Trudności wychowawcze w zachowaniu uczniów - referat

POJĘCIE TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

Trudności wychowawcze w/g Lewickiego - odnoszą się tylko do niektórych objawów zachowania się dziecka tj. pozostających w niezgodzie z przyjętymi powszechnie normami życia społecznego a jednocześnie charakteryzujących się uporczywością i nie poddających się zwykłym zabiegom wychowawczym. Nie zalicza się do nich drobnych i przejściowych zaburzeń u dzieci.

Konopnicki nazwę trudności wychowawcze zastąpił terminem niedostosowanie społeczne. Za główne kryteria rozpoznania niedostosowania społecznego uznaje kryteria psychologiczne i kryteria społeczne.

Zgodnie z psychologicznymi kryteriami rozpoznawania niedostosowania społecznego dziecko takie:
- nie działa w najlepszym interesie,
- zachowaniem swym sprawia wiele kłopotów,
- reakcje jego są skomplikowane tzn. trudne do przewidzenia,
- napotyka różnego rodzaju niepowodzenia,
- nie ma możliwości osiągania i przeżywania sukcesu, czuje się ono nieszczęśliwe .

Zgodnie ze społecznymi kryteriami rozpoznawania niedostosowania społecznego dziecko takie:
- jest nie lubiane zarówno przez inne dzieci jak i dorosłych,
- nie ma zaufania do innych ludzi,
- z trudnością nawiązuje kontakty co powoduje jego wyobcowanie w grupie,
- nie mogąc w sposób normalny zaspokoić swoich potrzeb czyni to w sposób okrężny, najczęściej nieprzyjemny dla otoczenia.

Można zatem powiedzieć, że TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE leżą zarówno w sferze osobowości dziecka, jak i jego zewnętrznych zachowaniach. Są one wyrazem frustracji dziecka, różnych jego niepowodzeń i przeżyć o negatywnym ładunku emocjonalnym.

W literaturze naukowej odczuwa się brak zgodności dotyczącej nie tylko samej istoty trudności wychowawczych, lecz także rodzaju i liczby ich przejawów (symptomów). Na szczególną uwagę zasługuje rejestr 12 objawów nieprzystosowania społecznego w ujęciu M.Chazana. Zalicza się do nich:
- nagłe zaniżenie poziomu osiągnięć szkolnych,
- niepokój i niezdolność koncentracji,
- nie prowokowaną agresję,
- nerwowość i dąsy, posępny nastrój,
- czyny aspołeczne np. kradzieże,
- natrętne zwracanie na siebie uwagi n-la,
- defekty mowy,
- natarczywe marzenia na jawie,
- zmienność nastrojów (od euforii do depresji),
- brak koordynacji,
- trudności w posiadaniu przyjaciół,
- przewrażliwienie (przesadna wrażliwość na krytykę).

RODZAJE TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH w/g Hawersa
1. Uchybienie regułom niezbędnym podczas wykonywania różnych prac lub zadań szkolnych (np. niedbałość, odpisywanie zadań domowych, nie branie udziału w lekcji),
2. Uchybienie zasadom współżycia i współdziałania z kolegami z klasy i szkoły (np. popychanie, potrącenie, bicie, drwiny),
3. Uchybienie regułom obowiązującym w kontaktach z nauczycielem (np. nieposłuszeństwo, kłamstwo, zuchwałe zachowanie),
4. Uchybienie normom klasy szkolnej i szkoły (dewastacje, kradzieże, wagarowanie, pisanie po ścianach),
5. Uchybienie innym normom (np. płacz, lękliwość, niepewność).

Konopnicki wyróżnia 2 kategorie uczniów przejawiających trudności wychowawcze:
- UCZNIÓW PRZESADNIE BIERNYCH (powściągliwych lub zahamowanych). Są to uczniowie lękliwi i bojaźliwi, nieśmiali i zamknięci w sobie, apatyczni, wyobcowani i osamotnieni. Głównymi symptomami tej grupy uczniów są szczególnie przeżywane przez nich stany lękowe. Lękliwość ta często przybiera postać tzw. FOBII SZKOLNEJ, która przejawia się we wzmożonej tremie podczas lekcji.
- UCZNIÓW NADMIERNIE AKTYWNYCH (agresywnych). Podstawowym symptomem tej grupy uczniów jest ich wybuchowość (agresywność). Agresywność ta może przejawiać się w różnych formach np. kłótnie, krzyk, groźba, używanie przemocy fizycznej.

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

Przyczyny endogenne - tkwiące w dziecku, powstające wewnątrz organizmu.
Przyczyny egzogenne - tkwiące w środowisku w którym żyje dziecko, wywołane przez czynniki zewnętrzne.

PRZYCZYNY ENDOGENNE - są to przyczyny biopsychiczne lub organiczne.
Przyczyny biopsychiczne to:
- czynniki genetyczne, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, obniżony poziom sprawności umysłowej i zaburzenia somatyczne.

USZKODZENIA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO
Mogą mieć charakter organiczny lub funkcjonalny. Organiczne uszkodzenie polega na urazach czaszki i mózgu np. w wypadku samochodowym lub w okresie płodowym i podczas porodu. Funkcjonalne uszkodzenia ośrodka układu nerwowego to nerwice lub zaburzenia nerwicowe np. stresy w okresie ciąży.

OBNIŻONY POZIOM SPRAWNOŚCI UMYSŁOWEJ
Poziom ten wiąże się z osiąganymi postępami w nauce, które to wpływają na nieprzystosowanie społeczne.

ZABURZENIA SOMATYCZNE - to inaczej choroba. Na zaburzenia te wpływają: nastawienie ucznia wobec własnej choroby, postawy innych osób wobec ucznia, niedojrzałość osobowości ucznia.

PRZYCZYNY EGZOGENNE - tkwiące w środowisku w którym żyje dziecko, a więc w ŚRODOWISKU RODZINNYM I SZKOLNYM.
Przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym:
- pierwsze doświadczenia życiowe dziecka,
- warunki materialne dziecka,
- sytuacja dziecka w rodzinie (struktura i wydarzenia losowe),
- jedynactwo, jeden chłopiec wśród sióstr i odwrotnie, dzieci pozamałżeńskie, choroba lub śmierć członka rodziny, nieobecność matki lub ojca, ojczym, macocha,
- dezintegracja życia rodzinnego czyli konfliktowe współżycie rodziców, osobisty stosunek rodzica do dziecka,
- nieprawidłowe postawy rodziców a więc postawa unikająca, odtrącająca, chroniąca, błędy wychowawcze rodziców (zły przykład postępowania rodziców, niejednakowe traktowanie dzieci, brak poszanowania prawa dziecka).

Przyczyny tkwiące w środowisku szkolnym

Przyczyny organizacyjne:
- niedostatki systemu szkolnego, programów nauczania, podręczników a więc przeładowane programy nauczania,
- duża liczba lekcji nie uwzględniających potrzeb psychofizycznych dzieci,
- zbyt liczne klasy,
- znikoma liczba lekcji przeznaczonych na wych. fiz,
- wadliwy system kształcenia nauczycieli.

Przyczyny psychologiczno - społeczne:
- nieznajomość ucznia przez nauczyciela,
- zaniżone oczekiwania nauczyciela wobec uczniów.

Przyczyny pedagogiczne
Polegają na tym, że zbyt mało uwagi przywiązuje się do wyrabiania w uczniach pozytywnej motywacji uczenia się. Znajduje to swój wyraz w przymuszaniu uczniów do nauki za pomocą gróźb, poleceń. Ponadto przewaga w procesie nauczania funkcji informacyjnej nad kształcącą i wychowawczą.

Konsekwencją trudności wychowawczych tkwiących w środowisku szkolnym są: niepowodzenia w nauce i zjawisko drugoroczności. Narastające niepowodzenia w nauce są pierwszym symptomem ich nieprzystosowania społecznego. Niepowodzenia w nauce pociągają za sobą wagary, ucieczki z domu. Oczywiście udzielona w porę pomoc może uchronić ucznia przed dalszymi następstwami.

ŚRODKI ZAPOBIEGANIA I ZWALCZANIA TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZCYH

PODMIOTOWE TRAKTOWANIE UCZNIÓW przez nauczycieli. Polega ono na spostrzeganiu każdego ucznia jako autonomicznej jednostki, która bez względu na wpływ i uwarunkowania zewnętrzne ma prawa do własnej podmiotowości
tj. wewnętrznej niezależności i odpowiedzialności za własne postępowanie. Takie traktowanie ucznia zakłada:
- liczenie się z jego godnością - okazywanie mu poszanowania i serdeczności, uwzględnienie jego potrzeb i udzielenie mu pomocy,
- akceptację i zaufanie do uczniów, otwartość, empatyczne rozumienie ucznia, cierpliwość nauczycieli.

UTRZYMANIE KARNOŚCI WŚRÓD UCZNIÓW
Mówi się o 3 rodzajach karności: zewnętrznej, wewnętrznej i świadomej. Wychowawczo niepożądana jest karność zewnętrzna. Przejawia się ona w ślepym podporządkowaniu się uczniów wymogom nauczycieli. Uczniowie wychowani w karności zewnętrznej wykonują zadania tylko z obowiązku bez wewnętrznego przeświadczenia i ciekawości tego, co robią.

Preferuje się natomiast karność wewnętrzną. Wyraża się ona w postawie ucznia spełniającego swoje obowiązki w przeświadczeniu o ich doniosłym znaczeniu dla osobistego dobra.

Uczniowie wychowani w duchu karności wewnętrznej skorzy są do samokontroli i samooceny.

Częściej zabiega się też o karność w procesie nauczania i wychowania. Stanowi ona syntezę karności zewnętrznej i wewnętrznej. Uwzględnia ona zarówno zadania polecane uczniom przez nauczyciela, jak również zadania, których wykonanie uzależnia się od wyboru uczniów.
 

Opracowanie: mgr Alina Sowa

Wyświetleń: 2011