Katalog

Agnieszka Wojtysiak
Język angielski, Artykuły

Autonomia w uczeniu się języka obcego

- n +

Autonomia w uczeniu się języka obcego

Każdy człowiek to indywidualność żyjąca w określonych warunkach i mająca własne upodobania, cele, osobowość. Trudno znaleźć dwie osoby posługujące się językiem ojczystym w identyczny sposób. Różnią się one zasobem słownictwa, upodobaniem do używania sformułowań ogólnych, bądź przeciwnie- konkretnych przykładów i doświadczeń, stosowaniem bardziej lub mniej precyzyjnego języka. Odrębność ta ma także swoje odbicie w procesie przyswajania języka obcego. Stwierdzić można, że każdy z nas powinien uczyć się języka obcego na własną miarę, w zakresie najbardziej zaspokajającym jego potrzeby. Rolą nauczyciela języka obcego jest nauczyć innych w jaki sposób uczyć się języka. Ma on zainicjować u uczniów potrzebę poszukiwania technik i metod, które są w ich przypadku najbardziej efektywne. Nauczyciel powinien stymulować i wspierać aktywność uczącego się.

Learner-oriented-teaching to idea wywodząca się sprzed trzydziestu lat. U jej podstaw leży pogląd, że uczeń to najważniejsze ogniwo kształcenia. Każdy uczeń to jednostka zdolna do aktywnego i intencjonalnego kierowania własnym rozwojem w ramach swego zamysłu samorealizacji. W związku z tym głównym celem kształcącym powinna być automizacja uczącego się czyli wyzwalanie w nim dążenia do samokształcenia i samodoskonalenia się. Do realizacji tej idei konieczne jest zastosowanie przez nauczających odpowiednich metod. Najbardziej efektywne są w tym wypadku metody aktywne, które stawiają na indywidualizację, motywację i kreatywność uczących się czyli na promowanie ich autonomii.

Dydaktyka zajmująca się promowaniem autonomii uczniów jest alternatywą dla tzw. dydaktyki tradycyjnej. To przeciwstawienie się dotyczy zarówno koncepcji teoretycznych jak i zagadnień bardziej ogólnych, jak ideały edukacyjne czy styl życia i działania społecznego. Ta swoista ewolucja w generalnym podejściu do dydaktyki obcojęzycznej przejawia się między innymi w zmianie terminologii. W literaturze dydaktycznej na Zachodzie odchodzi się od tradycyjnych terminów uczeń- nauczyciel zastępując je słowami uczący się- nauczający, co ma uwydatniać ich podmiotowość jako partnerów relacji dydaktycznej. Uczący się nie jest ograniczony jedynie do funkcji uczenia się, ale traktowany jest jako całość mająca swoją osobowość, wolę, przyzwyczajenia i preferencje.

Pojęcie autonomii nawiązuje do wcześniej stosowanego terminu uczenie się samodzielne lub samosterowane. Należy zwrócić uwagę, że w obu przypadkach proces uczenia się jest terminem nadrzędnym do nauczania, które powinno raczej wywoływać czy wspomagać uczenie się.

Postulat centralnego miejsca ucznia w procesie dydaktycznym nie jest na gruncie dydaktyki niczym nowym. Metody aktywne stosowano bowiem już w okresie międzywojennym. Podstawą dla tej orientacji dydaktycznej było twierdzenie, że każdy uczeń jest zdolny do kierowania własnym rozwojem i że darzy do tego w sposób naturalny. W uczeniu się ważna jest postawa poszukująca, która wyraża się w łączeniu działań z aktywnością umysłową. Inaczej ujmując uczeń zdobywa wiedzę nie tylko w szkole, ale także w wielu innych sytuacjach życiowych.

Głównym celem uczącego się języka obcego jest osiągnięcie kompetencji językowej i komunikacyjnej. Przez kompetencję komunikacyjną należy rozumieć wiedzę i sprawności językowe, które pozwalają jednostce w sytuacjach komunikacyjnych osiągać zamierzone cele pozajęzykowe. Cele te są indywidualne dla każdego uczącego się i w związku z tym bardziej odpowiednie wydaje się używanie pojęcia indywidualnej kompetencji językowej. Uczeń odkrywa współzależności charakterystyczne dla systemów językowych i komunikacyjnych i w niepowtarzalny sposób włącza je we własny system językowy. Uwidacznia się wówczas aktywne, celowe i twórcze działanie podmiotu zmierzające do doskonalenia się. Na proces kształtowania indywidualnej kompetencji komunikacyjnej mają wpływ następujące czynniki:
- autentyczność komunikacji rozumiana jako właściwość tych działań komunikacyjnych jednostki, które są zgodne z jej aktualnymi, rzeczywistymi możliwościami, postawami i dążeniami.
- Indywidualny styl komunikacyjny czyli specyfikę języka danej osoby
- Strategie kompensacyjne tzn. świadome zaakceptowanie niedoskonałości w zakresie kompetencji ogólnej przez uczącego się i ich skuteczne kompensowanie. Uczeń powinien wiedzieć, że popełnianie błędów podczas posługiwania się językiem obcym jest naturalne i nie powinno go to stresować. Ważne jest aby pomimo niedostatków skutecznie się porozumiewać.
- Strategie komunikacyjne:
a) jawne
- konfrontowanie tego, co uczący wychwycił z wypowiedzi rozmówcy ze swoją ogólną wiedza na dany temat, znajomością poglądów rozmówcy i danymi sytuacyjnymi
- konfrontowanie danego fragmentu z wcześniejszymi ustępami dla wyprowadzenia spójnej interpretacji
- zinterpretowanie danego fragmentu tak, aby był spójny z innymi danymi, uznanymi za nadrzędne
- uświadamianie sobie w myśli pewnych trudniejszych fragmentów, by lepiej uchwycić ich cel
- stawianie sobie pytań antycypujących dalszą część wypowiedzi
b) regulacyjne
- prośba o sprecyzowanie
- osobiste głośne przeformułowanie
- powtórzenie fragmentu wypowiedzi w tonie pytającym
- testowanie poprawności swego rozumienia poprzez wysunięcie wniosku, hipotezy, zaproponowanie przykładu czy uogólnienia
- propozycja własnej definicji lub prośba o zdefiniowanie niejasnego określenia
- wskazanie zainteresowania jakimś elementem, co z reguły powoduje dodatkowe wyjaśnienia mówiącego
- prośba o wyjaśnienie
- prośba o poprawienie wyrazistości wypowiedzi

Rola nauczyciela w procesie dydaktycznym nastawionym na autonomizację uczącego się polegać winna na znalezieniu związku między nauczaniem publicznym (aktem zewnętrznym) a uczeniem się prywatnym (aktem osobistym).Wynika to z faktu iż żadna ze stron biorąca udział w tym procesie nie jest w pełni samowystarczalna. Uczeń potrzebuje pomocy w wytyczeniu celów uczenia się i w dokonaniu samooceny. Nauczyciel zaś nie może zastąpić ucznia w zdobywaniu wiedzy i sprawności, choć może mu w tym pomóc. Główne funkcje nauczyciela pracującego nad rozwijaniem autonomii ucznia to:
a) rozpoznawanie problemów w nauce u ucznia
b) wspieranie jego wysiłków w ich przezwyciężeniu
c) rozwijanie indywidualnych zdolności uczenia się i komunikacji poprzez budowanie samodzielności uczącego się w tych zakresach
d) inicjowanie i stymulowanie pracy indywidualnej, a także interakcje w parach lub grupach

Bibliografia:

Gołębiewska Lucyna: O giętkości języka. Poradnik dla uczących się języków obcych, Warszawa 1998

Opracowanie: Agnieszka Wojtysiak

Wyświetleń: 1849


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.