Agresja i przemoc u dzieci i młodzieży

W ciągu ostatnich kilku lat obserwujemy narastającą falę przemocy wśród dzieci i młodzieży. Jest to zjawisko bardzo niepokojące i niebezpieczne. Młodociani przestępcy stają się coraz bardziej okrutni i bezwzględni, a jednocześnie czują się bezkarni. Zachowania agresywne wśród uczniów są poważnym problemem wychowawczym każdej szkoły. Rodzi się więc pytanie o przyczyny takiego stanu rzeczy.

Odpowiedź nie jest jednoznaczna, bo przyczyn agresji jest wiele. Na pewno można do nich zaliczyć:
- kryzys wartości,
- frustrację społeczną wynikającą z coraz większych różnic społecznych,
- bezrobocie,
- przemoc w rodzinie,
- zerwane więzi psychiczne między dziećmi i rodzicami, zwłaszcza ojcami,
- przemoc w mediach,
- stłoczenie ludności, tzw. "syndrom blokowca",
- nadmierną ilość obowiązków szkolnych,
- brak ciekawych propozycji spędzania wolnego czasu.

Najpoważniejszym problemem, według mnie, jest postępujący upadek więzi rodzinnych. Sfrustrowani rodzice, którzy nierzadko są bezrobotni i borykają się z kłopotami finansowymi, często odreagowują swoja sytuację uciekając się do przemocy wobec własnych dzieci. W domu pozbawionym ciepła i miłości, gdzie brak jest poczucia bezpieczeństwa, nie da się prawidłowo ukształtować młodego człowieka. Dzieci często czują się samotne i niezrozumiane, a co ciekawe dotyczy to w większości chłopców. Chłopcom, bardziej niż dziewczynkom brakuje autorytetu ojca, czyli kogoś, na kim można się wzorować, komu można ufać, kto daje poczucie siły i bezpieczeństwa. Nawet w tzw. "dobrych domach" rodzice coraz mniej czasu poświęcają dzieciom, zastępując osobisty kontakt dobrami materialnymi. Kształtuje to u dzieci stereotyp postrzegania i oceniania wartości innych ludzi poprzez ich stan posiadania.

Negatywny wpływ mediów na prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży jest nie do podważenia. Filmy, gry komputerowe i niektóre programy telewizyjne epatują okrucieństwem i przemocą, obniżając próg wrażliwości na zło i krzywdę oraz zacierając w umyśle młodych ludzi granicę między rzeczywistością a fikcją. Wiele programów telewizyjnych lansuje konsumpcyjny styl życia, który w zderzeniu z rzeczywistością rodzi bunt i rozgoryczenie. Propaguje się zasadę: minimum wysiłku, maksimum przyjemności. Wszystko sprowadzane jest do zabawy i eliminowania konkurentów, nie liczą się zaś przyjaźń, współczucie, solidarność, lojalność.

Młody człowiek obserwując takie zachowania zaczyna je naśladować, a wymagania jakie stawia szkoła, budzą jego sprzeciw, a nawet agresję. Agresja nabiera szczególnego wyrazu na terenie klasy, gdzie spotykają się uczniowie różniący się między sobą temperamentem, usposobieniem, cechami charakteru. Osoby niepewne, nieśmiałe bardzo często stają się ofiarami. Celem agresora jest wzbudzenie strachu i czerpanie z tego przyjemności. Swoim postępowaniem chce zaimponować rówieśnikom, by wiedzieli "kto tu rządzi". Być może nie byłoby tylu aktów przemocy, gdyby nie aprobata otoczenia. U osoby, która jest bita i poniżana może zrodzić się agresja skierowana w stronę słabszych. W ten sposób powstaje tzw. "fala", o której się wiele ostatnio mówi. Ofiara agresji ma często przekonanie, że jest gorsza od innych, niczego nie potrafi dodrze zrobić, na niczym się nie zna. Czuje się bezsilna, bezradna, a co gorsza uważa, że nic nie da się z tym zrobić.

Istotne jest zwrócenie uwagi na różnice między agresją i przemocą.
Dr Robert Borkowski podaje następujące rozróżnienie: "Agresja jest to rodzaj stanu psychicznego, zespół dyspozycji i emocji, to raczej stan ducha. Przemoc natomiast to akt woli, działanie, czyn."
Wynika z tego, że nie każda przemoc musi być związana z agresją (np. działania policji).

Jak zatem skutecznie można przeciwdziałać problemom agresji i przemocy?

Sama szkoła nie jest w stanie sprostać temu zadaniu. Potrzebna jest współpraca z rodzicami i instytucjami zajmującymi się sprawami dzieci i młodzieży, a także wsparcie ze strony mediów. Koniecznością staje się opracowanie i wdrażanie programów wychowawczo - profilaktycznych oraz wychowanie przeciw przemocy.

W szkole w której pracuję, proponujemy rodzicom bezpłatne zajęcia warsztatowe - "Szkoła dla rodziców" oraz prelekcje i spotkania na temat agresji z przedstawicielami władz samorządowych i policji. Uczniowie klas szóstych biorą udział w warsztatach, na których uczą się rozpoznawać zachowania agresywne i opracowują zasady przeciwdziałania przemocy i agresji.

Młody człowiek czuje się zagubiony i zdezorientowany, gdy widzi wokół siebie różne, czasem sprzeczne wzorce zachowań. Dlatego szkoła, powinna dawać jasno określone zasady, których przestrzeganie winno być obowiązkiem zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Trzeba pamiętać, że zarówno brak konsekwencji w działaniu, jak i przemoc wobec wychowanków powodują eskalację postaw agresywnych u uczniów.

Bardzo ważne w pracy wychowawczej jest wypracowanie u dzieci poczucia własnej wartości, uczenie rozpoznawania swoich emocji i prezentowania ich w sposób nie raniący innych.

Musimy przeciwstawiać się złu, wandalizmowi, wulgaryzacji języka i obyczajów. Bierność może oznaczać przyzwolenie dla zła, a do tego nie możemy dopuścić.

Opracowanie: mgr Maria Brzezińska-Mglej

Wyświetleń: 2660