Znaczenie zabaw teatralnych dla rozwoju dziecka

Tadeusz Kudliński, jeden ze znanych w Polsce teatrologów, zastanawiając się nad źródłem upodobań ludzkich do przybierania na siebie cudzej postaci stwierdził, że są one człowiekowi przyrodzone, tkwią w jego naturze i można je określić jako pierwotny odziedziczony instynkt.

Udawanie kogoś innego płynie z dążenia do wydania się lepszym, groźniejszym, ważniejszym niż się w istocie jest.

Dzieci w zabawach "na niby" koniecznie chcą być kimś innym. Mając ograniczone możliwości działania w świecie realnym dążą do uzyskania znaczenia w świecie fikcji. Duże możliwości daje zatem zabawa w teatr. Zabawy teatralne są jednym efektywnych środków wychowania wszechstronnego. Dzieci odtwarzając treść bardziej koncentrują swoją uwagę, charakteryzuje je wzmożona dyscyplina, kultura mówienia oraz właściwe zachowanie się. Duże zaangażowanie uczuciowe towarzyszące w tych zabawach aktywizuje, a przez to rozwija mowę dziecka. Staje się ona wyrazista, melodyjna, logiczna i właściwie akcentowana.

Podczas zabawy w teatr mali aktorzy muszą urządzić scenę, zawiesić kurtynę dobierać sobie rekwizyty potrzebne do odgrywania ról. Często zwykły kij może być karabinem czy miotłą, prosta sukienka wspaniałą szatą królewską. Poszukiwani przedmiotów, które pełnią na scenie funkcję potrzebnych akcesoriów, rozwija dzieci pomysłowość, ćwiczy wyobraźnię. Mali aktorzy stojąc przed publicznością mówiąc do niej, czy odtwarzając pewne sytuacje wyrabiają w sobie odwagę pewność siebie. Dzieci nieśmiałe pochłonięte zabawą zapominają o nieśmiałości, dzieci niezdyscyplinowane i hałaśliwe można poprzez uczestnictwo w zabawach teatralnych wdrożyć do zdyscyplinowania i panowania nad sobą

Duże korzyści wynoszą dzieci z zabaw teatralnych, w kt6rych podstawową rolę od grywa ekspresja słowna. W teatrze samorodnym, inaczej nazwanym teatrem inscenizacji, dzieci nie posługują się tekstem nauczonym, ale mówią własnymi słowami, przez co uczą się poprawnego i jasnego wyrażania myśli. Odtwarzanie sytuacji w taki sposób, aby były one zrozumiałe dla widza kształci wyrazistość ruchów, uczy dziecko panować na gestykulacją chaotyczną i niecelową.

Inscenizacja rozwija spostrzegawczość oraz sldania do zajmowania się drobnymi, pozornie mało znaczącymi sprawami do wybierania spośród różnych projektów pomysłów najwłaściwszych, zwiększa zasób słownictwa, karząc dobierać dzieciom słowa w danej sytuacji najodpowiedniejsze. "Dzięki temu, że dziecko uświadamia sobie coraz jaśniej, jak działa i co tym osiąga, zdobywa ono zdolność przewidywania - jak powinno działać, aby osiągnąć określony cel i wykonać określone zadanie. Tym samym staje się ono coraz bardziej zdohie do kierowania swoją działalnością." inscenizacja wyzwała także i zużytkowuje muzyczne, rysunkowe, mchowe i słowne możliwości dziecka. Dziecko jest i pragnie być nie tylko autorem, lecz także aktorem. Przemawiają za tym duże zdolności naśladowcze dziecka, dzięki którym tak wiele w życiu zdobywa oraz wszechstronność estetycznych przeżyć. Nauczycielowi zaś inscenizacja umożliwia głębsze wniknięcie w psychikę dziecka, ukazuje, jak przebiega u nie go proces przeżywania tekstu.

Inscenizacja jako jedna z form pracy z tekstem literackim.

Wraz z rozpoczęciem przez dziecko nauki szkolnej zaczyna wzrastać rola książki i słowa drukowanego, co wpływa na rozwijanie samodzielności w zdobywaniu różnorodnych informacji. Teksty czytanek, lektury rozbudzają ciekawość intelektualną, zainteresowanie i potrzeby małego człowieka. Uczniowie klas początkowych zaczynają przyswajać sobie umiejętności i sprawności pozwalające im w coraz większym stopniu korzystać z książki pod kierunkiem nauczyciela, a później samodzielnie. Zainteresowanie treścią czytanych tekstów wzmaga się wraz z pogłębiającym się rozumieniem jej. Czytane przez dzieci książki i czasopisma sąnieocenionąpomocąw zdobywaniu wiedzy i poszerzaniujej.

W klasach I-III na lekcjach języka ojczystego dzieci uczą się:
a) Samodzielnego wypowiadania się na podstawie tekstu
b) Zdawania sprawy z treści tekstu po jednorazowym cichym przeczytaniu
c) Inscenizowania tekstu
c Sporządzania notatki na podstawie tekstu
e) Pisania wypracowań (tzw. twórczych)

Poprzez ii realizuje się cele dydaktyczno ponieważ uatrakcyjnia ona zajęcia dzieci, podsyca zainteresowanie nauką uaktywnia włączając wszystkie dzieci do pracy oraz wywo pożądane przeżycia emocjonalne.

Do inscenizacji nadają się utwory o dużych wartościach literackich i wychowawczych, które mają żywą akcję i pozwalają ująć się w formę dialogów, zaś fantazja i wyobraźnia dziecięca podpowiedzą uczniom, jakie należy zastosować rekwizyty czy dekoracje. Mogą to być: opowiadania, wiersze, artykuły z czasopism dziecięcych, lektury w całości lub we t}agmentach, nagrania płytowe i magnetofonowe, legendy, baśnie, niektóre sceny z filmów i przezroczy, ciekawe fFagn z wycieczek, audycji radiowych i programów telewizyjnych, sceny z życia klasy lub środowiska itp.

Na temat inscenizacyjnych form opracowań tekstów literackich w klasach I-iII w programie nauczania w treściach kształcenia i wychowania czytamy:

Klasa I
a) Próby czytania z podziałem na role
b) Wiązanie treści utworu z różnymi formami ekspresji dziecka /słowna rzeczową, plastyczna]
c) Ćwiczenia w stosowaniu w mowie elementów techniki języka mówionego pauz, tempa, siły głosu, odpowiedniej intonacji
d) Gry dramatyczne obejmujące rozmowę i działanie na temat faktów z życia
e) Uczenie się na pamięć wierszy i umiejętność ich wygłaszania z zastosowaniem odpowiedniej intonacji: tempa, pauz.

Klasa II
a) Czytanie z podziałem na role /zwrócenie uwagi na znaki interpunkcyjne w dialogu
b) Różne formy inscenizacyjne czytanych tekstów, np. dramatyzacja, dialogi bezpośrednie i telefoniczne, teatrzyk kukiełkowy, teatrzyk muzyczny, opowiadania, baśnie i wiersze ilustrowane muzyką
c) Uczenie się na pamięć wierszy i umiejętność ich wygłaszania z zastosowaniem zmiany siły, tonu głosu, tempa, pauz
d) Gry dramatyczne odtwarzające rozmowy, sytuacje z życia codziennego.

Klasa III
a) Czytanie indywidualne, głośne z jednoczesnym rozumienie treści, poprawne, płynne i wyraziste Izmiana siły i tonu głosu, tempa czytania, stosowanie pauz gramatycznych i logicznych!
b) Wdrażanie do czytania z uwzględnieniem odpowiedniej intonacji
c) Inscenizowanie tekstów lub ich fragmentów
e) Wygłaszanie z pamięci wierszy z zastosowaniem zmiany siły, tonu głosu, tempa, pauz i akcentu logicznego
Uczenie się na pamięć urywków prozy

Tok metodycznego postępowania przy opracowaniu inscenizacji wedkig Janiny Awgulowej i Wacławy Świątek jest następujący:
1) Wybór utworu: może to być treść obrazków, opowiadań, baśni, wierszy, przysłów, piosenek.
2) Kilkakrotne czytanie w celu zrozumienia treści i udoskonalenia techniki czytania.
3) Ćwiczenie w mówieniu i pisaniu: bogacenie słownictwa dzieci w zwi z przygotowaniem inscenizacji, wyodrębnienie wydarzeń, praca z opisem.
4) Ćwiczenia w czytaniu z czytaniem na role jako bezpośrednie przygotowanie inscenizacji.
5) Podział ról między uczniów z uwzględnieniem charakterystycznych cech przedstawianych postaci.
6) Zapamiętanie ról poprzez ćwiczenia:
a) w bezbłędnym przepisywaniu ról - jako ćwiczenie w pisaniu z pamięci lub przepisywaniu
b) uczenie się na pamięć
7) Ćwiczenia dykcyjne: posługiwanie się magnetofonem lub płytami z nagraniami artystów recytatorów jako wzór pięknego mówienia.
8) Samodzielny wybór rodzaju inscenizacji: teatrzyk cieni, lalki, żywy plan.
9) Zaprojektowanie dekoracji i wykonanie elementów lub całości.
10) Dobór odpowiednich rekwizytów.
li) Przygotowanie piosenek, tańców, pląsów.
12) Opracowanie przez nauczyciela scenariusza i wykonanie inscenizacji przez dzieci.

Inscenizacja musi, zatem łączyć różne elementy przedmiotów nauczania recytację, śpiew, muzykę, rysunek, taniec. Elementy te połączone razem dają ciekawą całość. Należy je rozłożyć na kilka jednostek lekcyjnych. Szczególnie pożądana jest integracja między takimi przedmiotami jak język polski, kultura fizyczna, muzyka, plastyka, praca technika.

Rola inscenizacji w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Inscenizacje są jednym z środków ułatwiających realizację celów dydaktyczno-wychowawczych. Uatrakcyjniają zajęcia dzieci, potęgują zainteresowanie nauką, wywołują przeżycia emocjonalne, są doskonałym sposobem włączenia wszystkich dzieci do pracy. Zaspokajają dążenie dziecka do ruchu i praktycznego działania, są bodźcem do osiągnięcia lepszych wyników z języka polskiego w zakresie czytania i mówienia. Przede wszystkim inscenizacja uczy właściwego prowadzenia dialogu, wzbogaca słownictwo 1 ułatwia analizę utworu pod względem treści i formy. Uczniowie pracując nad dekoracją rozwijają swoje zdolności konstrukcyjne, wzbogacają sferę przeżyć.

Poprzez stosowanie inscenizacji można osiągnąć lepsze w następujących dziedzinach nauczania i wychowania:
a) Kształcenie uczuć i przyswajanie właściwych postaw
b) Kształcenie wrażliwości estetycznej
c) Kształcenie świadomej dyscypliny
d) Rozwijanie mowy i twórczego myślenia
e) Ćwiczenie pamięci
1) Rozwijanie wyobraźni i fantazji
g) Rozwijanie zainteresowań czytelniczych i teatralnych
h) Kształcenie spostrzegawczości i umiejętności koncentracji

Uczniowie klas początkowych wolą patrzeć niż skchać, a działać niż patrzeć, i dlatego nauczyciel w pracy swej powinien uwzględniać tę właściwość psychiczną małych dzieci i tak dobierać formy pracy z uczniami, aby dziecko jak najwięcej działało. Jedną z form, absorbującą wszystkie zmysły dziecka jest inscenizacja, która pozwala nadać nauce charakter zabawy i jednocześnie upoglądawiać ją Każda sytuacja przedstawiona w tekście może być za inscenizowana, a analiza tekstu przybliża treść dziecku. Zapoznając się z tekstem uczniowie bliżej poznają bohaterów, oceniają ich postępowanie. Jednych absorbują innych potępiają lub traktują obojętnie. Uczniowie uczą się odróżniać dobro od zła, uzasadniać swoje stanowisko, porównywać z własnymi motywami działań. Inscenizacje dostarczają dzieciom pewnych przeżyć, które pozwalają nauczycielowi na wpajanie swoim wychowankom właściwych reakcji wobec napotkanych w życiu problemów. Oglądanie inscenizacji, a także udział w jej przygotowaniu dostarczają przeżyć, które uczniowie uzewnętrzniają na zajęciach plastycznych, technicznych, muzycznych.

Projektowanie i wykonanie przez uczniów dekoracji, lalek, sylwetek do cieni kształci ich smak estetyczny, uwrażliwia na piękno. Poprzez inscenizację nauczyciel może kształcić u wychowanków świadomą dyscyplinę, poczucie odpowiedzialności, więzi koleżeńskiej i grupowej. Dzieci nieśmiałe, zalęknione mogą odzyskać wiarę we własne siły. Bardzo często dzieci te pokazują swoje prawdziwe oblicze w trakcje inscenizacji. Wyzbywają się nieśmiałości. Uczniom niesfornym dobrze jest powierzyć określone obowiązki, np. rolę asystenta przy reżyserze. Pozwoli to zapewnić zdyscyplinowanie całej grupy uczniowskiej w czasie prób inscenizacji.

Inscenizacja daje nauczycielowi duże możliwości kształtowania twórczego stosunku do nauki. Praca nad tekstem przyczynia się do rozwoju mowy ucznia w zakresie ćwiczeń w czytaniu, mówieniu, uczeniu się na pamięć. Zamiast bezmyślnie czytać /dla wprawy! teksty zawierające dialogi, można zastosować czytanie z podziałem na role. Przez stosowanie inscenizacji znika z lekcji nuda. Zmienia się ich stosunek do rozumienia tekstu pod wpływem perspektywy zainscenizowania go.

Teksty czytanek, wierszy, piosenek wykorzystywanych do inscenizacji mogą służyć jako materiał do ćwiczeń w mówieniu i słownikowo-frazeologicznych. Są to rozmowy nauczyciela na temat inscenizacji, swobodne wypowiedzi uczniów związane z pracami przygotowawczymi do inscenizacji. Uczniowie poznają nowe zwroty, a przez to bogacą czynny i bierny słownik. Wykonanie lalki, obserwacje i przeżycia dzieci dostarczają materiału do opisów i opowiadań. Ucząc się ról na pamięć uczniowie przyswajają sobie i zapamiętują fragmenty ładnej poprawnej polszczyzny, pewne zwroty frazeologiczne, których mogą używać w mowie i piśmie, doskonalą wymowę pod względem wyrazistości, barwy i siły głosu. Uczniowie, którzy biorą udział w inscenizacji muszą mówić tak, aby ich słyszano, dobrze rozumiano i chętnie słuchano.

Inscenizowanie tekstów sprzyja kształceniu i rozwijaniu wyobraźni i fantazji. Na lekcjach plastyki i pracy techniki uczniowie rozwijają twórczą działalność poprzez wybór techniki inscenizacji, projektowanie i wykonanie dekoracji, kostiumów, lalek. Rozwijają również zdolności twórcze i konstrukcyjne.

Inscenizacje wpływają na rozwój zainteresowaii czytelniczych, kształtują bliski uczuciowy stosunek do książki. Uczniowie z własnej inicjatywy wyszukują czasopisma dziecięce i książki, których treść mogą zainscenizować.

Odpowiednio przeprowadzona inscenizacja jest wyrazem przeżycia utworu. Nie ogranicza się ona tylko do rozumienia sensu całości, ale sięga daleko głębiej, co polega na poznawaniu osób w utworze występujących, na nawiązywaniu z nimi bliższej znajomości, która umożliwia wyczucie cech danej osoby., motywów jej czynów, stanów jakie przeżywa. Polega ono na psychicznym udziale w wypadkach przez autora przedstawionych i odgrywaniu w nich nie biernej roli statysty, lecz współtwórcy. Przeżywanie utworu to wczucie się w jego treść, która umożliwia zapomnienie o samym sobie i pozwala bytować w świecie fantazji przez autora wytworzonym.

Inscenizacja, zatem pozwala na kształcenie uczuć i uczeniu się przez przeżywanie wartości moralnych, społecznych i estetycznych.
 

Opracowanie: Jolanta-Bernadeta Brzostowska

Wyświetleń: 2247