Elementy działań teatralnych w pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej

Dezsö Szilágyi pisał:
"Teatr to swobodnie pływający statek, odbijający od przystani rzeczywistości i kierujący się w krainę baśni, snów, cudów"

Które dziecko nie marzy o przebywaniu w takiej krainie? Któremu z młodych ludzi magiczny świat fantazji nie jest szczególnie bliski?

Toteż teatr jako szczególny rodzaj sztuki widowiskowej, która tworzy przed publicznością umowną rzeczywistość, opartą przede wszystkim na działaniu aktorów wcielających się w różne postacie, może być ważnym ogniwem wychowawczym i edukacyjnym.

Tworzenie przedstawień, działania teatralne pozwalają na:
- uświadomienie wspólnej odpowiedzialności,
- kształcenie samodyscypliny,
- doskonalenie koncentracji uwagi,
- panowanie nad emocjami,
- radzenie sobie z sytuacją stresową,
- kształcenie wrażliwości młodych ludzi,
- rozwijanie wyobraźni,
- doskonalenie mimiki, ekspresji, operowania ciałem,
- wzbogacanie słownictwa.

Teatr pozwala zaspokoić te potrzeby dziecka, które nie mają czasami szans realizacji w trakcie zajęć obowiązkowych. Wprawdzie krótkie scenki przygotowane na lekcji odgrywają pewną rolę, ale lepiej jest, jeśli są one potraktowane jako ćwiczenia przed "większym spektaklem" Dla małych aktorów duże znaczenie emocjonalne ma to, że występują przed jakąś widownią- rodzicami, kolegami z innych klas.

Przygotowanie każdego spektaklu teatralnego wymaga pewnych czynności wstępnych.
Bardzo ważny jest odpowiedni dobór tekstu. Ma na niego wpływ ilości uczniów w klasie czy zespole. Możliwe są jednak modyfikacje, które ułatwiają pracę, np. podział niektórych ról na kilka osób (kwestie narratora, ludzi tworzących tłum itp.) Wchodzi tu w grę także czynność odwrotna: występowanie dziecka w większej ilości ról niż jedna.
Należy pamiętać, że dzieci można włączyć do organizacji spektaklu także w inny sposób, przydzielając takie zadania, jak: obsługa magnetofonu, zmiana dekoracji, zapowiedź przedstawienia itp.

O odpowiednim doborze tekstu decydują także względy merytoryczne. Należy dostosować stopień trudności i tematykę do możliwości i zainteresowań dzieci. Młodsi uczniowie z pewnością łatwiej opanują role rymowane, starsi nieźle radzą sobie z prozą. Dużym powodzeniem cieszą się sceniczne wersje baśni, które przemawiają do wyobraźni młodego aktora i takiegoż widza. Ostatnio jednak zauważam, że uczniowie chętniej przygotowują spektakl osadzony we współczesnych realiach, w którym miejscem wydarzeń jest dom, rodzina, ulica itp.

Na pewno należy wykorzystywać lub samemu tworzyć takie scenariusze, które są zrozumiałe dla dzieci, treściowo im bliskie i pozwalają uczyć właściwych postaw oraz życiowej mądrości. Najbardziej pożądane są teksty, w których istnieje dobro, przyjaźń, tolerancja, miłość rodzinna, a zło zostaje ukarane.

Przygotowanie każdego spektaklu teatralnego dzieli się na kilka etapów:
- zapoznanie klasy (grupy) ze scenariuszem,
- omówienie treści przedstawienia, analiza charakterów poszczególnych postaci,
- przydział ról i dodatkowych czynności,
- czytanie tekstu z podziałem na role,
- nauka przydzielonych ról na pamięć,
- ćwiczenia kwestii, zwracanie uwagi na właściwą interpunkcję,
- próby przedstawienia,
- występ przed publicznością.

Dobrze, jeśli mamy czas, aby przygotowanie spektaklu poprzedzić czynnościami wstępnymi, do jakich możemy zaliczyć:
- ćwiczenie ruchowe,
- oddechowe,
- logopedyczne

W dużym stopniu od czasu, jakim dysponujemy, zależy też jak poradzimy sobie ze scenografią, muzyką i strojami. Należy pamiętać, że są to znaczące elementy całego przedsięwzięcia. Możemy wprawdzie radzić sobie ze wszystkim sami z pomocą dzieci, ale prawdopodobnie lepsze efekty przyniesie nawiązanie współpracy z różnymi osobami: nauczycielem muzyki, plastyki, pracownikami domu kultury czy wreszcie z rodzicami. Tym ostatnim przedstawienia przygotowane przez ich dzieci sprawią z pewnością wiele radości, będą źródłem głębokich emocji.

Widzami, bo bez tych nie może się zacząć przedstawienie, obok rodziców mogą być koledzy z innych klas. Bardzo sympatyczna jest również prezentacja w zaprzyjaźnionym przedszkolu lub innej szkole.

Moje kilkuletnie doświadczenia ze szkolnym teatrem są dla mnie niepodważalnym dowodem na to, że przedstawienia odgrywane przed publicznością, stają się niezwykłą okazją do tego, by uczniowie mieli poczucie spełnienia, bycia kimś znaczącym i zdolnym do dokonania wielu rzeczy. Dobrze, jeśli koniec spektaklu teatralnego nie jest końcem przeżywania sztuki teatralnej. Po wystawieniu przedstawienia może mieć miejsce dyskusja na temat poruszonych w nim problemów. Inne formy aktywności twórczej to późniejsza działalność literacka i plastyczna, obrazująca sposób odbioru przedstawienia.

Każdy, kto chociaż raz spróbował przedstawianej tu formy pracy, z pewnością dostrzega ogromne walory edukacyjne tkwiące w tych wydarzeniach.

Przygoda z teatrem może by swoistą "ucieczką" od banalnej rzeczywistości, zdominowanej przez telewizję. Prowadzenie koła teatralnego jest okazją do znakomitej zabawy również dla nauczyciela. Przeżywa on rozmaite emocje. Raz irytuje się, raz jest pełen nadziei, a często i dumy. To na nim spoczywa ciężar odpowiedzialności. Opiekun teatru szkolnego powinien rozbudzać wśród aktorów postawę twórczą. On odpowiada za budowanie atmosfery wzajemnego zaufania, przyjaźni i współpracy w zespole. Z drugiej strony teatr tworzy znakomitą szanse na wyciszenie niepożądanych zachowań, uczy pokory i konieczności współdziałania z innymi, zgody na eksponowanie innych postaci, panowania nad sobą i cierpliwością.

Bibliografia:
1. Ćwiek M., Teatr w wychowaniui dziecka, "Wszystko dla szkoły", nr 10/2002.
2. Klus - Stańska D., Między wzruszeniem a uśmiechem, Kraków 1998.
3. Maksymiuk A., Teatr w szkole, Wrocław 1998.

Opracowanie: Małgorzata Stachurska

Wyświetleń: 543