Katalog

Grażyna Puziak-Perczyńska
Zajęcia zintegrowane, Konspekty

O procesie czytania i pisania w młodszym wieku szkolnym

- n +

O procesie czytania i pisania w młodszym wieku szkolnym

Wstąpienie dziecka do szkoły jest przełomowym momentem w jego psychice i ma decydujące znaczenie dla jego dalszego rozwoju. Współczesna szkoła stawia przed dzieckiem wysokie wymagania
w zakresie umiejętności, wiedzy, nawyków. Niezbędnym warunkiem powodzenia dziecka w szkole jest umiejętność czytania i pisania. Opanowanie tej sprawności sprawia dzieciom wiele trudności. Jednym z podstawowych warunków nabycia tejże umiejętności jest właściwy rozwój analizy i syntezy słuchowej, a w szczególności słuchu fonematycznego, zaś na rozwój tego słuchu decydujący wpływ ma metoda nauki czytania.

Badania psychologiczne wskazują, że poziom rozwoju funkcji słuchowej nie u wszystkich dzieci jest wystarczający, co prowadzi do powstawania trudności w nauce czytania i pisania. Ważnym zadaniem oddziałów przedszkolnych jest rozwijanie wyżej wymienionych funkcji, ujawnianie niedoborów i deficytów oraz stosowanie ćwiczeń reedukacyjnych, a także stymulujących rozwój innych funkcji psychofizycznych niezbędnych w nauce czytania i pisania.

Czytanie należy do typowych umiejętności współczesnego człowieka. Jest to umiejętność niezbędna i niezmiernie ważna. Pomimo, że jest to umiejętność powszechna i typowa, określenie istoty czytania jest dość trudne ze względu na to, że posiada wiele aspektów i uwarunkowań. W świetle współczesnych badań psychofizjologicznych, które biorą pod uwagę wszystkie uwarunkowania procesu czytania i wszystkie jego aspekty zdaniem M. Cackowskiej czytanie należy rozumieć jako:
- "Wyższą czynność psychiczną, wymagającą współdziałania wielu różnych funkcji psychicznych- słuchowej, artykulacyjnej, wzrokowej, również uwagi, pamięci i myślenia. Pełnią one złożony, funkcjonalny wkład i wspólnie zabezpieczają jej właściwy przebieg."
- "Czynność świadomą, która samych początków wymaga od uczącego się dokładnego rozumienia jej graficznej struktury i treści."
- "Czynność społeczną, wymagającą aktywności uczącego się."
- "Czynność dynamiczną, której przebieg zależy od doświadczenia i warunków w jakich przebiega."
- "Czynność intelektualną, abstrakcyjną, która angażuje wszystkie procesy psychiczne i koreluje z poziomem inteligencji."
Wszystkie omówione uwarunkowania i aspekty procesu czytania muszą być brane pod uwagę tak przy opracowywaniu metody nauki czytania jak i w świecie jej realizacji.

Proces opanowania umiejętności czytania odbywa się w trzech etapach:
- analityczny- podczas którego czytanie opiera się na analizie i syntezie poszczególnych dźwięków,
- syntetyczny- w którym zaczyna dominować szukanie sensu czytanej treści,
- analityczno- syntetyczny opierający się na równowadze między analizą, a domysłami, sprawdzanymi za pomocą syntezy.

Nabycie umiejętności czytania zależy od wytwarzania się zmiennych dynamicznych połączeń między poszczególnymi elementami struktury tej funkcji, czyli od wytworzenia się układu funkcjonalnego, które tworzą analizatory składające się z:
- receptorów wyspecjalizowanych w odbiorze rodzajów bodźców,
- dróg nerwowych przewodzących bodźce w postaci impulsów,
- ośrodkowej części kory mózgowej, w której dokonuje się analiza i synteza odbieranych bodźców.

Dzięki współdziałaniu analizatorów istnieje możliwość usprawniania funkcji gorzej rozwiniętych, a nawet możliwość częściowej kompensacji funkcji zaburzonych przez funkcje lepiej rozwinięte.

Na umiejętność czytania wpływa też graficzna, fonematyczna, artykulacyjna strona języka. Realizację każdej z tych stron gwarantują odpowiednie funkcje kory mózgowej, realizowane przez korowe części odpowiednich analizatorów- wzrokowego, słuchowego, kinestatyczno- ruchowego. Tylko pełna sprawność wszystkich analizatorów zaangażowanych w kształtowaniu się umiejętności czytania może zapewnić efekty w tym zakresie. Odnosi się to szczególnie do początkowej nauki czytania, którą zgodnie z teorią dynamicznej struktury procesów psychicznych oprzeć należy na optymalnym zaangażowaniu funkcji wszystkich analizatorów realizujących czynność czytania.

U podstaw procesu pisania w początkowej fazie przyswajania pisma przez dziecko, zasadniczą rolę odgrywa współdziałanie wzrokowych, słuchowych i ruchowych ośrodków kory mózgowej. Wyrobienie koordynacji ruchowej trwa długo, gdyż układ kostno- stawowy i mięśniowy dziecka zaangażowany w ruchach dłoni i palców nie jest jeszcze należycie rozwinięty. Aby odtworzyć litery i wyrazy, dziecko musi wywołać i kojarzyć równocześnie odpowiednie ich wyobrażenia graficzne, ruchowe i słuchowe. Analiza wzrokowa znaku graficznego wymaga odnalezienia w pamięci dźwięku odpowiadającego danemu znakowi(głosce), a synteza ruchowa polega na wyróżnianiu ruchem graficznym nazwanej głoski. Stąd wynika, że pisanie dla dziecka rozpoczynającego naukę jest równocześnie wysiłkiem intelektualnym i ruchowym. Przetłumaczenie obrazu graficznego odbieranego wzrokiem na język ruchu jest punktem centralnym w psychomotorycznym procesie pisania, wymaga bowiem przetwarzania nieruchomego obrazu graficznego w formę dynamiczną, czyli wyobrażania sobie tego samego obrazu w ruchu wytwarzania go. Dziecko musi więc wyważyć i dostosować energię różnych partii mięśni ramienia, przedramienia, nadgarstka, dłoni i palców, aby wprowadzając je w ruch, wykonać taki sam znak, jaki wskazuje model.

Dojrzałość do nauki pisania dotyczy umysłowych, motorycznych oraz społeczno- moralnych właściwości dziecka podejmującego obowiązek szkolny. Wśród wymienionych właściwości na uwagę zasługuje:
- w rozwoju intelektualno- motorycznym spostrzeganie analityczno- reprodukcyjne, które umożliwia rozpoznawanie, porównywanie, odtwarzanie znaków graficznych z uwzględnieniem ich specyficznych cech,
- stopień orientacji przestrzennej umożliwiający odtwarzanie znaków graficznych w miejscu określonym na powierzchni kartki z zachowaniem kierunku,
- koordynacja ruchów ramienia, przedramienia, nadgarstka, dłoni i palców w procesie odtwarzania znaków graficznych,
- szybkość odtwarzania (tempo pracy).

Gotowość społeczno- moralną do podjęcia nauki pisma wyznacza:
- zainteresowanie tekstem pisanym i chęć wypróbowania własnych sił w różnych technikach,
- wrażliwość na polecenia wydane przez nauczyciela, gotowość do podjęcia czynności,
- wytrwałość w wykonywaniu czynności określana wysiłkiem uwagi dowolnej i woli pokonywania trudności.

W przygotowaniu do nauki pisania duże znaczenie przypisuje się sprawnościom psychoruchowym dziecka. U podstaw początkowej fazy przyswajania umiejętności pisania zasadniczą rolę odgrywa współdziałanie wzrokowych, słuchowych i ruchowych ośrodków kory mózgowej. Zanim dzieci nauczą się określania wzrokiem i słowem różnorodnych kierunków, muszą znaleźć się w takich sytuacjach, w których będą mogły je odczuwać. Orientacja w przestrzeni i rozpoznawanie kierunków jest zatem wstępem do zdobycia doświadczenia.

Istota procesu przygotowania dziecka do systematycznej naki pisania zawarta jest w zintegrowanym działaniu wychowawczym obejmującym wszystkie sfery rozwoju.

Z powyższych rozważań nad procesem czytania wynika, że czytanie jest procesem skomplikowanym i, że opanowanie tej umiejętności nie zawsze przychodzi dzieciom łatwo. Muszą one na tej drodze pokonać złożone trudności. Opanowanie umiejętności czytania uzależnione jest w znacznej mierze od zastosowanej metody. Świadczą o tym wielowiekowe poszukiwania metod najdoskonalszych. Umiejętność czytania warunkuje powodzenie dziecka w dalszej nauce i stanowi podstawę do dalszej pracy samodzielnej, samokształceniowej.

Literatura:
H. Meterowa- "O przygotowaniu dzieci do nauki czytania" Życie Szkoły 1997 r.
W. Zborowski- "Początkowa nauka czytania" PZWS 1989 r.
H. Spionek- "Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń" PZWS 1990 r.
B. Wilgocka, W. Okoń- "Dojrzałość szkolna, a niepowodzenia w nauce"
T. Wróbel- "Współczesne tendencje nauczania" PWN 1975 r.

Opracowanie: Grażyna Puziak - Perczyńska

Wyświetleń: 6030


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.