Wykorzystanie literatury i czasopism dziecięcych w pracy dydaktyczno - wychowawczej przedszkola

Przedszkole jak instytucja realizująca zadania wychowawcze spełnia coraz większą rolę w jednolitym systemie wychowania.

Społeczno- pedagogiczna funkcja przedszkola obejmuje swym zakresem szeroko pojętą opiekę nad zdrowiem, bezpieczeństwem i prawidłowym rozwojem dzieci, wszechstronne wychowanie i przygotowanie do szkoły oraz pomoc rodzicom pracującym w zapewnieniu ich dzieciom opieki wychowawczej.

Program pracy wychowawczo- dydaktycznej z dziećmi w wieku przedszkolnym określa zadania wchodzące w zakres następujących dziedzin oddziaływania: wychowanie zdrowotne, moralno - społeczne, umysłowe, techniczne i estetyczne.

Do zadań w zakresie wychowania umysłowego należy:
- Zapoznanie z otoczeniem w powiązaniu z nabywaniem określonych umiejętności praktycznych;
- Wzbogacanie słownictwa, doskonalenie mowy komunikatywnej, poprawnej pod względem gramatycznym i artykulacyjnym;
- Rozwijanie motywacji do nauki jako źródła wiedzy;
- Przyswajanie elementarnej umiejętności czytania (specjalnie dobranych wyrazów, krótkich zdań i tekstów);
- Wyrabianie pełnej gotowości do nauki pisania.

Literatura dziecięca w przedszkolu, jej rola w rozwoju i wychowaniu małego dziecka, różne możliwości wykorzystania książek w pracy wychowawczej - wszystko to jest przedmiotem żywego zainteresowania nauczycieli przedszkola.

Początkowo książka w rękach dziecka jest tylko pewnego rodzaju zabawką - przedmiotem manipulacyjnej zabawy. Dziecko przewraca kartki, obraca książkę w różne strony, robi z niej domek lub daszek, gniecie kartki, rysuje na nich. Stopniowo zaczyna się interesować obrazkami. Zainteresowanie to jest jednak krótkotrwałe. Dopiero nauczyciel lub rodzice mogą zainteresować dziecko treścią książki.

Dopiero 5, 6 latki zmieniają swój stosunek do książki. Dziecko zaczyna traktować książkę po "dorosłemu" zgodnie z jego funkcją. Potrafi wychwycić sens oglądanej ilustracji, zachodzące związki między przedmiotami.

W kontakcie z książką rośnie również stopniowo rola tekstu.

W przeciwieństwie do młodszych przedszkolaków, dla których ilustracje pełniły poważną, często pierwszoplanową rolę a tekst był pewnego rodzaju podpisem, komentarzem obrazka, coraz ważniejsza staje się treść utworu i postacie bohaterów, ich losy. Ilustracje mogą wzbogacić tekst, ale nie są już nieodłącznym, koniecznym elementem.

W młodszych grupach książka pomaga wzbogacić zabawy dziecka. Ułatwia orientację w otaczającym go świecie ludzi, zjawisk i przedmiotów - w przedszkolu w ogrodzie, na podwórku. Ukazując wzory społecznego współżycia, książka staje się pomocna nauczycielowi w kształtowaniu właściwego stosunku dzieci do przedszkolnych kolegów, wspólnych zabawek, przyrody.

Utwory przeznaczone dla starszych dzieci przedstawiają szerszy krąg zjawisk, większy jest bowiem zasób pojęciowy dziecka 5, 6 letniego
w stosunku do ich młodszych, przedszkolnych kolegów. Jednak podobnie jak w młodszych oddziałach książka pomaga w porządkowaniu i utrwalaniu pewnych wiadomości o otoczeniu społecznym i przyrodniczym.

Literatura dla starszych dzieci przedstawia bardziej skomplikowane stosunki między ludźmi, ukazuje przykłady postępowania bohaterów, ich postawy w różnych sytuacjach. Przykłady te mogą być momentem inspirującym całą różnorodność wychowawczego oddziaływania.

Piękno polskiej mowy zawarte w książkach, artystyczne ilustracje mogą budzić wrażliwość estetyczną dzieci. Wyobraźnia i talent pisarza pomagają im ujrzeć wiele znanych przedmiotów i zjawisk w innym, nowym świetle, dostrzec urodę krajobrazu, piękno otaczającej przyrody. Książki działając na wyobraźnię dziecka zachęcają także do swobodnej twórczości plastycznej.

Treść książki, która poruszyła wyobraźnię, inspiruje zabawy dramatyzowane. W toku działania dziecko lepiej rozumie książkę. Ma okazję niejako "przyjrzeć się" bliżej bohaterom utworu, zastanowić się nad ich zachowaniem w konkretnych sytuacjach. Może uważnie prześledzić akcję, powiązać kolejne wydarzenia w logiczny układ przyczyn i skutków.

Dziecko w wieku przedszkolnym jest bezradne wobec teksu w książce. Ma ono jedynie dostęp do obrazków czy ilustracji. Zdane jest na pomoc dorosłego, który uświadamia dziecku, że oprócz obrazków i ilustracji w książce istnieje jeszcze tekst.

U dzieci 3 letnich podstawową formą przekazywania utworów literackich jest żywe słowo. Wyraziste żywe słowo dorosłego to pomoc dla dziecka w rozumieniu i emocjonalnym przeżywaniu utworu. Dziecku 3 letniemu często pomaga w skupieniu uwagi ładna lalka, kolorowy samochód, estetycznie wykonany obraz czy przypięte do tablicy sylwety.

W pozycji "Książka w wychowaniu przedszkolnym" Halina Mystkowska pisze: "Każdy utwór literacki wymaga dwóch artystów - autora i recytatora".

W swoje pracy z dziećmi zarówno młodszymi jak i starszymi zauważyłam, że wykorzystanie kukiełki było dla nich zawsze dużym wydarzeniem. W przedstawieniu ważny jest odpowiedni dobór kukiełki. Zbieram więc literaturę mówiącą o wykonaniu lalek do teatrzyku. W swoich zbiorach mam między innymi następujące pozycje: "Teatrzyk supełków" M. Kownackiej, "Zabawka ze skrawka" M. Misiurskiej, "Inscenizowanie literatury dziecięcej" J. Cybulskiej, "Żywe słowo w pracy z dziećm" H. Mystkowskiej.

Gromadzę także książki, które są przeznaczone do "wystawiania". "Za żywopłotem" M. Kownackiej, książki z serii "Teatrzyk malucha". Na ostatnich stronach książek "Cztery pory roku" M. Kownackiej znajdują się teksty z "Teatrzyku raz- dwa-trzy". Zbieram także wszelkie teksty "na scenę" z czasopism dziecięcych "Miś", "Świerszczyk".

Kukiełki wykonujemy wspólnie z dziećmi na zajęciach. Raz w miesiącu urządzamy przedstawienie. Podczas takich przedstawień dzieci mają możliwość osłuchania się z poprawną wymową. Wszystkie dzieci bardzo przeżywają takie przedstawienia.

Bajka to ten rodzaj literatury, z którą dziecko styka się bardzo wcześnie i to przy różnych okazjach. Z moich obserwacji wynika, że dzieci znają wiele bajek, te opowiadane przez babcie i mamy, oglądanych w telewizji. Nie chodzi tu wyłącznie o bajki jako gatunek literacki. W pojęciu dziecka bajką jest każde opowiadanie zawierające element fantastyki, niezwykłości, czegoś z czym dziecko nie styka się na co dzień. Na ogół dzieci bardzo lubią ten rodzaj twórczości. Bajka zaciekawia je, bo mówi o rzeczach i ludziach niezwykłych, niecodziennych, niespotykanych. Przenosi dziecko w świat fantastyczny, piękny, ciekawy. Dzięki temu bajki pobudzają wyobraźnię dziecka, wzbogacają jego wiedzę o życiu. Ukazując bohaterów dobrych i złych, kształcą poczucie sprawiedliwości, uczą dobroci i miłości, kształcą wrażliwość na piękno.

Znaczenie bajek ma bezsporne znaczenie, co podkreślają psycholodzy i pedagodzy. Bardzo ważne znaczenie ma atmosfera, nastrój w jakim opowiada się bajki. Treści te są później wyrażane w pracach plastycznych dzieci, rysunkach, malowankach, ulepiankach, mają także odbicie w ich zabawach.

Utwór literacki potrafi również rozbudzić opiekuńcze uczucia wobec zwierząt. "Kłopoty Burka z podwórka" uwrażliwia dzieci na opiekę nad zwierzętami zimą.

Jest wiele utworów, w których splatają się ze sobą poznawcze i wychowawcze funkcje książki. "Nocne kłopoty zabawek Doroty" można wykorzystać zarówno w zajęciach plastycznych jak i z wychowania społeczno- moralnego.

Książka wzbogacając zasób słów i zachęcając do mówienia może uczyć pięknej polskiej mowy na dobrych, prawidłowych wzorach, o ile oczywiście zadbamy o to, aby w naszej przedszkolnej bibliotece znalazły się jedynie utwory właściwe pod względem literackim.

Dziecko osłuchując się z tekstem przyswaja sobie pewne zwroty i określenia a zarazem tworzy samodzielne opowiadania treściowo związane z poznanym utworem.

Literatura dziecięca pomaga nam także w poznawaniu piękna krajobrazu. Miłością do ojczystej ziemi przepojona jest twórczość Marii Konopnickiej, Janiny Porazińskiej, Hanny Januszewskiej, Ewy Szelburg- Zarembiny. Utwory Marii Konopnickiej są ciągle jeszcze żywe w polskich przedszkolach.

Przedszkole Nr 57 w Sosnowcu nosi imię Marii Konopnickiej. W każdej sali znajduje się kącik książki. W kąciku tym wyeksponowane są pozycje tej właśnie autorki. Odbywają się konkursy recytatorskie, spotkania z uczniami Szkoły Podstawowej, wyjazdy do Domów Opieki Społecznej. Co rok dzieci z grupy najstarszej wystawiają bajki Marii Konopnickiej a korytarz zdobią obrazy ilustrujące jej utwory.

W kąciku książki znajdują się różnorodne tytuły. Kącik zorganizowano na zasadzie biblioteki dla dorosłych. Taka biblioteczka pomaga utrzymać dziecku bliski kontakt z książką.

Dużą rolę odgrywają rodzice i ich stosunek do książki. Dziecko zabiera książkę do domu i "czyta" razem z rodzicami.

Rodzice dają też dzieciom do przedszkola książki, które w domu są niepotrzebne, a które mogą przydać się w przedszkolu. Dzięki wypożyczaniu i zabieraniu książek do domu dzieci uczą się poszanowania książek.

Wczesny kontakt dziecka z książką jest szczególnie cenny, wtedy bowiem kształtują się jego nawyki, upodobania min. czytelnicze. Obudzenie "głodu książki", gotowości do czytania jest ważnym zadaniem wychowawczym w okresie przedszkolnym, w którym kształtują się podstawy osobowości, i który jest dla osiągnięcia celu momentem najdogodniejszym.

Wykorzystanie literatury przez rodziców oraz nauczycieli wpływa na:
- Budzenie aktywności dzieci i zachęcaniu do różnych form działania;
- Utrwalaniu wiadomości dotyczących otoczenia społecznego i przyrodniczego;
- Kształtowaniu właściwej postawy wobec świata ludzi i zwierząt;
- Rozwijanie uczuć przywiązania do ziemi ojczystej i ukazywaniu jej piękna;
- Rozwijanie mowy i myślenia;
- Przygotowanie dziecka do szkoły i samodzielnego życia przyszłego ucznia.

Bibliografia:
1. J. Cybulska "Inscenizowanie zabaw na podstawie literatury dziecięcej", Warszawa 1972, PZWS
2. H. Mystkowska "Żywe słowo w pracy z dziecmi", Warszawa 1966, PZWS
3. H. Mystkowska "Książka w wychowaniu przedszkolnym", Warszawa 1965, PZWS
4. H. Ratyńska "Literatyra dziecięca w pracy przedszkola", Warszawa 1976, WsiP
5. I. Strządała "Wspólnie z rodzicami wychowujemy przyszłych czytelników" [W] "Wychowanie w przedszkolu" 1980 Nr 7 -8
6. H. Bechler "Otwórz okienko", Warszawa 1964, Nasza Księgarnia
 

Opracowanie: Beata Ślęczka
nauczycielka wychowania przedszkolnego
Przedszkole Miejskie 57
Sosnowiec

Zgłoś błąd    Wyświetleń: 4600