Katalog

Barbara Janczura
Uroczystości, Scenariusze

Polak! Kościuszko! Niech słynie przez wieki

- n +

Polak! Kościuszko! Niech słynie przez wieki

Projekt uroczystości szkolnej z okazji 210 rocznicy bitwy pod Racławicami.

Cele:
- przybliżenie odległych wydarzeń historycznych, kultu wodza spod Racławic,
- kształtowanie postawy patriotycznej, humanistycznej, obywatelskiej,

Przebieg wydarzeń:
Dyrekcja szkoły, nauczyciele i uczniowie w ciszy wchodzą do świetlicy szkolnej, w której panuje półmrok. Słychać bicie dzwonów, biją donośnie. Gdy głos dzwonów milknie, słychać te słowa::
Narrator I:

Na krakowskim rynku, wszystkie dzwony biją
Cisną się mieszczany, z wyciągniętą szyją.

Na krakowskim rynku tam ludu gromada
Tadeusz Kościuszko dziś przysięgę składa.

Zagrzmiały okrzyki, jak tysięczne działa...
Swego bohatera Polska wita cała!

Maria Konopnicka, Przysięga

Narrator milknie, zapada cisza by po chwili zabrzmiał donośny głos

Recytator I (Kościuszko):
Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu narodowi polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowolności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi dopomóż Panie Boże i niewinna Syna Twego Męko!
Wł. L. Anczyc: Kościuszko pod Racławicami i poezje patriotyczne.

RECYTATOR II:
A mówił te słowa w tak ogromnej ciszy,
Zdało się, że Pan Bóg tę przysięgę słyszy!

Zapłakał, zaszlochał naród dookoła...
Wstał Kościuszko, wstrząsnął Krakuską u czoła.

Zabłysnęła mu w ręku szabla poświęcona:

- Niech żyje - zawołał - Litwa i Korona!

Maria Konopnicka, Przysięga

Teraz wchodzi grupka uczniów. Trzymają w rękach karteczki z ważnymi datami z życia "bohatera dwóch kontynentów", "polskiego Lafayette", wodza - tułacza i "męczennika wolności" - Tadeusza Kościuszki. Każdy z nich wygłasza krótką informację z biografii Naczelnika oraz krótkie informacje o przyczynach, przebiegu i skutkach powstania kościuszkowskiego.
-
- Tadeusz Kościuszko urodził się 4 lutego 1746r. w Mereczowczyźnie na Polesiu, w rodzinie średnio zamożnej szlachty; ukończył szkołę pijarów i Szkołę Rycerską w Warszawie, kontynuował naukę jako stypendysta królewski w Paryżu; uczestniczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych; odznaczony Virtuti Militari po bitwie pod Dubienką; naczelnik powstania; po zwolnieniu z niewoli rosyjskiej przebywał na emigracji w Stanach Zjednoczonych i Francji - nie brał czynnego udziału w życiu politycznym; zmarł w Szwajcarii; pochowany na Wawelu ,
* przyczyny i przygotowania do powstania:
- drugi rozbiór polski - załamanie gospodarki, pusty skarb, brak dostępu do morza, oddanie zaborcom najżyźniejszych ziem, wzrost cen żywności,
- nieudane zabiegi Tadeusza Kościuszki i Franciszka Barssa o pomoc w rewolucyjnym Paryżu,
- przygotowania do powstania prowadzone przez Kuźnicę Kołłątajowska i działaczy patriotycznych na emigracji,
- w obliczu wojny z Turcją Rosja wycofała część swojej armii i rozkazała zredukować o połowę armię polską - odmowa Antoniego Madalińskiego,
- obawa przed wykryciem spisków na ziemiach polskich.
* przebieg działań - 1794r.
- przysięga T. Kościuszki w Krakowie (24.III) - naczelnik powstania skupił w swoim ręku pełną władzę tylko na czas wojny,
- zwycięstwo pod Racławicami - kosynierzy z Bartoszem Głowackim; insurekcja mieszczan Warszawy pod dowództwem Jana Kilińskiego, a w Wilnie pod wodzą pułkownika Jakuba Jasińskiego,
- uniwersał połaniecki znosił przywiązanie chłopa do ziemi pod warunkiem spłaty długów i podatków, obniżył pańszczyznę,
- klęska Kościuszki pod Szczekocinami - zajęcie Krakowa przez wojska pruskie, które poparły Rosję,
- wybuch powstania w Wielkopolsce - pomoc Jana Henryka Dąbrowskiego,
- klęska Kościuszki pod Maciejowicami (10.X) - niewola naczelnika;
- "rzeź Pragi", klęska pod Radoszycami - upadek powstania.
* skutki powstania:
- niewola czołowych przywódców powstania, emigracje,
- trzeci rozbiór polski, abdykacja Stanisława Augusta Poniatowskiego,
- legenda kościuszkowska w literaturze, malarstwie, muzyce,
- początek powstań narodowych o niepodległość.

Narrator II:
Żadne pokolenie, od czasów rozbiorowych aż do dnia dzisiejszego, nie mogło obyć się bez kultu wodza spod Racławic i twórcy Uniwersału Połanieckiego. Wciąż żyje legenda autora "wybijania się na niepodległość", prekursora dewizy "za wolność wasza i naszą", bohatera dwóch kontynentów, wreszcie wodza tułacza i "męczennika wolności".

Powszechna aprobata i uznanie dla wodza w chłopskiej sukmanie sprawiła, że nazwisko Wodza spod Racławic trafiło na karty owej historii stało się symbolem określonych nadziei i dążeń.

Najnowszym uzupełnieniem ciągle żywej legendy są liczne wiersze, poematy, sonety. Długa jest lista tych, którzy w swoich utworach opiewają sławę wodza kosynierów. Wymienić można kilka nazwisk, które trwale zapisały się w karty naszej literatury, ot choćby - Maria Konopnicka, Teofil Lenartowicz, Kornel Ujejski, Jan Kasprowicz, Jerzy Żuławski, Anna Świrszczyńska, Maria Dąbrowska, Gustaw Ehrenberg i wielu innych.

Zwycięska bitwa pod Racławicami stała się szczególnym elementem kościuszkowskiej legendy. Kult ten rozpowszechniły jeszcze bardziej dwa dzieła malarskie: obraz Jana Matejki "Kościuszko pod Racławicami" i "Panorama Racławicka" (w stulecie insurekcji /1894/ wykonali ją Wojciech Kossak i Jan Styka, wspomagani przez krakowskich malarzy batalistów/.

A jak przedstawiano naszego bohatera w bitwie pod Racławicami?

Recytator II:
W Racławickim polu świecą ranne rosy,
Migają się w jasnym słonku kosynierskie kosy.
Migają się kosy, nikt nie liczy wroga,
- Choć go będzie sto tysięcy, pójdziem w imię Boga!

Święconą szablicą Pan Kościuszko skinął,
Jako orzeł w dwoje skrzydeł wojsko swe rozwinął.

Na tym jednym skrzydle parskają koniki,
Tam generał Madaliński sprawuje swe szyki.

Na tym drugim skrzydle Pan Zajączek stoi,
Tam się błyszczą chorągiewki, miga słonko w zbroi.

Runęli na Moskwę jak burzy nawała,
Odparły ich kartaczami te moskiewskie działa.

Widzi Pan Kościuszko te nieszczęsne boje,
Tak zakrzyknie - Dalej za mną, Kosyniery moje!

Pędzi Pan Kościuszko, za nim wiara cała,
Nakryły ich ogniem, dymem te grające działa!

Aż wódz z dymów krzyknie, - ejże, moje chwaty!

Który tam z was gardziel zatka Moskiewskiej harmaty

Wnet skoczy na wały zuch Bartosz Głowacki,
Gołą ręką brać te działa, a z nim Stach Świstacki.

Przelękła się Moskwa tak wielkiego męstwa,
Otrębuje odwrót sobie, nam pieśń zwycięstwa!

Maria Konopnicka, Racławice

Recytator III:
A i tak Maria Konopnicka w wierszu Polonez kościuszkowski opisuje naszego bohatera:
Poszedł nasz Kościuszko przez ten polski kraj,
A ty mu szablico, poloneza graj!

Poszedł nasz Kościuszko skroś tych łężnych ros,
A za nim wybłysła tęcza jasnych kos!

Poszedł nasz Kościuszko na boje, na trud,
A za nim wierne serce, wierny polski lud.!

Poszedł nasz Kościuszko, jak na Boży sąd,
Za nim kos i szabel świeci długi rząd!

Poszedł nasz Kościuszko, jak wicher, jak grom,
Kos i szabel błyskiem osłonił nasz dom.

Poszedł nasz Kościuszko w sześć tysięcy par,
Zadrżał swym tronie ten moskiewski car.

Recytator IV:
Do broni! Bracia, do broni! fragment anonimowego wiersza
Do broni! bracia, do broni dzień sławy dla nas przychodzi.
Podnieś oręż w dzielnej dłoni, lepsza od ojców twych, młodzi!
Do broni! stawiajcie się w roty! Liczne krain wojowniki.
I pełni męskiej ochoty, zbrójcie się w kosy i piki!...

Wszyscy recytatorzy:
Przysięgamy stokrotnie nie dać się więcej ciemiężyć,
I pójdziem wszyscy ochotnie z Kościuszkiem bić i zwyciężyć!...

Narrator I:
Śmierć Kościuszki przepięknie opisuje Maria Konopnicka w swoim wierszu

Recytator II:
Tam w Szwajcarów wolnej ziemi żył Kościuszko długie lata
I obracał tęskne oczy, gdzie rodzinna jego chata.

Z Maciejowic w ranach wzięty, ciężką przetrwał on niewolę, Nim - wygnaniec- poszedł we świat na tułactwo, na niedolę! Aż gdy poczuł, że śmierć blisko, ujął w ręce miecz swój dumny
I rzekł: walczył w świętej sprawie, włóżcie ze mną go do trumny!
I na północ spojrzał rzewnie, twarz mu blaskiem się zajęła,
I konając wyrzekł z mocą:
- "Jeszcze Polska nie zginęła!"

Narrator II:
Długo zastanawiano się jaki pomnik wystawić Kościuszce. Jaki tu pomnik wystawić , by był tak gorący jak serce Kościuszki i tak zimny jak jego stal?

Wreszcie pan Wincenty Mądalski, wiceprezes trybunału krakowskiego powiedział:
- Kto walczył za ojczystą ziemię, niech z ziemi ma tez pomnik! (...)

Przez trzy lato usypywano kopiec Kościuszki. Gdy zakończono prace, zasiano go trawą i zasadzono krzewami. Na szczyt wybudowano krętą drogę. Na samym szczycie, na granitowym kamieniu wyryto tylko jedno słowo: KOŚCIUSZCE.

Z tego szczytu widać z jednej strony Kraków, świecący wieżami kościołów, Wawel i Wisłę... Z drugiej strony daleko na horyzoncie granatowe Tatry.

Są wielcy ludzie, co maja pomniki z żelaza. Inni maja z kamienia, ze spiżu, z marmuru.

Dla Kościuszki nie wystarczał nam jeden metal lub kamień. On ma pomnik ze wszystkiej ziemi polskiej.

Jest w nim i żelazo, i kamień, i spiż z resztek armatnich kul, i marmur, i gleba, która karmi naród, są piaski, gliny i czarnoziemy.

A nade wszystko jest krew i są kości żołnierzy poległych za Niepodległość Polski .
Maria Dąbrowska, Dzieci Ojczyzny, Warszawa

Opracowanie: Barbara Janczura
Zespół Szkół im. gen. J. Kustronia w Lubaczowie

Wyświetleń: 10159


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.