Katalog

Hanna Karczewska
Zajęcia zintegrowane, Artykuły

Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej

- n +

Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej

Metoda nauczania - najogólniej rzecz biorąc, to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy, nabycie umiejętności oraz wykorzystanie jednych i drugich w praktyce.

Najnowszą koncepcją procesu nauczania jest teoria humanistyczna, która zakłada, że:
- człowiek z natury zdolny jest do uczenia się,
- każdy człowiek jest jednostką twórczą,
- podmiotowe traktowanie ucznia gwarantuje poczucie bezpieczeństwa,
- podmiotowe traktowanie ucznia gwarantuje prawo do godności i liczenia się z jego potrzebami i możliwościami,
- rzeczywiste uczenie się odbywa się poprzez doświadczenie,
- uczenie się jest efektywne, gdy angażuje nie tylko umysł, ale i emocje,
- samoocena jest kluczowym aspektem procesu uczenia się.

Carl Rogers - główny prekursor i przedstawiciel psychologii i pedagogiki humanistycznej twierdzi że: podstawę zmian w zachowaniu się człowieka stanowi jego własna zdolność do wzrostu i rozwoju, zdolność uczenia się na podstawie doświadczania. Nie można nikogo zmienić, nie można przekazać mu gotowych doświadczeń. Zalecanie zmian, jak również tak zwane dobre rady, według niego pozostają nieskuteczne. Mówi jednak, że można stworzyć atmosferę szczególnie sprzyjającą rozwojowi człowieka, konstruktywnym zmianom w jego zachowaniu i w jego osobowości. Nazywa ją ułatwianiem.
W doświadczalnym uczeniu się ucznia - nauczyciel w przeciwieństwie do nauczycieli stosujących nauczanie tradycyjne:
- jest "ułatwiającym" zdobywanie wiedzy, a nie jej "dostarczycielem",
- zachęca do poszukiwań - zamiast podawać nudne informacje,
- stwarza warunki do dokonywania własnych odkryć,
- dużą wagę przywiązuje do przemyśleń uczniów,
- raczej stawia pytania niż podaje gotową wiedzę.

Aby umożliwić uczniowi uczenie się w działaniu, nauczyciel zobowiązany jest więc do tworzenia jak największej ilości sytuacji bogatych w przeżycia, które to sytuacje będą angażowały aktywność ucznia. Takich doświadczeń i sytuacji edukacyjnych niewątpliwie dostarcza stosowanie aktywizujących metod i technik nauczania.

Fundamentem najnowszych koncepcji uczenia się - jest uczenie się przez doświadczanie.
Według Johnsonów uczenie się przez doświadczanie opiera się na trzech założeniach:
1. Najlepiej uczymy się wtedy - gdy jesteśmy włączeni w przeżycie dostarczające nauki.
2. Wiedzę najlepiej odkrywamy samodzielnie.
3. Uczymy się z zapałem - jeśli mamy możliwości wyboru celu i sposobu nauki.

Biorąc pod uwagę różne sposoby myślenia, różne cechy osobowe jak też to, że, ze wśród uczniów zdarzają wzrokowcy, słuchowcy i czuciowcy nauczyciel powinien poznawać preferowane przez nich style uczenia się i dostosować do nich odpowiednie modele, strategie, metody i techniki nauczania.

Powinien jedynie pamiętać, że:
Słuchowcy:
- lubią dialog i rozmowy
- powtarzają głośno to, co napisali
- rozmawiają ze sobą
- lubią słuchać
- lubią długie wypowiedzi własne
- lubią muzykę
- wolą mówić o dziełach sztuki niż je oglądać
- dobrze pamiętają imiona, twarze

Wzrokowcy:
- lubią demonstracje lub pokazy
- lubią wykresy i tabele
- lubią opisy
- pamiętają twarze i imiona
- lubią robić notatki
- lubią patrzeć, rysować
- preferują sztuki wizualne

Czuciowcy:
- uczą się przez wykonywanie i bezpośrednie zaangażowanie
- lubią emocje, ruch
- nie lubią czytać
- pamiętają to - co sami wykonali
- muszą się poruszać, wiercić, cos trzymać
- tupią, gestykulują
- nie lubią słuchać

Podobnie każdy nauczyciel ma swój własny styl nauczania. Własny sposób pracy i porozumiewania się z uczniami.

Nauczyciel preferujący styl autokratyczny:
- jest ekspertem w danej dziedzinie
- jest panem i władcą procesu uczenia się
- jest autorytetem we wszystkich sprawach
- jest odpowiedzialny za efekty pracy uczenia
- kontroluje, instruuje, sprawdza

Nauczyciel preferujący w swej pracy styl demokratyczny:
- przyznaje się do niewiedzy
- nie jest już panem i władcą procesu uczenia się
- stwarza warunki do rozmów, dyskusji, dialogu
- umożliwia udział uczniów w procesie planowania zajęć
- stwarza warunki do samooceny uczniów

W stylu nienakazowym nauczyciel:
- unika ingerencji w naukę uczniów
- udziela instrukcji tylko w niewielkim stopniu
- oddaje władzę uczniom (nad procesem uczenia się)
- czyni uczniów odpowiedzialnych za swoje wyniki

We wszystkich przedstawionych stylach można wypatrzyć zalety i wady. Który z nich jest więc najlepszy? Który wybrać dla siebie i uczniów? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Nikt z nas nie mógłby o sobie powiedzieć, że odpowiada mu tylko jeden styl, że wszystko co robi znajduje w nim właśnie swoje odbicie. Każdy z nas prezentuje więc mieszaninę tych stylów. A więc na jednej lekcji, w zależności od wieku uczniów, treści, czasu, potrzeb i oczekiwań będziemy korzystali z różnych stylów, stając się raz autokratami, innym razem demokratami, to znów zaprezentujemy styl nienakazowy. I tak właśnie jest dobrze, gdyż bezpieczeństwo leży właśnie w różnorodności zarówno stylów jak i stosowanych metod i technik.
Jednym z najbardziej obecnie polecanych modeli nauczania jest uczenie się we współpracy. Powstał on w Wielkiej Brytani i USA jako rezultat badań nad efektywnością uczenia się. Stwierdzono, że praca w grupie jest znacznie efektywniejsza od pracy samodzielnej. Podkreśla się, że praca w grupie:
- zwiększa odpowiedzialność za siebie i innych szczególnie
- pomaga dzieciom mniej zdolnym i niepełnosprawny (poczucie akceptacji)
- stwarza poczucie przynależności do grupy
- poprawia relacje pomiędzy nauczycielem a uczniami
- zachęca do refleksji
- zwiększa odpowiedzialność za wyniki
- kształci umiejętność współpracy
- wspomaga uczenie się pro społeczne
- nie stresuje
- inspiruje innych
- pomaga dostrzec siebie na tle grupy
- poprawia relacje między uczniami
- daje okazje do rozmów, dyskutowania, itp.
- zwiększa poczucie bezpieczeństwa
- daje możliwość wymiany doświadczeń
- stwarza dobry klimat.

Metody pracy we współpracy wyraźnie dzielą klasę na grupy, grupy i jeszcze raz grupy.

W dotychczasowej praktyce dokonuje się podziału tzw. homogenicznego, inaczej jednolitego, gdzie grupy dobierane są według uzdolnień dzieci (dzieci zdolniejsze i słabsze).

Ostatnio wyraźnie preferuje się inny, alternatywny podział na grupy heterogeniczne - zróżnicowane, gdzie łączenia dokonuje się w sposób losowy. Jeden i drugi podział ma swoje zalety i wady, na pytanie, który podział jest skuteczniejszy, najlepiej byłoby odpowiedzieć:
BEZPIECZEŃSTWO W RÓŻŃORODNOŚCI.

W tym modelu nauczyciel z dotychczasowego eksperta staje się fachowcem, który organizuje proces uczenia się, sam nie musi wiedzieć wszystkiego, ale może i powinien wyposażyć swoich uczniów w podstawowe umiejętności radzenia sobie z gwałtownie zmieniającą się rzeczywistością a od ucznia wymaga:
- poszukiwania,
- dyskutowania,
- wymiany doświadczeń, zadawania pytań,
- wyszukiwania informacji,
- porządkowania,
- aż w końcu rozwiązywania problemów.

Zatem w nowej sytuacji edukacyjnej nauczyciel nie prowadzi już swojego ucznia "za rękę", ale stwarza warunki, aby jego uczeń potrafił uczyć się, myśleć, poszukiwać, doskonalić, komunikować się, działać i współpracować w zespole.
Nie daje mu więc "ryby, ale wędkę" i uczy korzystania z niej. A jakimi metodami można to osiągnąć?

Doświadczony nauczyciel powinien mieć swój własny, oryginalny i niepowtarzalny katalog metod. Różnych metod i różnorodnych technik je wspomagających.

Należy zwrócić uwagę na często zamiennie stosowane terminy:
metoda -> technika, technika -> metoda.
Naukowcy i dydaktycy bardzo przestrzegają rozróżniania tych pojęć, niemniej jednak w literaturze, jakby na przekór, określenia te są stosowane zamiennie.
Jednak technika - to tylko technika. Usprawnia i uatrakcyjnia metodę, jest więc jej częścią.

Jeśli chcesz, by Twoje dzieci:
- czuły się dobrze i bezpiecznie w grupie,
- potrafiły myśleć twórczo,
- dzieliły się swoimi doświadczeniami,
- były aktywne i chętne do pracy,
- potrafiły negocjować, współpracować itp.

Użyj metod integracyjnych:
1. krasnoludek
2. pajęczynka lub kłębek
3. graffiti

Jeśli chcesz, by Twoje dzieci:
- rozumiały podstawowe pojęcia,
- wyodrębniły cechy istotne i nieistotne,
- potrafiły analizować i klasyfikować,
- potrafiły negocjować i przyjmować różne punkty widzenia,
- potrafiły definiować pojęcia, zasady itp.

Użyj metod tworzenia i definiowania pojęć:
1. kula śniegowa
2. burza mózgów
3. mapa pojęciowa

Jeśli chcesz, by Twoje dzieci:
- potrafiły analizować i klasyfikować,
- porządkować w relacji wyższości - niższości.

Użyj metod hierarchizacji:
1. promyczkowe uszeregowanie
2. diamentowe uszeregowanie
3. piramida priorytetów
4. poker kryterialny

Jeśli chcesz, by Twoje dzieci:
- potrafiły dyskutować,
- potrafiły myśleć krytycznie,
- potrafiły łączyć wiedzę z doświadczeniem,
- wyrażały własne poglądy,
- myślały twórczo,
- potrafiły rozwiązywać problemy.

Użyj metod twórczego rozwiązywania problemów:
1. burza mózgów
2. 635
3. rybi szkielet
4. metoda trójkąta
5. mapy mentalne
6. sześć myślących kapeluszy

Jeśli chcesz, by Twoje dzieci:
- potrafiły samodzielnie zdobywać wiedzę,
- współpracować ze sobą,
- akceptować różnice indywidualne,
- potrafiły sprawnie komunikować się i negocjować,
- umiały pracować w grupie i z grupą.

Użyj metod pracy we współpracy:
1. układanka, puzzle
2. zabawa na hasło

Jeśli chcesz, by Twoje dzieci:
- potrafiły oceniać siebie i innych,
- umiały wyszukiwać słabe i mocne strony postaci, sytuacji itp.,
- potrafiły przyjmować i wyrażać krytykę i pochwałę.

Użyj metod ewaluacyjnych:
1. kosz i walizeczka
2. tarcza strzelecka
3. rybi szkielet

Opracowano na podstawie książki Jadwigi Krzyżewskiej pt. "Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej".

Opracowanie: mgr HANNA KARCZEWSKA

Wyświetleń: 10306


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.