Ogólnowychowawcze wartości muzyki

Wychowawcza rola muzyki była na przestrzeni wieków podkreślana w mniejszym lub większym stopniu. Szerokie rozwinięcie tezy wychowawczej funkcji pełnionej przez muzykę w społeczeństwie można znaleźć między innymi w pismach dwu największych filozofów greckiego antyku - Platona i Arystotelesa.¹

W starożytności i średniowieczu cele wychowania muzycznego uzasadniano przesłankami estetycznymi i psychologicznymi, w czasach nowożytnych również socjologicznymi i humanistycznymi.²

Muzyka towarzyszy człowiekowi w różnych sytuacjach przez całe życie. Jej wpływ odczuwają nie tylko poszczególne jednostki, lecz także całe organizacje i instytucje państwowe, społeczne, religijne itp.

Dzieła muzyczne różnych gatunków, stylów, form, sposobów wykonania, mimo ich różnorodności, mają jedną cechę wspólną: budzą w człowieku, który je postrzega i skupia na nich swoją uwagę, specyficzny rodzaj uczuć, przyjemności, uczuć piękna. Uczucia te nazywamy estetycznymi, a doznajemy ich zarówno przy słuchaniu muzyki, jak i przy poznawaniu dzieł literackich czy oglądaniu obrazów i rzeźb.

Każde dzieło sztuki może w człowieku budować słabsze lub silniejsze uczucia estetyczne. Przeżycie dzieła sztuki wzbogaca wiedzę człowieka o świecie, o życiu. Dzieło poddaje mu tę wiedzę poprzez pryzmat subiektywnego przeżycia twórcy, nie jak w nauce - poprzez pojęcia i sądy, ale poprzez wyobrażenia estetyczne. Treść zawarta przez twórcę w dziele sztuki dociera do odbiorcy i wzbogaca jego świadomość. Na tym właśnie polega wychowawcze oznaczenie sztuki.³

Na wychowawczą rolę sztuki kładą nacisk między innymi: W. Leżańska⁴, M. Przychodzińska⁵- akcentując ekspresyjną rolę muzyki. Autorka twierdzi, że "właśnie ekspresji przypisuje się więc takie sytuacje wychowawcze, które sprzyjają potrzebie muzycznej wypowiedzi, przy czym bierze się pod uwagę nie tyle obiektywną, artystyczną wartość tej wypowiedzi - wytworu (najczęściej bardzo skromnego muzycznie), ile fakt, że ona powstała. Liczy się też proces twórczy, któremu przypisuje się szczególne wartości kształcąco - rozwojowe.

Z punktu widzenia psychologii żadna ze sztuk nie daje tylu możliwości rozwijania zdolności twórczych, jak właśnie muzyka. Tworzący muzykę może operować nie tylko dźwiękiem lecz i słowem, tańcem, ruchem, wizją; posługuje się wykonawcami, wchodzi z nimi w kontakt, kieruje nimi, współdziała, tworzy nowe sposoby wykonawcze, uczy współżycia w gromadzie. Korzyści z tak uprawianej aktywności twórczej są nieocenione; jeżeli chodzi o kształtowanie charakteru dzieci i młodzieży, wychodzą daleko poza sprawy czysto muzyczne. Ta twórcza aktywność kontynuowana w ciągu wielu lat nauki

(w przedszkolu, w szkole), rozwija skutecznie pomysłowość, zaradność, uczy umiejętności postępowania z ludźmi.

Opierając się na własnym doświadczeniu /prowadząc zajęcia artystyczne w grupie internatowej Specjalnego Ośrodka Szkolno - Wychowawczego w Nysie/, mogę stwierdzić jak bardzo znaczącą pozycję ze względu na jej wartość wychowawczą odgrywa muzyka.

Uważam, że zajęcia muzyczne - poprzez odpowiednie zabiegi wychowawczo - pedagogiczne, wykształcają u dzieci szczególnie pożyteczne cechy osobowości takie jak: pomysłowość, fantazję, zdolności twórcze, samodzielność, skłonność do utrzymywania więzi międzyludzkich, wrażliwość emocjonalną i potrzebę ładu, systematyczność, moralność.

Żadna aktywność artystyczna nie ma tak społecznego charakteru jak aktywność muzyczna. Już prosta zabawa lub zbiorowa lekcja muzyki - jest aktem społecznym, w którym sukcesy poszczególnych osób uzależnione są od postawy współuczestników, tak jak i ostateczny sukces jest wypadkową świadomego współdziałania wszystkich. Uczestnicy zbiorowej aktywności muzycznej umieją nie tylko bawić się muzyką, ale i poprowadzić zabawę lub zbiorowy występ.⁶

Wacław Panek sugeruje, że najlepszą grupą odbiorców są dzieci. Mając kilka lat i otwarta wyobraźnię, dzieci potrafią się muzyką cieszyć. Potrafią wyciągnąć z muzyki (w trakcie słuchania czy grania) wartość najistotniejszą, jaką może zaproponować ta sztuka: radość przeżywania. Mali słuchacze mogą niejako stanowić dla nas wzorzec idealnego kontaktu z muzyką. Najczęściej uciekamy w świat dźwięków, chroniąc się przed codziennymi troskami, zmartwieniami... Z dziećmi sprawa ma się nieco inaczej. One są w tej szczęśliwej sytuacji, że nie szukają w muzyce namiastek radości; muzyka jest im raczej potrzebna do podsycania naturalnej dla dziecka radości, służy jako pretekst do kolejnej zabawy - tym razem zabawy z dźwiękami. W. Panek uważa, że popularny slogan - bawiąc - uczyć" znajduje najlepszą egzemplifikację w kontaktach z muzyką.⁷

Moim zdaniem "bawiąc -uczyć i wychowywać" jest pożądanym uzupełnieniem sloganu W. Panka.

Rola radości wywołana u dzieci przeżyciami muzycznymi jest często akcentowana w literaturze pedagogicznej. Podkreśla ją C. Orff, Jacques- Dalcroze, L.Volpicelli, który ukazuje jak radość i śmiech dziecka rozwijają inteligencję, pobudzają intelekt, przełamują sztywność norm dydaktycznych.

Radość jest według wszystkich autorów zainteresowanych psychiką dziecka, naturalną jego potrzebą, wynikającą z dynamizmu młodego organizmu, chęci poznawania świata, ogólnej aktywności.⁸

I ta atmosfera radości i swobody jest niezbędna dla rozwoju dzieci. Muzyka nie może być dla dziecka obowiązkiem, musi być też potrzebą: gdzie zaczyna się wyłącznie odczucie obowiązku, tam kończy się wrażliwość zainteresowania muzyką i postępu w rozwoju muzycznym.

Literatura:

1. T. Misiak, Platon-Arystoteles: dwie wersje tezy o wychowawczej funkcji muzyki w społeczeństwie, [w:] Wychowanie muzyczne w Szkole 1988, nr 1, s.26
2. J. Lenartowska, Wykorzystanie utworów muzycznych...[w:] Wychowanie Muzyczne w Szkole 1982, nr 1, s.40
3. Z. Lissa, Zarys nauki o muzyce, Warszawa 1987, s.8
4. W. Leżańska, Przedszkole jako środowisko wychowania estetycznego, Warszawa 1990, s.30
5. M. Przychodzińska, Współczesne systemy wychowania muzycznego, [w:] D. Malko, Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu, Warszawa 1990,s.7-8
6. W. Panek, Upowszechnianie kultury muzycznej, Warszawa 1980, s.30
7. W. Panek,...op.cit., s.30
8. M. Przychodzińska- Kaciczak, Muzyka i wychowanie, Warszawa 1979, s.188

Opracowanie: mgr Małgorzata Gaida

Wyświetleń: 3452