Dziecięce konflikty - moje doświadczenia i spostrzeżenia

Będąc nauczycielem wychowania przedszkolnego w trakcie kilkuletniej praktyki zetknęłam się z problemem konfliktów wśród dzieci.

Konflikty w grupie dziecięcej, podobnie jak w innych grupach społecznych, wynikają z trudności pogodzenia ról, które dziecko pełni, a także istnienia różnych hierarchii wartości.

Skoro więc konflikty nie znikają z życia przedszkola, należy posiadać wiedzę, jak postępować w wypadku ich zaistnienia. Warunkiem właściwego rozwiązywania nieporozumień dziecięcych jest wniknięcie w ich przyczynę, motywy postępowania dzieci i przebieg konfliktu.

Pojęcie konfliktu jest bardzo szerokie i w różny sposób możemy je zdefiniować. Najogólniej konflikt to sytuacja w której między dwojgiem lub większą ilością dzieci dochodzi do sprzeczności interesów, którego wynikiem jest zatarg.

Przyczyn zachowań konfliktowych należy upatrywać według mojej opinii w chęci dominacji, bycia pierwszym i najważniejszym, w zazdrości, dużej liczebności grupy czy wreszcie nieakceptowaniem innych dzieci. Równie ważnymi powodami mogą okazać się nieodpowiednie wzorce wyniesione ze środowiska rodzinnego, daleko posunięty liberalizm rodziców w wychowaniu dzieci, brak dla nich czasu, a co za tym idzie - niezbyt silne więzi z najbliższymi.

W tym miejscu, nie mogę pominąć problemu telewizji, która w większości rodzin traktowana jest jak opiekunka dla dziecka czy zgubnego wpływu gier komputerowych typu "strzelaj - zabij". Dzieci są świadkami brutalnych scen. Małe dziecko nie jest w stanie odróżnić fikcji od rzeczywistości, a przecież wtedy kształtuje się pewien model zachowań dziecięcych.

W mojej pracy z dziećmi uciekam się do różnych sposobów, aby rozwiązywać trudne spory i konflikty. Najbardziej skutecznym sposobem, przynoszącym najlepsze rezultaty jest omówienie z dziećmi zaistniałej sytuacji i wspólne zastanowienie się nad sposobem rozwiązania tego problemu. Ważne jest, aby w trakcie takiej rozmowy nie oceniać drugiego dziecka, albowiem oceny są najczęściej szkodliwe i bezużyteczne. Natomiast należy zadbać, aby dziecko uwikłane w konflikt miało poczucie, że jest wysłuchane i zrozumiane. Rozmowy takie są trudne, toteż podczas rozwiązywania sporów należy nauczyć dziecko mówić wprost, otwarcie o swoich potrzebach, uczuciach i propozycjach radzenia sobie z problemem.

Nie mniej ważnymi sposobami rozwiązywania dziecięcych konfliktów są historyjki obrazkowe. Przemawiają one do dziecka w bardzo bezpośredni sposób. Jest to także organizowanie cyklu zajęć pt. "Jesteśmy dobrymi kolegami" czy inscenizacje wyzwalające empatię. Istotne jest również zawieranie umów z dziećmi i ich konsekwentne przestrzeganie.

Zastanawiając się nad tym, co w najwyższym stopniu prowadzi do dziecięcych nieporozumień, należy podkreślić dużą liczebność grupy (25 i więcej dzieci) oraz liczbę dzieci nadpobudliwych ruchowo, oraz problem przemocy w swoim środowisku.

To, co moim zdaniem prowadzi do nie powstawania sytuacji konfliktowych to przede wszystkim współpraca z rodzicami. W moim przypadku są to częste rozmowy z rodzicami dzieci - uświadamianie ich o problemie dotyczącym konfliktu oraz proponowanie im niektórych propozycji z literatury fachowej. Nie bez znaczenia jest tu również współpraca z psychologiem i doskonałe przygotowanie merytoryczne i metodyczne do zajęć. Współpraca z psychologiem polega na poradach, zaleceniach, stosowaniu nowatorskich metod w wychowaniu, takich jak "metoda bez porażek T. Gordona" czy stosowaniu komunikatu "ja" w kontaktach z dziećmi. Owa współpraca z psychologiem dotyczy zarówno nauczyciela jak i rodziców. Natomiast doskonałe przygotowanie merytoryczne i metodyczne do zajęć to domena nauczyciela, ale jakże ważna.

W tym miejscu należałoby podkreślić, iż bardzo ważnym czynnikiem, który wpływa na zdobycie umiejętności rozwiązywania konfliktów jest zabieganie o akceptację dzieci, nawiązanie z nimi przyjaznych relacji: nauczyciel - dziecko.

Skuteczność działań wychowawczych jest zdecydowanie większa w przypadku występowania pozytywnego stosunku uczuciowego miedzy wychowankiem a wychowawcą. Jeśli dziecko odczuwa emocjonalną więź z wychowawczynią, jest przeświadczone, że będzie uważnie wysłuchane, to na pewno zmieni swoje zachowanie, chociażby po to, aby "Pani" chciała dostrzec je ponownie i okazać mu swoją akceptację.

Nauczycielka nie może traktować obojętnie nieporozumień wśród dzieci. Rozwiązywanie konfliktów wymaga cierpliwości, spokoju, zrozumienia dziecka i chęci udzielenia mu pomocy w trudnej sytuacji.

Wychowawczyni musi mieć świadomość oddziaływania na uczucia dziecka w sytuacji konfliktu, a dzieci muszą mieć zaufanie do "swojej Pani" i jej decyzji, muszą być przekonane, że jest sprawiedliwa.

Zatem ważne jest, aby w programie kształcenia przyszłych pedagogów zwrócić szczególną uwagę na takie cechy jak wrażliwość, empatia, ciepło, troskliwość czy umiejętność nawiązywania serdecznych więzi emocjonalnych z wychowankami. Posiadanie tych cech, w znaczący sposób hamuje powstawanie konfliktów wśród dzieci.

Tak więc, aby skutecznie przeciwdziałać nieporozumieniom w przedszkolu,
konieczna jest wiedza na temat konfliktów dziecięcych, dobra znajomość każdego wychowanka oraz sytuacji, które najczęściej prowadzą do konfliktów.

Opracowanie: Elżbieta Wosk

Wyświetleń: 1209