Drama jako jeden ze sposobów walki z... nudą!

Jak nazywa się "wyobrażeniową sytuację, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów" [1]? To drama.

Okazuje się, że potrafi ją robić każde dziecko bez względu na to, w jakichkolwiek okolicznościach i warunkach się znajduje.

Istotę swoją drama zawdzięcza Colldwelowi Cookowi, który przed pierwszą wojną światową w Pers School w Cambridge wprowadził "gry sceniczne". Wkrótce cieszyła się ogromną popularnością nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale również we Francji, Anglii, Włoszech, Kanadzie i w końcu w Polsce, przyjmując często nazwy gry dramatyczne, czy teatr.

W dramie zabawa traktowana jest jednocześnie jako cel i jako środek, poprzez nią realizowane są różnorodne funkcje, nie tylko poznawcze, ale również kształcące i wychowawcze.

W ciągu ostatnich lat przedstawiano wiele argumentów podkreślających doniosłość i znaczenie dramy. Czy nieprawdą jest, że wykorzystuje ona naturalne predyspozycje dziecka do wchodzenia w role, uczy samodzielności myślenia i działania, pobudza zdolności komunikacyjne, rozwija wyobraźnię, przysposabiając do pracy grupowej, w parach i z całą grupą?

Uczeń, wchodząc w role, ukryty za maską, rozwiązuje problemy innych, ale jednocześnie swoje własne w bezpiecznych, wymyślonych sytuacjach.

Wartością artystyczną dramy jest fakt, że nie istnieje granica między fikcją literacką a życiem.

Drama, która wyrosła z praktyki ludzi teatru, łączących pasje artystyczne z pedagogicznymi, dosyć często zestawiana jest z teatrem. Istnieje jednak wiele cech odróżniających oba pojęcia.
W teatrze jest aktor i widz, w dramie taki podział nie istnieje, wszyscy uczniowie jednocześnie wchodzą w role, wykonują ćwiczenie i wychodzą z ról. Nauczyciel, dakjąc uczniowi do ręki gotowy tekst i egzekwując jego pamięciowe opanowanie i odegranie, uczy go sztuki udawania. Wówczas dziecko, zatracając własną osobowość, staje się kimś innym, a przecież teoria dramy głosi, że "w początkowej fazie edukacji ucznia w żadnym wypadku nie należy zmuszać go do gry według gotowego scenariusza".[2]
W dramie efektem nie jest przedstawienie teatralne, liczy się bowiem sam proces, podczas którego uczestnicy zachowują się naturalnie i logicznie, koncentrując się i angażując w pełni na określonej sytuacji. Ważną staje się każda wypowiedź ucznia i każdy moment lekcji.

Wejście ucznia w nową, odmienną od codziennego życia sytuację na ogół nie stwarza większych problemów, natomiast wejście w postać często kończy się fiaskiem. Uczeń, skupiający uwagę bardziej na budowaniu charakteryzacji danej postaci, chcący wprowadzić odpowiedni dla danej osoby kostium i rekwizyty-spłyci swoje wrażenia. Nie powiększy w ten sposób wrażliwości na innego człowieka i nie pozwoli go zrozumieć głębiej. Sztuczne zachowanie i często towarzyszące temu amatorskie zgrywanie się to granie, a granie to nie drama.

Drama odgrywa w nauczaniu istotną rolę, jednakże tylko wtedy, gdy traktuje się ją jako czynnik wzbogacający operatywną i trwałą wiedzę, przeżytą osobiście.

Istnieje szereg sposobów pracy w roli:
- Typowe role (rozmowy, wywiady, improwizacje).
- Konwencje rzeźby, obrazy i filmu.
- Techniki plastyczno-manualne (rysunki, makiety, przedmioty, plany, kostiumy, modele).
- Ćwiczenia głosowe i pisemne.

INSCENIZACJA.
Myślę, że to doskonały sposób włączania wszystkich uczniów do pracy.
Inscenizacje spełniają w wysokim stopniu postulat zaspokajania naturalnego dążenia ucznia do ruchu i praktycznego działania. Zgodzą się ze mną Państwo, że właściwie organizowane i spożytkowane w pracy szkolnej inscenizacje są silnym bodźcem do osiągania przez dzieci lepszych wyników w zakresie czytania, pięknego mówienia a nawet poprawnego pisania.

IMPROWIZACJA
To tekst powstający na żywo.
Tematem mogą być spostrzeżenia wychowawcy dotyczące np. uporczywie powtarzających się zachowań: niekoleżeńskość, kłamstwa, skarżenia, tchórzostwa. Mogą to być również zagadnienia, które chcemy (ze względu na ich wyjątkowe znaczenie) pogłębić i emocjonalnie uzmysłowić uczniom, np. konieczność pomocy starszym ludziom. "Podstawą improwizacji jest tekst tworzony na gorąco, w trakcie rozwijającego się sporu i konfliktu z partnerem".[3]

WYWIAD
Technika, która angażuje emocjonalnie, rozwija myślenie i wyobraźnię. Bierze w niej udział cała klasa, grupa, jedna lub kilka osób. Prowadzący wywiad reporter może być w roli detektywa, dziennikarza, urzędnika, lekarza lub może pozostać sobą, w zależności od podanego tematu. Dobrze prowadzony wywiad umożliwia trudnym uczniom w sposób delikatny i pozbawiony bezpośrednich wykonań, zrozumienie swojej postawy wobec życia oraz dostarcza konkretnych sposobów wyjścia z trudnych sytuacji. Uczy również rozumienia drugiego człowieka.

"ŻYWY OBRAZ"
Z pewnością dostarcza wielu niezapomnianych doznań. Ów obraz komponują uczniowie, których działanie zostaje uchwycone i zatrzymane w najbardziej dramatycznym momencie. Etapem końcowymjest rozmowa o tym, co dzieje się w obrazie, jakie zdarzenie zostało w nim uchwycone i co uczniowie osiągnęli przez daną czynność.
Jest to bardzo dobre ćwiczenie polonistyczne, polegające na zrozumieniu motywacji postępowania bohaterów i w opracowaniu charakterystyki postaci.

ĆWICZENIA GŁOSOWE
Mogą one być atrakcją lekcji języka polskiego podczas indywidualnej i zespołowej recytacji tekstu. Uczniowie mają możliwość wykorzystać swoje walory głosowe, naśladując nie tylko odgłosy ludzkie, np. chrapanie, płacz, jęk, ale również świergot ptaków, ryki krów, pisk opon, burzę itp.
Głosowa gra przyczynia się do usprawniania "aparatu mówienia", rozwijania wrażliwości słuchowej i wyobraźni. Tekstem doskonale nadającym się do tego rodzaju zabaw będzie np. "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza.

PLAN, MAPA, MAKIETA
Wbrew pozorom jest to niezwykle interesująca technika.
Wykorzystując arkusze papieru, kredki, ołówki, nożyczki, najróżnorodniejsze bezużyteczne przedmioty, z odrobiną wyobraźni można stworzyć piękny krajobraz (z wijącą się rzeką, lasem, budynkami, zamkami), który wspaniale tworzyć będzie tło do wielu scenek.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że drama nie zakłada profesjonalizmu, ale wielką zabawę. Może więc ją robić każdy - bez względu na wiek, wygląd, płeć czy też sposób wymowy. Niezwykle ważne jednak jest stworzenie odpowiednich warunków spotkań. Sala, w której odbywa się drama, powinna być odizolowana od pozostałych pomieszceń szkolnych, wyciszona i na tyle duża, aby prowadzący nie tracił kontaktu z uczniami i miał ich w zasięgu swojego wzroku. Musi też być na tyle przytulna, aby uczniowie mogli swobodnie przygotować się do ćwiczeń i jeszcze chętniej prezentować je.

Nauczyciel jest bezsprzecznie najważniejszym czynnikiem w wykorzystaniu dramy jako autentycznego elementu edukacji. Zanim podejmie decyzję, że będzie pracować tą metodą, powinien uświadomić sobie własne predyspozycje i umiejętności i spełnić następujące warunki:
- Prawdziwie pełne, bogate i świadome zainteresowanie uczniami, niezależnie od ich zdolności;
- Otwarty, twórczy, nie może bać się nowości;
- Powinien wytworzyć w grupie atmosferę przyjaźni;
- Darzyć zaufaniem samego siebie i wychowanków.

Istotne jest, aby każdy nauczyciel nawiązał z klasą pewnego typu więź poprzez kontrolę. Na początku ma ją pełną, następnie uwalnia się od niej coraz bardziej, w zależności od gotowości klasy do jej przyjęcia. W ten sposób wprowadzamy samodyscyplinę wśród uczniów i osobistą odpowiedzialność za zachowanie.

Niestety, na lekcji dramy nie można przewidzieć rozwiązań problemów, ani odpowiedzi uczniów, ma ona jednak określoną strukturę:
1. Wprowadzenie przez nauczyciela (opowiadanie, zdarzenie, instrukcja) sytuacji wyjściowej inicjującej fikcję dramatyczną.
2. Przygotowanie się uczestników do wejścia w role w formie różnych technik (rozmowy, sytuacje, scenariusz sytuacji).
3. Odegranie ról przez uczestników.
4. Omówienie pracy uczniów (analiza świczenia, pytania, rozmowy, komentarze, dyskusja).

Kończąc swoje rozważania na temat dramy, chciałabym podkreślić, że ta metoda, bez względu na wiek, czas i miejsce, powinna zawsze spełniać trzy warunki:
- Uczyć
- Wychowywać
- Bawić

Tym samym powinna również wprowadzać ucznia w tajniki życia społecznego, dostarczać doświadczeń niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.
To przecież drama jest tą metodą, która niesie radość razem z poczuciem, że owa radość jest w pełni usprawiedliwiona.

Może warto więc w dramie przewidzieć również role dla siebie?

Przypisy:
1. Drama-zabawa i myślenie, K. Pankowska, COMUK, Warszawa 1990, s. 21
2. tamże, s.9
3. Drama na lekcjach języka polskiego, A Dziedzic, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995, s.9

Opracowanie: Katarzyna Petelicka

Wyświetleń: 906