Katalog

Alicja Woźna
Pedagogika, Artykuły

Bajki terapeutyczne jako metoda redukująca lęki u dzieci

- n +

Bajki terapeutyczne jako metoda redukująca lęki u dzieci

Baśnie i bajki od zawsze fascynowały i oczarowywały dzieci, a także dorosłych. Można ich słuchać bez końca. Motywy wielu bajek są bardzo bliskie dzieciom, bo pokrywają się z ich problemami. Dają one do zrozumienia, że pomyślne i pełne satysfakcji życie, mimo chwilowych niepowodzeń czy przeciwności losu jest dostępne każdemu człowiekowi lecz tylko wtedy, gdy nie ucieka się przed niebezpieczeństwami, ale podejmuje z nimi walkę. Bajki i baśnie przekazują więc dzieciom obietnicę, że jeśli zdobędą się na odwagę to wesprą je dobre moce i na pewno odniosą zwycięstwo. Dostarczają dzieciom również nowych doświadczeń i wspierają rozwój jego osobowości.

Dzieci bardzo chętnie słuchają bajek ponieważ tutaj świat realny miesza się ze światem fikcji. Spotkają tu przyjaciół i przeżywają fascynujące przygody, a przede wszystkim mogą pozbyć się lęku.

Dzieci bardzo często nie potrafią mówić o własnych kłopotach. Nie umieją też opowiedzieć swoich lęków i niepokojów, a niekiedy nawet ich rozpoznać. Myślą również, że gdy wyrażą je słowami one się nasilą. Ponieważ zabawa i fantazjowanie są dla dzieci głównymi sposobami uczenia się i zdobywania wiedzy o świecie, bajki stanowią tutaj nieocenioną pomoc.

Bajki terapeutyczne wykorzystuje się w pracy z dziećmi, które mają problemy w sferze emocjonalnej. Wszelkie ograniczenia w zaspakajaniu takich potrzeb jak miłość, bezpieczeństwo, zrozumienie może prowadzić do powstawania sytuacji lękotwórczych. Takie bajki pomagają w redukcji lub wyzbyciu się lęków jakie tworzą się w umyśle dziecka. Bajki terapeutyczne kierowane są głównie do dzieci w wieku od 4-10 lat.

Należy zastanowić się chwilę nad zagadnieniem samego lęku. Czym on jest dla dziecka?

Lęk jest procesem wewnętrznym, który nie jest związany z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem. Nie pozwala skupić się nad innym zadaniem, co ma wpływ na obniżenie sprawności intelektualnej. Tworzy się on na bazie uwewnętrznienia reakcji strachu. Dla każdej grupy wiekowej charakterystyczne są określone lęki. Może pojawić się na przykład lęk przed rozstaniem z matką, bólem, przed duchami, czarownicami, ciemnością, przed dużymi psami, lekarzem, szkołą, śmiercią. Podłoże lęków może być bardzo różne. Żadnego nie należy lekceważyć, ale pomoc go dziecku przezwyciężyć.

Świat pełen jest sytuacji, zdarzeń, przykrych odczuć, które rodzą w dziecku wiele niepokojów. Jeśli te niepokoje są doznawane nader często i o dużej sile, to mogą prowadzić do zahamowań lub wzmożonej aktywności. Doznawanie lęku jest procesem rozwojowym, a zaburzeniem staje się wówczas gdy dominuje w zachowaniu i dezorganizuje życie dziecka. Lęk jest emocją, która znana jest wszystkim ludziom i przez wszystkich przeżywany. Niestety dzieci same nie radzą sobie z nim i dlatego potrzebne jest im nasze wsparcie.

Lęk powstaje w momencie wyobrażenia sobie zagrożenia. Maria Molicka wyróżnia kilka rodzajów lęku. Pierwszym z nich jest tzw. lęk odtwórczy, który związany jest z rozwijającą się wyobraźnią. Dla dzieci ważne jest nie tylko zaspokojenie ich potrzeb fizjologicznych, ale również potrzeba miłości, bezpieczeństwa, akceptacji, przynależności. Wiąże się z tym następny lęk, który jest rozumiany jako bolesne odczuwanie braku. Niezaspokojenie tych potrzeb prowadzi do nieprawidłowości w rozwoju. Ostatnim rodzajem lęków jest lęk związany z obrazem własnej osoby. Pojawia się on najpóźniej, jako bolesne poczucie bycia gorszym.

Obraz samego siebie buduje się poprzez wyobraźnię, pragnienia i oczekiwania, jakie osoba ma wobec siebie. Dziecko ma potrzebę postrzegania siebie pozytywnie dlatego wszystkie opinie negatywne powodują wyzwolenie stanów lękowych.

Nie tylko przykre sytuacje czy zdarzenia mogą oddziaływać na dziecko lękotwórczo, ale również rodzina. Chodzi tu oczywiście o rodzinę, która nie jest w stanie zapewnić poczucia bezpieczeństwa dziecku i zaspokoić jego potrzeb fizycznych oraz psychicznych.

Kiedy dziecko nie znajduje w rodzinie miłości, akceptacji, bezpieczeństwa, gdy rozpadają się więzi z rodzicami, wówczas nie może się ono prawidłowo rozwijać. Duże znaczenie mają postawy rodzicielskie, które sprzyjają powstawaniu lęków. Należy do nich między innymi postawa nadmiernej koncentracji na osobie dziecka i rozpieszczanie go. W wyniku takich działań dziecko nie umie radzić sobie w trudnych sytuacjach, gdyż we wszystkim wyręczają go rodzice. Każde nowe zadanie, które staje przed nim budzi u niego lęk. Kształtuje się więc poczucie bezradności, niepewności, braku wiary we własne siły, pobudliwość.

Postawa, która wywiera na dziecko zły wpływ, to postawa odrzucenia, która nie pozwala mu na zaspokojenie tak ważnej potrzeby jaką jest dla każdego człowieka miłość. W konsekwencji braku takich odczuć zaburza się rozwój społeczny dziecka, taje się ono niezdolne do przeżywania uczuć.

Postawa autokratyczna z kolei wpływa na rozwój u dziecka nadmiernej kontroli emocjonalnej czyli tłumienia jego uczuć, takich jak np. radości. Zadowolenia.

Tzw. rodzina władzy charakteryzuje się tym, że dziecko ma wyznaczone miejsce. Oczekiwania wobec niego są bardzo duże, często przekraczające jego możliwości. Nie ma tu wsparcia, wymaga się podporządkowania i posłuszeństwa. Dziecko w takiej rodzinie czuje się niekochane, samotne i nie szanowane. W konsekwencji tego rodzi się w nim poczucie mniejszej wartości.

Są też rodziny, które nastawione są na sukces. Dochodzi tu do ciągłej rywalizacji między innymi członkami. Dziecku stawia się duże wymagania, często ponad jego siły, nie dając mu wsparcia. Jest krytykowane i porównywane do innych. Takie zachowanie powoduje że, dziecko czuje się gorsze nie ma poczucia własnej wartości i wtedy dochodzi do powstawania lęku przed niepowodzeniem.

Jeszcze innym typem rodziny jest rodzina chaosu charakteryzująca się zmiennością w oczekiwaniach i wymaganiach wobec dziecka. Następuje tutaj dezorientacja ponieważ dziecko nie wie czego tak naprawdę się od niego oczekuje. Zmianie ulegają nie tylko emocje rodziców, ale również wymagania. Dziecko żyje w stałym napięciu i nie ma poczucia bezpieczeństwa.

Z rozważań tych wynika, że rodzina może być ważnym czynnikiem, który wpływa na gotowość do reagowania lękiem.

Szkoła również może okazać się środowiskiem, w którym dojdzie do powstania lęków. Jeśli dziecko nie będzie miało zaspokojonej potrzeby uznania, szacunku, osiągnięć, akceptacji wytworzy się w nim poczucie braku bezpieczeństwa, co w konsekwencji prowadzi do tworzenia się sytuacji lękotwórczych. Dlatego ważnym zadaniem dla szkoły - nauczycieli jest wyrabianie u uczniów pozytywnej samooceny, rozbudzanie wiary we własne umiejętności.

Źródła lęku uwarunkowane są tym, z czym dziecko spotyka się w swoim środowisku. Jeśli jest to świat wzbudzający strach, to przyczyni się do ukształtowania takiej osobowości, która zdominowana będzie lękiem. Aby pomóc przezwyciężać dzieciom te lęki, należy sięgnąć do bajek terapeutycznych.

Bajki pełnią bardzo wiele funkcji. Uczą one min. reguł jakie rządzą rzeczywistością, wzorów zachowań i postępowań, koncentracji uwagi, rozwijają wyobraźnię dziecka, bogacą jego słownictwo, kształtują i rozwijają jego osobowość, pozwalają poznać świat i umożliwiają przenoszenie się w inne miejsca. Bajki uwrażliwiają również na zło i niesprawiedliwość, a także dostarczają dzieciom wiele radości. Pozwalają na utożsamianie się z bohaterem i odczuwanie satysfakcji z możliwości rozwiązywania problemu. Pomagają w budowaniu własnej tożsamości i własnego celu.

Świat, który przedstawiony jest w bajce, to świat zgodny z myśleniem dziecka, które czując się bohaterem zdarzeń potrafi (wraz z nim) zapanować nad lękiem. Magia rządząca rozwiązywaniem trudnych problemów umożliwia zmianę rzeczywistości. W bajkach dzieci oswajają się z różnymi sytuacjami, zagrożeniami, z którymi ich bohaterowie sobie radzą, znajdują rozwiązanie problemu dlatego efekt następuje szczęśliwe zakończenie. To wszystko sprawia, że bajki obniżają poziom lęku, dają dziecku nadzieję i optymizm. Uwrażliwiają one na piękno i dobro, stymulują rozwój dziecka. Są one zgodne ze sposobem rozumienia świata, które preferuje dziecko. Nie są niczym sztucznym, lecz naturalnie związanym z rozwojem.

Język bajek powinien być prosty, zrozumiały dla dziecka. Fabuła, którą tworzymy musi odzwierciedlać problemy dziecka, a wprowadzony bohater powinien mieć takie same odczucia jak dziecko do którego skierowana jest bajka.

Treść bajek terapeutycznych koncentruje się wokół problemu lękowego dziecka. Należy stworzyć w niej ciepłą i bezpieczną atmosferę. Główny bohater musi być bliski dziecku i nieś pomoc, znaleźć dobre rozwiązanie w trudnej sytuacji.

Podsumowując rozważania dotyczące roli bajki w pokonywaniu lęku można wyróżnić następujące cele bajek terapeutycznych (Maria Molicka):
- wzmacnianie poczucia własnej wartości dziecka
- uczenie pozytywnego myślenia
- powtarzanie i łączenie bodźców lękotwórczych z takimi, które wywołują pozytywną relację emocjonalną
- kształtowanie pozytywnego nastroju emocjonalnego
- oswajanie z osobami, przedmiotami, sytuacjami, które wzbudzają lęk, przyczyniając się do tego, że po jakimś czasie przestają te reakcje wywoływać.

Tworząc bajkę terapeutyczną należy pamiętać, aby postacie i wydarzenia były analogiczne do tych, które występują w życiu dziecka, jego przyjaciół, zajęć, życia rodzinnego. Bohater powinien mieć jego cechy i zmagać się z takim samym lękiem, ale nie może do końca się z nim identyfikować.

Musi on również znaleźć sposób na rozwiązanie tych trudności i konfliktów. Powinien być to sposób prosty, który umożliwi dziecku nabywanie nowych umiejętności, które będą pomocne w rozwiązaniu jego problemu. Oprócz bohaterów realnych w bajce mogą występować również postacie magiczne, które mają za zadanie wspomóc dziecko, dodać mu otuchy, siły czy wiary we własne możliwości. Bardzo istotne jest to, aby osobowość i problem bohatera były podobne do osobowości i problemu dziecka. Jeśli z bajki wypływa zrozumienie dla sytuacji w jakiej znajduje się dziecko wtedy łatwiej jest do niego dotrzeć. Dziecko identyfikuje się z bohaterem i wierzy, że jest w stanie przezwyciężyć swój lęk.

Każda bajka, aby dobrze spełniała swój cel terapeutyczny musi zawierać cztery elementy. Tworząc więc bajkę należy uwzględnić następujący schemat:
1. Główny temat - musi zawierać sytuacje lękowe, które są bliskie dziecku.
2. Główny bohater - powinien być w podobnym wieku, ale nie może przypominać wyglądem fizycznym dziecka, do którego bajka jest skierowana. Bohater musi poradzić sobie ze wszystkimi trudnościami, często robi to przy pomocy innych postaci bajkowych (zwierząt, przedmiotów).
3. Inne wprowadzone postacie - mają pomóc zwerbalizować dziecku lęk i uczyć skutecznych zachowań oraz pozytywnego myślenia w sytuacjach lękotwórczych.
4. Tło opowiadania (akcja bajki) - musi to być miejsce znane dziecku, które związane jest z przeżywanym lękiem. Miejsce to musi wywoływać pozytywne emocje u bohatera.

Bajki terapeutyczne nie powinny mieć realistycznych ilustracji. To dziecko musi samo wyobrazić sobie swojego bohatera i upodobnić się do niego.

Celem bajek jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych powstałych w psychice dziecka. Bajki terapeutyczne różnią się od innych tym, że ich treść wzbogaca się o nowe elementy, które mają na celu redukcję lęku.

Zawierają one treść z różnymi sytuacjami wzbudzającymi u dziecka strach. Ułatwiają redukcję lęku poprzez przekazywanie dziecku informacji o osobach i zdarzeniach wywołujących ten lęk. Bohater bajki terapeutycznej uczy dziecko sposobu rozwiązywania problemu, który jest też jego problemem. Dzięki temu dziecko wierzy, że jest w stanie poradzić sobie z trudną sytuacją.

Bajki terapeutyczne nie stawiają dzieciom żadnych wymagań dzięki temu nie czują się one przymuszone do postępowania w taki sposób jaki jest pokazany w bajce. Dziecko ma swobodę, nic nie jest mu tu narzucone, dlatego nie czując żadnej presji ze strony innych często korzysta z pokazanego sposobu rozwiązania danego problemu. Celem bajek jest dodawanie otuchy i nadziei na dobrą przeszłość. Ta przyszłość to taka, w której dziecko nie będzie odczuwało lęku.

Nie należy nigdy narzucać dziecku bajki. To ono samo ma zdecydować czy chce jej słuchać. Jeśli tak, to z pewnością bardzo chętnie będzie chciało do nie wracać. Oznacz to, że dziecko identyfikuje się z problemem opisanym w bajce. Poprzez wielokrotne powracanie do nie, lepiej zrozumiemy dziecko i jego lęk i łatwiej będzie nam udzielić mu pomocy.

Bajki terapeutyczne kierowane są do dzieci, które znajdują się w sytuacji lękotwórczej, bądź objawiają niepokój. Mogą pełnić także funkcje profilaktyczną.
Kiedy dziecko doświadcza lęku należy sięgnąć do bajki terapeutycznej dzięki, której uczy się ono pozytywnego myślenia o sytuacji w jakiej się znajduje i otrzymuje wsparcie od bohatera borykającego się z podobnym problemem. Powtórne przeżycie sytuacji lękowej pomaga w obniżeniu lęku lub jego usunięciu.
Bajki te są doskonały sposobem do rozwoju empatii, sprzyjają rozumieniu siebie i innych oraz ułatwiają komunikację.

Alicja Woźna
nauczyciel nauczania zintegrowanego

Literatura:
Molicka M.: Bajkoterapia, Media Rodzina, Poznań 2002
Molicka M.: Bajki terapeutyczne dla dzieci, Media Rodzina, Poznań 1999
Brett B.: Bajki, które leczą, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002
Bettelheim B.: Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985

Rola zadań tekstowych w nauczaniu zintegrowanym

Największą trudnością w nauczaniu matematyki jest wyposażenie uczniów w umiejętność samodzielnego i poprawnego rozwiązywania zadań tekstowych różnych typów.

Celem nauczania matematyki w kl. I-III jest wszechstronny rozwój zdolności uczniów. Szczególnie ważna jest tu umiejętność logicznego myślenia, pamięć, zrozumienie, dokładność i samodzielność. W tym okresie życia uczniowie są otwarci, szczerzy i ciekawi świata. Jest to więc dobry moment by tą ich naturalną ciekawość właściwie wykorzystać.

W nauce dziecka ważną rolę odgrywa zrozumienie otaczającego go świata, umiejętność myślenia krytycznego i przyczynowo-skutkowego. Ważne jest nie tylko aby dziecko zrozumiało czego się uczy, ale również wykazywało odpowiednią postawę wobec nauki, która charakteryzować się będzie pilnością, wytrwałością, uważnym słuchaniem nauczyciela. Do osiągnięcia dobrych wyników w nauce istotna jest także umiejętność współdziałania w grupie i koncentracja na określonym zadaniu. Jednym z podstawowych zadań w nauczaniu matematyki jest przygotowanie uczniów do myślenia. Ten cel można zrealizować poprzez, rozwiązywanie zadań tekstowych, które są środkiem służącym wprowadzeniu nowych treści programowych, stanowią drogę do nabywania różnych umiejętności, kształcą twórcze myślenie, koncentrację, wytrwałość i wolę.

Istotnym problemem w rozwijaniu samodzielnego myślenia matematycznego jest rozwijanie zdolności do analizy i syntezy, porównywania i różnicowania oraz uogólnienia i uszczególniania.

Należy pamiętać, że pojęcia matematyczne, twierdzenia mają charakter operacyjny. Aby dziecko było zdolne do uczenia się matematyki musi posługiwać się rozumowaniem operacyjnym. Takie myślenie pojawia się około 7 roku życia czyli w momencie rozpoczęcia nauki szkolnej. U dzieci jednak często występują różnice indywidualne w tempie rozwoju umysłowego, które dochodzą nawet do 4 lat. Kłopoty w nauce matematyki mogą być związane z zaburzeniami w percepcji wzrokowej i sprawności manualnej.

Aby dziecko miało dobre efekty w nauczaniu matematyki musi osiągnąć określony poziom rozwoju psychicznego, na który składa się:
- zdolność do operacyjnego rozumowania w zakresie potrzebnym do kształtowania pojęcia liczby naturalnej i czterech działań
- odporność emocjonalna na pokonywanie trudności, które łączą się z rozwiązywaniem zadań
- sprawność manualna i percepcja spostrzegania potrzebna do wykonywania czynności organizacyjnych i wspomagających proces uczenia matematyki

Jeżeli dziecko 7-9 letnie nie osiąga tej dojrzałości wtedy mamy do czynienia z zaburzeniami w procesie uczenia. Tak więc niepowodzenia szkolne w nauczaniu matematyki wynikają z opóźnienia w rozwoju wyżej wymienionych procesów, a nie brakiem uzdolnień.


Poprzez "uzdolnienia matematyczne" rozumie się zdolności specjalne, które pozwalają na osiąganie ponad przedmiotowych wyników w działalności matematycznej. Można wyróżnić 2 poziomy uzdolnień:
- uzdolnienia pozwalające na szybkie i dobre wyniki w opanowaniu szkolnego zakresu matematycznego (typ szkolny)
- uzdolnienia do twórczej i naukowej działalności matematycznej (typ naukowy)

Podanie definicji "zdolności" nie jest łatwe ponieważ istnieje obecnie wiele określeń, które niekiedy znacznie różnią się od siebie. Psycholog B. Tiepłow mówi, że zdolności są poszczególnymi właściwościami psychicznymi, które warunkują pomyślne wykonanie jakieś działalności. Jedna wybrana zdolność z pośród wielu nie wystarczy jednak, aby pomyślnie wykonać pewne działania. Konieczne jest tu pojawienie się różnych zdolności.

Inna definicja określa zdolności jako pewne cechy psychiczne osobowości, dzięki którym możemy wykonywać określony rodzaj działania.

Józef Hawlicki uważa, że nie należy mówić o wrodzonych zdolnościach czy uzdolnieniach ponieważ istnieją tylko zadatki będące organicznymi i dziedzicznie utrwalonymi przesłankami rozwoju zdolności człowieka. Do tych zadatków należą min. budowa i właściwości funkcjonalne analizatorów, stopień pobudliwości zakończeń nerwowych w receptorach, połączenia komórek nerwowych oraz typ układu nerwowego, o którym decyduje ruchliwość procesów nerwowych i ich siła. Zadatki są tylko podłożem do rozwoju zdolności. To czy się one rozwiną zależy od warunków w jakich odbywa się rozwój ucznia, jego działalność i aktywność oraz oddziaływanie ze strony nauczyciela. Na rozwój zdolności ma wpływ zarówno ilość zdobywanej wiedzy oraz jej jakość, a także sposób w jaki się ją nabywa. Największą wartość ma wiedza zdobyta w nauczaniu poglądowym na drodze samodzielnego rozwiązywania problemów.

Myślenie dziecka w młodszym wieku szkolnym cechuje konkretyzm i obrazowość. Jest to więc myślenie związane z wykonywaniem określonych czynności. Głównym źródeł doświadczeń matematycznych jest rozwiązywanie zadań tekstowych. Bez ich rozwiązywania nie ma uczenia się matematyki. Można więc zadać sobie pytanie czym jest zadanie tekstowe?

Zofia Cydzik podaje, że zadanie tekstowe jest zagadnieniem zaczerpniętym z codziennego życia, które przedstawione jest za pomocą określonych wielkości danych i poszukiwanych. Dane te powiązane są ze sobą zależnościami logicznymi, których ustalenie doprowadza nas do uzyskania odpowiedzi na podstawowe pytanie zawarte w zadaniu.

Zadania tekstowe muszą być bliskie dzieciom i powinny wiązać się tematycznie z ich przeżyciami i doświadczeniem. Obowiązuje zasada rozpoczynania od zadań prostych do coraz bardziej złożonych. Dotyczy to liczby działań występujących w rozwiązaniu zadania oraz tematyki. W rozwiązywaniu zadań ważne jest rozwijanie u dzieci wyobraźni oraz pamięci logicznej. Aby dziecko rozwiązało zadanie musi najpierw zrozumieć sens historii życiowej, czyli zapoznać się dobrze z treścią zadania.
Następnie dokonuje analizy wielkości danych i ustala niewiadomą oraz zależność pomiędzy tymi elementami.

Zależność uczeń może zilustrować za pomocą liczmanów, rysunków, osi liczbowej itp.

Ważnym momentem jest przełożenie danych na język matematyki czyli tzw. matematyzacja konkretnej sytuacji życiowej. Kolejnym krokiem jest ustalenie schematu rozwiązania zadań czyli działania arytmetyczne. Ostatnim krokiem jest obliczenie wyniku i sprawdzenie jego poprawności oraz sformułowanie odpowiedzi. Uczeń może również zastanowić się nad innymi możliwościami rozwiązania danego zadania.

Rozwiązywaniu zadań tekstowych towarzyszą dziecku procesy emocjonalne. To emocje decydują o nastawieniu dziecka do zadań, o tym czy zechce podjąć trud rozwiązywania go. Można więc mówić o pewnych blokadach, które pojawiają się u ucznia podczas uczenia matematyki. E. Gruszczyk-Kolczyńska wymienia następujące blokady:
1. Pojawienie się napięcia i emocji ujemnych
2. Niski poziom odporności emocjonalnej na pokonywanie trudności typu intelektualnego
3. Niski poziom funkcjonowania społecznego (brak koncentracji, niemożność skupienia uwagi itp.)

Zadania tekstowe pełnią wiele funkcji. Służą między innymi wprowadzeniu i opanowywaniu podstawowych pojęć matematycznych. Poza tym:
- wyrabiają intuicję dziecka i umożliwiają gromadzenie odpowiednich doświadczeń potrzebnych do poznawania w późniejszym czasie pewnych matematycznych pojęć i struktur
- rozwijają pożądaną postawę intelektualną wyrażają się w twórczym, logicznym i krytycznym myśleniu, samodzielnym pokonywaniu trudności typu intelektualnego, wyzwalają właściwą motywację uczenia się matematyki
- umożliwiają sprawdzenie stopnia przyswojenia przez uczniów wiadomości i umiejętności oraz operatywności zdobytej wiedzy
- wyposażają uczniów w metody matematyczne i wskazówki heurystyczne przydatne podczas procesu rozwiązywania różnorodnych życiowych zadań praktycznych

Jeśli chodzi o rodzaje zadań tekstowych to B. Gleichgewicht dzieli zadania na:
1) standardowe (jedno rozwiązanie odpowiednia ilość danych)
a) proste (rozwiązanie zadania to jedno działanie):
- addytywne - działanie na dodawanie lub odejmowanie
- multiplikatywne - działanie na mnożenie lub dzielenie
b) złożone (rozwiązanie wymaga więcej niż jednego działania):
- łańcuchowe - niewiadoma w jednym zadaniu prostym staje się wiadomą w następnym zadaniu
- niełańcuchowe - nie daje obliczyć się strukturą arytmetyczną lub algebraiczną, za pomocą równań

2) niestandardowe
a) z nadmiarem danych
b) z brakiem danych
c) z danymi sprzecznymi
d) ze zdaniem o złej treści

Zadania tekstowe stanowią szczególną trudność w nauczaniu matematyki w kl. I-III. Umiejętność ich rozwiązywania jest związana z całokształtem wiedzy matematycznej uczniów. Aby dziecko nie miało trudności w opanowywaniu bieżącego materiału z matematyki, musi znać materiał, który został już opracowany.

Wszelkie braki w wiadomościach uniemożliwiają rozwiązywanie zadania. Nie jest to jednak jedyna przeszkoda, gdyż uczeń może posiadać niezbędne wiadomości, a mimo to napotyka trudności. Sam fakt, że dziecko musi przystąpić do rozwiązywania jakiegoś problemu, świadczy o tym, że zawiera ono jakąś nową dla dziecka trudność.

Podsumowując te rozważania należy podkreśli, że do nauki matematyki na pierwszym etapie kształcania potrzebne jest:
- zrozumienie operacyjne na poziomie konkretnym
- umiejętność kierowania swym zachowaniem, mino narastających napięć, które towarzyszą rozwiązywaniu zadań
- dobra koordynacja ruchowo-wzrokowa i sprawność manualna potrzebna do sprawnego wykonywania czynności organizacyjnych

Gdy następuje u dziecka opóźnienie chociażby jednego z tych zakresów zaburzeniu ulega proces uczenia się.

Duże walory dydaktyczne mają zadania, w których uczniowie samodzielnie układają treść zgodnie z podanym warunkiem. Samodzielnie ułożone zadanie nie powinno stanowić dla dziecka problemu. Nauczyciel powinien tak organizować proces rozwiązywania zadań, aby dzieci poznały różne sposoby ich rozwiązania i potrafiły wybrać najlepszy dla siebie.

Przy rozwiązywani zadań należy kierować się zasadą stopniowania trudności, która polega na tym, że zaczynamy od łatwiejszego sposobu i zmierzamy w stronę coraz trudniejszego. Kierując się taka zasadą J. Hawlicki wyróżnił następujące stopnie trudności:
1.Rozwiązywanie zadań za pomocą manipulacji na konkretach.
2.Rozwiązywanie zadań za pomocą działań arytmetycznych.
3.Rozwiązywanie zadań za pomocą działań arytmetycznych i sprawdzenie rozwiązania za pomocą czynności na konkretach.
4.Rozwiązywanie zadań o treści przedstawionej za pomocą konkretów lub rysunków tylko w sposób arytmetyczny.
5.Rozwiązywanie zadań o treści podanej ustnie lub pisemnie w sposób arytmetyczny.
6.Rozwiązywanie zadań za pomocą wzorów z nawiasami.
7.Rozwiązywanie zadań za pomocą równań z jedna niewiadomą.

Głównym celem nauczania matematyki jest rozwijanie ogólnych zdolności poznawczych i samodzielnego myślenia logicznego oraz ukształtowanie rozumienia pojęć matematycznych i nabycie określonych umiejętności. W realizacji tych zadań nauczyciel odgrywa tu zasadniczą role ponieważ jest on organizatorem i kierownikiem całego procesu nauczania i uczenia się.
Jego zadanie jest, tak organizować zajęcia i stosować takie metody i środki dydaktyczne, aby uczeń stopniowo przechodził etap od procesu nauczania do samodzielnego uczenia się.

Uczniowie, u których nauczycielowi udało się rozbudzić motywację uczenia się są przygotowani do rozwiązywania zadań tekstowych.

Literatura:

Cackowska M.: Rozwiązywanie zadań tekstowych w kl. I-III, Warszawa 1993
Potemowska M.: Rola zadań tekstowych typu problemowego w nauczaniu początkowym matematyki, PWN, Warszawa - Poznań 1977
Gruszczyk - Kolczyńska E.: Dlaczego dzieci nie potrafią uczyć się matematyki, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989
Cydzik Z.: Nauczanie matematyki w klasie pierwszej i drugiej, WSiP, Warszawa 1986
Cydzik Z.: Metodyka nauczania początkowego. Matematyka, PZWS, Warszawa 1968
Hawlicki J.: Rozwijanie uzdolnień matematycznych, PZWS, Warszawa 1971
Moroz H.:Współczesne środki dydaktyczne w nauczaniu początkowym matematyki, WSiP, Warszawa 1986
 

Opracowanie: mgr Alicja Woźna
nauczyciel nauczania zintegrowanego
SP nr 3 w Trzebnicy

Wyświetleń: 9612


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.