Katalog

Marzanna Golińska
Lekcja wychowawcza, Artykuły

Szkoła ogólnokształcąca jako jedno ze środowisk realizacji zadań systemu orientacji zawodowej

- n +

Szkoła ogólnokształcąca jako jedno ze środowisk realizacji zadań systemu orientacji zawodowej

Podjęcie przez ucznia mądrej i trafnej decyzji dotyczącej wyboru zawodu często nie jest łatwe. Dostarczenie mu maksimum informacji, które warunkują trafność decyzji zawodowej i skuteczność jej realizacji jest więc ważnym zadaniem rodziców, nauczycieli oraz osób trudniących się orientacją zawodową. Rozwój zawodowy człowieka rozpoczyna się w okresie dzieciństwa, co przejawia się w naśladowaniu dorosłych, oraz dziecięcych marzeniach i fantazjach dotyczących przyszłości. Zanim dziecko trafi do szkoły podstawowej posiada już pewien zasób wiedzy dotyczącej zawodów ukształtowany właśnie przez rodzinę. Postawa rodziców wobec wyboru zawodu dziecka nie zawsze jest właściwa. Możemy wyróżnić trzy rodzaje postaw:
- obojętna, wybór pozostawia się dziecku /bo jak sobie wybierze, to nie będzie na nikogo narzekało/;
- narzucająca decyzję /rodzice uważają, iż uczeń w tym wieku nie może nic wiedzieć na temat swojej przyszłości, i decyzję trzeba podjąć za niego i bez niego/;
- współpracująca w podjęciu decyzji /rodzice pomagają dziecku, razem z nim zastanawiają się nad właściwym wyborem, a ostateczny głos pozostawiają dziecku w zależności od stopnia jego usamodzielnienia/.[1]

Z pewnym bagażem wiedzy i ukształtowanym w jakimś stopniu poglądem na temat pracy dziecko rozpoczyna naukę w szkole, drugim środowisku wychowawczym.

Od września 1999 roku wprowadzono zmiany w systemie edukacji. Reforma edukacji wśród wielu wprowadzonych zmian zmieniła również progi wiekowe do podejmowania przez uczniów ważnych życiowo decyzji dotyczących własnej przyszłości. Szesnastoletni absolwent obligatoryjnego gimnazjum decyduje o wyborze dalszej drogi kształcenia - szkoła zawodowa lub liceum, praca czy dalsze studia. Zmiany zapotrzebowania na określone kwalifikacje na rynku pracy wymuszają kilkakrotne przekwalifikowanie się w czasie całej kariery zawodowej. Mobilność zawodowa pracownika może przesądzić o jego sukcesie. To bardzo trudne decyzje. Wymagają dobrego rozeznania w możliwościach stworzonych przez system edukacji i rynek pracy. Ofertą poradnictwa w orientacji szkolnej i zawodowej powinna dysponować właśnie szkoła.

W nowym systemie edukacji działalność szkół różnych typów z zakresu orientacji zawodowej podzielona jest na etapy w zależności od wieku uczniów. I tak:

"etap I - wstępnej orientacji zawodowej obejmuje dzieci klas I-III.
W ramach kształcenia zintegrowanego w treściach programowych wyeksponowane jest poznanie pracy w wybranych zawodach;

etap II - obserwacyjny obejmuje klasy IV-VI w kształceniu blokowym, w przedmiocie historia i społeczeństwo, w treściach programowych istnieje zapis: praca, jej znaczenie w życiu indywidualnym i zbiorowym, organizacja pracy i jej efekty w różnych epokach i współcześnie;

etap III - orientacja zawodowa I stopnia obejmuje klasy I i II gimnazjum. W ramach przedmiotu wiedza o społeczeństwie wyodrębniono moduł wychowanie do aktywnego udziału w życiu społecznym, w którym jednym z celów edukacji jest wstępne przygotowanie uczniów do aktywności zawodowej i odnalezienia się na rynku pracy;

etap IV - decyzja I stopnia - obejmuje klasę III gimnazjum. Etap ten, kończący się egzaminem, będzie podstawą do starania się o przyjęcie do liceum profilowanego lub szkoły zawodowej. Na tym etapie dla uczniów niezdecydowanych pomoc powinna świadczyć poradnia psychologiczno-pedagogiczna;

etap V - orientacji zawodowej II stopnia - obejmujący klasy I i II liceum profilowanego lub klasy I szkoły zawodowej. Na tym etapie rolę orientującą w liceach będą miały zajęcia o charakterze prozawodowym;
etap VI - decyzyjny II stopnia - obejmuje klasę III liceum profilowanego, II klasę szkoły zawodowej lub szkołę policealną. Na tym etapie młodzież kończąca licea podejmować może decyzje o wyborze studiów, szkoły policealnej bądź wejścia na rynek pracy".[2]

Gimnazjum jako nowy typ szkoły stwarza nowe możliwości poprzez inny system kształcenia. W wielu przedmiotach poczynając od III etapu, znajdujemy zapisy, które właściwie realizowane przez szkołę mogły by dać uczniom wiedzę dotyczącą roli przyszłego pracownika, i być bazą do stworzenia planu wychowawczego szkoły z wydzieleniem godzin nauczania dotyczących orientacji i poradnictwa zawodowego. Najwięcej treści znajduje się w edukacji obywatelskiej i edukacji ogólnotechnicznej. Zajęcia z orientacji zawodowej powinny pomóc uczniowi w zharmonizowaniu jego indywidualnych potrzeb i możliwości z potrzebami społecznymi, a także ukształtować świadomość, że zawód nie jest wybierany na całe życie, i że każdy człowiek może wykonywać co najmniej kilka zawodów. Wspomagając, więc proces decyzyjny u uczniów należy przede wszystkim: "dostarczyć im wszelkich możliwych danych, niezbędnych do podjęcia dojrzałej decyzji zawodowej, przez którą rozumie się decyzję charakteryzującą się dużym zasobem informacji o przyszłym zawodzie i innych istniejących zawodach, wysokim stopniem zdecydowania, co do wyboru zawodu, dużą konkretnością i autonomicznością".[3]

Aby uzyskać wysokie prawdopodobieństwo osiągnięcia powodzenia w wyborze zawodu gimnazjalista powinien spełnić poniższe czynniki:

Rysunek 1

Czynniki wyboru zawodu

Źródło: Orientacja szkolna i zawodowa w gimnazjum; MEN s.I-1

Zajęcia przygotowujące ucznia do wyboru zawodu, kierunku kształcenia i funkcjonowania na rynku pracy powinny być prowadzone przez całe trzy lata nauki w gimnazjum. Charakter pracy zawodowej będzie zmieniał się bardzo szybko, a jedną z najpotrzebniejszych umiejętności będzie umiejętność funkcjonowania w zmieniającej się rzeczywistości zawodowej. Od pracownika będzie wymagać się szerokiego wykształcenia ogólnego, ciągłego podnoszenia kwalifikacji i zdolności do pokonywania trudności. Według pracodawców pracownicy powinni posiadać nie tylko wysokie kwalifikacje zawodowe, ale także następujące umiejętności:
- umiejętność pracy w zespole,
- umiejętność współpracy z przełożonym,
- podstawowe umiejętności interpersonalne,
- znajomość języków,
- umiejętność samokształcenia,
- umiejętność rozwiązywania problemów i samodzielnego podejmowania decyzji,
- umiejętność odnalezienia się na zmieniającym się rynku pracy,
- umiejętność organizowania i oceniania własnej pracy,
- umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji,
- umiejętność posługiwania się komputerem itp.[4]

Umiejętności te bardzo często określane są jako tzw. umiejętności kluczowe, potrzebne każdemu, niezależnie od dziedziny jego aktywności zawodowej. Kształcenie ich powinno odbywać się na wszystkich lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych w ramach całokształtu działalności dydaktyczno wychowawczej szkoły.

Optymalną jest sytuacja, kiedy absolwent gimnazjum poprzez prawidłowo prowadzoną orientację i poradnictwo zawodowe: ZNA SIEBIE, ZNA ZAWODY, ZNA ŚCIEŻKI KSZTAŁCENIA. A także:
- potrafi określić swoje mocne strony,
- jest świadomy swoich ograniczeń,
- ma wgląd w swoje zainteresowania,
- potrafi wskazać swoje umiejętności i uzdolnienia,
- wie jaki ma temperament,
- umie podejmować decyzje,
- zna pojęcie zawodu, pracy, kwalifikacji zawodowych,
- posiada informacje o funkcjonowaniu rynku pracy,
- zna podstawowe podziały zawodów,
- jest zorientowany gdzie szukać informacji o zawodach i jak je poznawać,
- wie, gdzie szukać pomocy w wyborze zawodu, szkoły i planowaniu kariery zawodowej,
- zna różne drogi osiągania celu,
- potrafi realnie ocenić swoje możliwości pracy w danym zawodzie,
- posiada umiejętność uczenia się,
- zna system kształcenia,
- potrafi sporządzać dokumenty określone procedurą ubiegania się o pracę,
- umie zanalizować ogłoszenia o pracy,
- potrafi adaptować się do wymagań nowej szkoły i nowej rzeczywistości,
- reprezentuje pozytywną postawę wobec pracy.[5]

Wszystkie te umiejętności sprawią, że uczeń nie zagubi się we współczesnej rzeczywistości dalece niejednoznacznej i nieklarownej, w zmianach, które zachodzą w całym kraju a potrafi zrozumieć zachodzące procesy i odnaleźć w tej rzeczywistości swoje miejsce.

Bibliografia
1. Janiszowska, Zagadnienia orientacji i selekcji szkolnej; Warszawa 1971,
2. K. Lelińska, Orientacja i poradnictwo zawodowe w nowym systemie edukacji [w:] Nowa edukacja zawodowa nr.2 Warszawa 2000,
3. J. Bednarska (red.), Orientacja szkolna i zawodowa w gimnazjum. Rola nauczyciela; Warszawa 2000,
4. E. Podoska-Filipowicz, Podstawy zawodoznawstwa, orientacji i poradnictwa zawodowego; Bydgoszcz 1996,
5. W Rachalska (red.), Poradnictwo zawodowe w wymiarze europejskim; Częstochowa 1999.

Przypisy:
1. I. Janiszowska, Zagadnienia orientacji i selekcji szkolnej; Warszawa 1971, s. 133
2. K. Lelińska, Orientacja i poradnictwo zawodowe w nowym systemie edukacji [w:] Nowa edukacja zawodowa nr.2 Warszawa 2000, s. 32
3. J. Bednarska (red.), Orientacja szkolna i zawodowa w gimnazjum. Rola nauczyciela; Warszawa 2000, s.II-3
4. Tamże, s II-14
5. Tamże, s. II - 21

Opracowanie: Marzanna Golińska
Zespół Szkół Gospodarki Żywnościowej
w Smętowie Granicznym

Wyświetleń: 1326


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.