenia ognia.
4. Powszechny obowiązek ochrony:
- podstawy prawne dotyczące ochrony ludności, środowiska i mienia;
- obowiązki obywateli w zakresie obrony cywilnej.
5. Katastrofy drogowe i kolejowe - zasady zachowania się:
- wypadki i katastrofy komunikacyjne;
- zasady zachowania się podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych i technicznych;
- udzielanie pierwszej pomocy ofiarom wypadków i katastrof.
6. Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki:
- naturalne i sztuczne źródła promieniowania;
- działanie środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę;
- sposoby ochrony przed napromieniowaniem;
- elektrownie jądrowe.
7. Sposoby znakowania substancji toksycznych (wybranych według katalogu ONZ):
- charakterystyka i rodzaje środków trujących (toksycznych);
- środki chemiczne z substancjami toksycznymi występujące w domu;
- znakowanie substancji toksycznych;
- toksyczne odpady przemysłowe;
- środki i sposoby ochrony przed skażeniami toksycznymi.
8. Zasady pierwszej pomocy w nagłych wypadkach:
- zasady bezpieczeństwa w domu, szkole i miejscu publicznym;
- zachowanie przepisów ruchu drogowego podczas korzystania z dróg;
- rozpoznawanie stanów zagrożenia życia i zdrowia człowieka;
- postępowanie przy wypadku drogowym, kąpieli, porażeniu prądem elektrycznym i w innych sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia;
- zabezpieczanie miejsca wypadku, organizacja pomocy i wzywanie specjalistycznych służb ratowniczych;
- udzielanie pierwszej pomocy w najczęstszych urazach i stanach zagrożenia życia i zdrowia

        Treści ścieżki Obrona cywilna realizowane są podczas zajęć z następujących przedmiotów:

Lp.	Treść ścieżki edukacyjnej	Przedmiot i jego treści
1.	Główne zadania i organizacja sił i środków ochrony cywilnej w okresie pokoju; formacje obrony cywilnej	Wiedza o społeczeństwie - wychowanie obywatelskie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (ustrój polityczny i instytucje RP, prawa i obowiązki obywatela); Samorządy terytorialne a władza centralna; Służba cywilna. Informatyka Korzystanie z różnorodnych źródeł informacji; Zastosowanie komputera jako narzędzia dostępu do rozproszonych źródeł informacji i komunikacji na odległość
2.	Ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach	Wiedza o społeczeństwie - wychowanie obywatelskie Niezbywalny charakter praw człowieka, ich katalogi i systemy ochrony; Informatyka Formy reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer; Technika Metody i środki (symbole, rysunki, kody i zdjęcia) w porozumiewaniu się na temat zagadnień technicznych; Edukacja czytelnicza i medialna Drogi, formy i kanały komunikowania się ludzi, funkcje komunikatów
3.	Ochrona przed skutkami powodzi, pożaru i innych zagrożeń	Wiedza o społeczeństwie - wychowanie obywatelskie Niezbywalny charakter praw człowieka, ich katalogi i systemy ochrony; Informatyka Zasady bezpiecznej pracy z komputerem Geografia Interakcja ziemia - człowiek;Gospodarowanie zasobami naturalnymi Ziemi Technika Materiały konstrukcyjne; wymagania użytkowe, bezpieczeństwa, ekonomiczne i konstrukcyjne;Problemy bezpiecznego wykorzystania wytworów współczesnej techniki; Fizyka i astronomia Źródła napięcia; wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej; Mikroskopowy model zjawisk elektrycznych; Chemia Woda i roztwory wodne - zagrożenia cywilizacyjne wynikające z zanieczyszczeń; Edukacja ekologiczna Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze.
4.	Powszechny obowiązek ochrony	Wiedza o społeczeństwie - wychowanie obywatelskie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (ustrój polityczny i instytucje RP, prawa i obowiązki obywatela);Służba cywilna.
5.	Katastrofy drogowe i kolejowe - zasady zachowania się	Fizyka i astronomia Ruch i siły;Oddziaływania mechaniczne i ich skutki; Technika Problemy bezpiecznego wykorzystania wytworów współczesnej techniki; urządzenia techniczne stosowane w środowisku życia ucznia;Bezpieczeństwo poruszania się po drogach; Edukacja prozdrowotna Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc; zachowanie w sytuacjach katastrof
6.	Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki	Fizyka i astronomia Budowa atomu. Energia jądrowa. Promieniowanie jądrowe. Chemia Budowa atomu; promieniotwórczość i jej różnorodne konsekwencje Edukacja ekologiczna Zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji i transportu energii; energetyka jądrowa - bezpieczeństwo i składowanie odpadów;
7.	Sposoby znakowania substancji toksycznych (wybranych według katalogu ONZ)	Chemia Działanie niektórych substancji na organizm człowieka: leki, trucizny, alkohole, narkotyki, nawozy, środki ochrony roślin; Substancje i przemiany chemiczne w otoczeniu człowieka; Edukacja ekologiczna Żywność - oddziaływanie produkcji żywności na środowisko
8.	Zasady pierwszej pomocy w nagłych wypadkach	Biologia Działania człowieka w środowisku przyrodniczym i ich konsekwencje; Informatyka Zasady bezpiecznej pracy z komputerem Technika Bezpieczeństwo poruszania się po drogach Edukacja prozdrowotna Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc: przepisy bezpieczeństwa w domu, szkole, miejscu publicznym; pierwsza pomoc w najczęstszych przypadkach zagrożenia życia; wzywanie pomocy w nagłych wypadkach

        Elementy Obrony cywilnej należy także uwzględnić przy tworzeniu Programu Wychowawczego Szkoły oraz przy realizacji zajęć Godzina z wychowawcą.

IV. OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Oczekiwane osiągnięcia ucznia po ukończeniu gimnazjum:

Lp.	Treść ścieżki edukacyjnej	Uczeń potrafi:
1.	Główne zadania i organizacja sił i środków ochrony cywilnej w okresie pokoju; formacje obrony cywilnej	- wymienić podstawy prawne funkcjonowania Obrony Cywilnej; -o mówić podstawowe cele zadania OC; - przedstawić organizację OC i jej zadania na poszczególnych szczeblach administracji państwowej; - wymienić obowiązki i uprawnienia organów państwowych, samorządowych i innych w ramach OC;
2.	Ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach	- rozpoznać rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych; - scharakteryzować obowiązujące zasady zachowania się po ogłoszeniu alarmu; - wskazać drogi ewakuacyjne w szkole; - uzasadnić obowiązki ludności po ogłoszeniu alarmu.
3.	Ochrona przed skutkami powodzi, pożaru i innych zagrożeń	- określić rodzaje i przyczyny współczesnych zagrożeń, w szczególności powodzi i pożaru; - wymienić organy odpowiedzialne za zapobieganie klęskom żywiołowym i zwalczanie ich skutków; - określić podstawowe zasady zachowania się w sytuacjach zagrożeń; - wymienić prawa i obowiązki ludności zamieszkałej na terenach objętych akcją ratunkową; -scharakteryzować cele i zasady ewakuacji ludności z rejonów dotkniętych zagrożeniami; - omówić środki i sposoby ochrony przeciwpożarowej;- wskazać miejsca rozmieszczenia instrukcji alarmowych i sprzętu przeciwpożarowego w szkole (domu); - posługiwać się podręcznym sprzętem gaśniczym;- wezwać straż pożarną w przypadku wystąpienia zagrożenia; - uzasadnić konieczność przestrzegania zasad ochrony przeciwpożarowej.
4.	Powszechny obowiązek ochrony	- wskazać podstawy prawne dotyczące obowiązku uczestniczenia w działaniach obrony cywilnej; - wymienić obowiązki obywateli w zakresie obrony cywilnej; - uzasadnić konieczność spełniania świadczeń i obowiązków na rzecz obrony cywilnej.
5.	Katastrofy drogowe i kolejowe	- zasady zachowania się - wymienić przyczyny powstawania wypadków i katastrof komunikacyjnych i technicznych; - mówić zasady zachowania się uczestników katastrof; - przestrzegać zasad bezpieczeństwa w rejonie katastrofy (w szczególności w przypadku skażenia promieniotwórczego i chemicznego); - wezwać służby ratownicze w razie wypadku lub katastrofy; - omówić miejsca potencjalnie niebezpieczne na swoim terenie i zaproponować sposoby zmniejszenia ryzyka wypadku lub katastrofy;
6.	Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki	- wymienić naturalne i sztuczne źródła promieniowania; - określić wpływ promieniowania na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę; - opisać sposoby ochrony przed napromieniowaniem; - wskazać zagrożenia wynikające z funkcjonowania elektrowni jądrowych; - zdefiniować pojęcia związane z promieniowaniem; - określić działania realizowane w ramach ochrony radiologicznej.
7.	Sposoby znakowania substancji toksycznych (wybranych według katalogu ONZ)	- wymienić rodzaje substancji toksycznych; - rozpoznać znaki substancji toksycznych; - omówić zasady zachowania się w rejonie skażenia środkami toksycznymi; - omówić sposoby zabezpieczania środków toksycznych w gospodarstwie domowym; - posługiwać się podstawowymi środkami ochrony dróg oddechowych, w tym maską gazową; - opisać sposoby postępowania w przypadku skażenia ciała środkami toksycznymi; - uzasadnić konieczność przestrzegania szczególnej ostrożności podczas stosowania środków chemicznych.
8.	Zasady pierwszej pomocy w nagłych wypadkach	- uzasadnić potrzebę udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach; - wezwać służby ratownicze w miejsce wypadku; - podać kolejność działań podczas rozpoznawania stanów zagrożenia życia i zdrowia; - udzielić pierwszej pomocy w przypadku utraty przytomności;- wykorzystać podstawowe środki opatrunkowe; - udzielić pierwszej pomocy w przypadku wystąpienia krwotoku, złamania, zwichnięcia; - udzielić pierwszej pomocy w przypadku zatrucia, odmrożenia, poparzenia, porażenia prądem elektrycznym; - stosować zasady postępowania ratunkowego w wypadkach komunikacyjnych; - zabezpieczyć miejsce wypadku; - zachować zasady bezpieczeństwa w domu, szkole, - przestrzegać zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego.

        Ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów odbywa się podczas realizacji treści nauczania ścieżki edukacyjnej Obrona cywilna w ramach poszczególnych przedmiotów. Proces oceniania musi być zgodny z przyjętym w szkole Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania i obejmować różnorodne formy aktywności uczniów, w tym wypowiedzi ustne, prace pisemne, działalność praktyczną, aktywność i zaangażowanie podczas zajęć oraz samoocenę. Dokładny opis stosowanych metod i form oceniania, określania kryteriów ocen na poszczególne stopnie oraz informowania ucznia o jego osiągnięciach edukacyjnych powinien być zawarty w Przedmiotowych Systemach Oceniania z poszczególnych przedmiotów. Należy pamiętać, aby oceniać osiągnięcia edukacyjne uczniów na podstawie wymagań programowych, opracowanych przez zespół nauczycieli realizujących treści Obrony cywilnej podczas zajęć przedmiotowych.

V. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

        Treści ścieżki edukacyjnej Obrona cywilna przewidziane są do realizacji przez nauczycieli przedmiotów: wiedza o społeczeństwie (moduł: wychowanie obywatelskie), biologia, chemia, fizyka i astronomia, informatyka i technika. Są to przedmioty, które zawierają w sobie poszczególne treści Obrony cywilnej i których realizacja w okresie III etapu edukacyjnego - gimnazjum zapewni osiągnięcie naczelnego celu edukacyjnego ścieżki: przygotowania do prawidłowego współdziałania w przypadku wystąpienia zagrożenia zbiorowego.
        W warunkach współczesnych zagrożeń wiedza i umiejętności z zakresu obrony cywilnej, w tym umiejętność udzielania pierwszej pomocy stają się niezbędnym "wyposażeniem" ucznia kończącego gimnazjum. Różnorodność tematyczna ścieżki Obrona cy-wilna wymaga stosowania rozmaitych metod i form nauczania. Oprócz metod podających, służacych przekazywaniu wiedzy należy stosować metody aktywizujące, które w czynny sposób angażują uczniów w przebieg zajęć. Praca zespołowa uczy współdziałania, podejmowania decyzji, brania odpowiedzialności za siebie i innych, należy często stosować taką formę pracy, zwłaszcza w sytuacjach problemowych i ćwiczeniach praktycznych. Istotnym czynnikiem gwarantującym osiągnięcie celów są środki dydaktyczne, szczególnie przydatne podczas pokazów, demonstacji, symulacji zdarzeń oraz ćwiczeń praktycznych np. podczas ćwiczeń z udzielania pierwszej pomocy. W szerokim zakresie należy wykorzystywać dostępne środki graficzne (mapy, tablice, plansze, schematy), audiowizualne (filmy, taśmy magnetofonowe) oraz podręczniki, ilustracje, albumy i czasopisma związane tematycznie z Obroną cywilną. Zachowanie się podczas alarmu przeciwpożarowego, ewakuacja z budynku szkolnego oraz udzielanie pierwszej pomocy należy przeprowadzić w formie ćwiczeń praktycznych. Na zajęcia można zaprosić przedstawicieli służb ratowniczych, w tym straży pożarnej i służby medycznej oraz przedstawicieli organów państwowych i samorządowych zajmujących się zagadnieniami obrony cywilnej. Ich udział w zajęciach sprzyja aktywności uczniów, wyzwala motywację do nabywania umiejętności z zakresu obrony cywilnej.

Załącznik
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego
/fragmenty/
... w gimnazjum, obok przedmiotów (bloków przedmiotowych), wprowadza się następujące ścieżki edukacyjne:

• ...
• obrona cywilna

        Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest za uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w szkolnym zestawie programów nauczania. Za realizację ścieżek edukacyjnych odpowiedzialni są nauczyciele wszystkich przedmiotów, którzy do własnego programu włączają odpowiednio treści danej ścieżki. Częściowej realizacji tych treści można dokonać w czasie odrębnych, modułowych, kilkugodzin-nych zajęć, które będą dla uczniów ważnym punktem odniesienia.

OBRONA CYWILNA

Cele edukacyjne
Przygotowanie do prawidłowego współdziałania w przypadku wystąpienia zagrożenia zbiorowego.
Zadania szkoły
1. Kształcenie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.
2. Przekazywanie uczniom wiedzy o zasadach zachowania się w stanach zagrożenia życia i zdrowia.
3. Uświadomienie uczniom znaczenia ochrony cywilnej (ludzi, środowiska i dóbr materialnych) i wykształcenia właściwych zachowań w sytuacjach zagrożeń.
Treści
1. Główne zadania i organizacja sił i środków ochrony cywilnej w okresie pokoju; formacje obrony cywilnej.
2. Ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach.
3. Ochrona przed skutkami powodzi, pożaru i innych zagrożeń.
4. Powszechny obowiązek ochrony.
5. Katastrofy drogowe i kolejowe - zasady zachowania się.
6. Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki.
7. Sposoby znakowania substancji toksycznych (wybranych według katalogu ONZ).
8. Zasady pierwszej pomocy w nagłych wypadkach.
Osiągnięcia
1. Ocenianie wydarzeń zagrażających życiu i ujmowanie ich w związki przyczynowo-skutkowe.
2. Opisywanie i ocenianie sytuacji wymagających od ludzi wspólnego działania oraz podporządkowania się pewnym rygorom (zarządzeniom).
3. Przyjmowanie odpowiedzialności za zdrowie (życie) własne i innych.
4. Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym.

---

Jan Grzyb
Olecko 2001

Wyświetleń: 6460