Katalog Anna Ganczarczyk Edukacja regionalna, Artykuły Potencjał intelektualny Górnego ŚląskaPotencjał intelektualny górnego śląskaChciałabym przedstawić sylwetki, wybranych, wielkich, postaci Górnego Śląska. Są to intelektualiści, którzy poprzez swoją działalność uświadamiają kulturowe odrębności naszego regionu.Wśród licznych zbiorów rękopiśmiennych znajdujących się w Bibliotece Śląskiej na uwagę zasługują te, które pozostały po Franciszku Goduli (1888 - 1950) - dziennikarzu publicyście i miłośniku dziejów Śląska. Franciszek Godula, urodzony w Babicach, był niezmordowanym zbieraczem materiałów do dziejów Śląska. Jego prace znajdujemy w różnych gazetach i czasopismach. Część swoich rozważań opublikował w formie książek, a reszta zachowała się w rękopisach. Od dzieciństwa rozmiłowany był w legendach, opowiadaniach, wydarzeniach związanych ze Śląskiem. Pasjonowała go historia, literatura polska, etnografia, problematyka handlu i przemysłu. W ostatnim przypadku - jeszcze przed wybuchem I wojny światowej - zamieszczał swoje artykuły na łamach poznańskiego "Kupca" i "Przeglądu kupieckiego". Drukiem "Pracy" sp. zoo. w Poznaniu wydał w 1911 roku - "Historię handlu i przemysłu Górnego Śląska". W dobie niepodległości Polski, kiedy to część Górnego Śląska wróciła do macierzy, ukazały się "Podania i opowiadania ludu śląskiego" (Katowice 1937). Franciszek Godula pasjonował się zbieraniem wszelkich informacji, wiadomości na temat Śląska pochodzących z różnych dziedzin wiedzy. Wydobywał na światło dzienne zapomniane już fakty, historyjki i różnego rodzaju opowiastki. Przedstawiając wydarzenia i fakty związane z działalnością rozpatrywanych kościołów, bardzo często przekazywał historię miast, miasteczek i terenów wiejskich, na obszarze, których znajdowały się obiekty sakralne. Dysponując dokumentami, materiałem prasowym oraz przekazami ustnymi - relacjonował zdarzenia dotyczące życia politycznego, religijnego, bądź kulturalno - społecznego poszczególnych parafii. W rozważaniach uwzględniał postacie historyczne, osobistości danej miejscowości, zwykłych ludzi - a ponadto strukturę ludnościową mieszkańców, zabytki sztuki oraz licznie występujące pamiątki historyczne. Na podstawie materiałów z czasów pruskich, jak i własnych obserwacji powstał rękopis zatytułowany "Historia miast i parafii na Górnym Śląsku". Tutaj autor wykazał się niesamowitą pracowitością przygotowując historię 270 miejscowości, do których dołączono liczne wycinki prasowe. Kolejna praca to "Notatki bibliograficzne do historii Śląska w układzie rzeczowym". Zostały one ułożone według haseł - jest ich 138. Jako pierwszy zostały odnotowane: administracja krajowa, bajki, biblioteki. Dalej autor ujął między innymi: gwarę śląską, herby, patronów Śląska, stroje ludowe (górnośląskie). Zgromadzone liczne materiały rękopiśmienne Franciszka Goduli dotyczące Śląska zasługują na duże uznanie. Jego prace stanowią źródło bezcennej wiedzy o naszym regionie. Są adresowane do szerokiej rzeszy odbiorców nie tylko współczesnych, ale i przyszłych pokoleń, oraz nie tylko do Ślązaków, ale i ludzi spoza Śląska. Czym był Józef Lompa (1797 - 1863) - kolejna zasłużona dla Górnego Śląska postać - dla piśmiennictwa regionu śląskiego, wynika z tego, co napisał o nim znany górnośląski poeta, Kazimierz Ligoń w swej broszurze "Poeci Górnego Śląska". Józef Lompa był jednym z pierwszych, który wysunął piśmiennictwo polskie na Górnym Śląsku poza granice wyłącznie religijnej treści; przede wszystkim jako nauczyciel zajmował się pisaniem podręczników szkolnych, których cały materiał szkolny sumiennie zestawiał i wyjaśniał. Książeczkami tego rodzaju były np. następujące "Krótki zarys geografii Śląska", "Książka do czytania", "Pielgrzym w Ludopolu", to jest 16 nauk zawierających dzieje Śląska, "Krótki zarys historii naturalnej", "Wzory kaligraficzne polskie", "Wzory rysunkowe", "Rachownik piśmienny dla szkół elementarnych" i wiele innych. Poznawszy upodobanie ludu, napisał mnóstwo bajek, legend i powiastek, po największej części zebranych z ust ludu śląskiego. Niektóre z nich, np. "Historia o szlachetnej Meluzynie", drukowane są jeszcze dzisiaj. Lud kupował te książki po odpustach, czytał bardzo chętnie i podawał z rąk do rąk. Chcąc rodaków nauczyć dobrej uprawy roli i oszczędności w gospodarstwie, napisał w tym celu wiele stosownych książek, jak np. o rolnictwie, o pszczelnictwie, o hodowaniu drzew owocowych, o uprawie ogrodów warzywnych, o ziołach leczniczych i wiele innych. Czego nie ogłosił w książkach, opublikował w różnych pismach polskich, jak np. w "Przyjacielu Ludu". Z jego inicjatywy powstały gazety "Telegraf Górnośląski" i "Przewodnik Wiejski" - wychodzące w latach 1848 - 1849. Usiłował w nich uświadomić narodowo lud górnośląski. Lompa pisał dużo nie tylko dla Ślązaków, ale i o Ślązakach, dając przez to możliwość poznania wielu uczonym historię i duszę Ślązaka. Lompa swoją działalnością rozpoczął na Śląsku pracę polską, ruch polski i odrodzenie narodowe. Jest on prekursorem tego odrodzenia. Działalność jego to ruch początkowy zawsze polski i do unarodowienia prowadzący. Lompa swoją osobowością oddziałuje na współczesnych, przykładem swym pociąga ich za sobą, pobudzając do podobnych działań. Dla wszystkich jest on wzorem pracowitości i poświęcenia. Kolejny wybitny Ślązak z pierwszej połowy XX wieku to Wojciech Korfanty (1873 - 1939) z Sadzawki (teren dzisiejszych Siemianowic). Pozostawił on trwały ślad swej intensywnej działalności politycznej i niepodległościowej nie tylko w dziejach Górnego Śląska, ale również Wielkopolski u progu II Rzeczypospolitej. Korfanty działał przede wszystkim w określonej, niezależnej od niego wewnętrznej i międzynarodowej sytuacji społeczno --politycznej. W oparciu o jej subiektywną ocenę kształtował własną koncepcję walki o odzyskanie ziem zachodnich, a zwłaszcza Górnego Śląska pokojowymi środkami. Dzięki swojej charyzmatycznej osobowości i atrakcyjnemu programowi, który wytyczył mu życiową drogę działania, zyskał zaufanie społeczeństwa. Jego pierwszym spektakularnym sukcesem politycznym było zdobycie mandatu poselskiego i wejście w kręgi machiny politycznej. Główne cele, które wytyczył Korfanty swojej polityce, znajdują odzwierciedlenie w poniższym programie. W dziedzinie narodowej występował przeciwko germanizacyjnej polityce władz pruskich, przeciwko niemieckiej części duchowieństwa katolickiego na Górnym Śląsku oraz przeciwko partii Centrum. Korfanty głosił nierozerwalną jedność Górnoślązaków z resztą narodu polskiego. Uzasadniał konieczność własnych posłów Polaków, którzy w parlamencie weszliby w skład Koła Polskiego. Domagał się równouprawnienia narodowego i politycznego Polaków, a przede wszystkim przywrócenia języka polskiego w szkołach, sądach i urzędach. Żądał oficjalnego zakazu planowej i zorganizowanej germanizacji. W dziedzinie społecznej wypowiadał się za ustawową poprawą warunków pracy i płacy robotników, w tym za stopniowym wprowadzeniem ośmiogodzinnego dnia pracy. Domagał się emerytur po ukończeniu 55 roku życia, polepszenia systemu zaopatrzenia inwalidzkiego i innych zmian. W dziedzinie politycznej występował za demokratyzacją państwa pruskiego, a przede wszystkim za reformą systemu wyborczego do parlamentu pruskiego. Domagał się zagwarantowania ustawowego i rozszerzania wolności prasy stowarzyszeń i zgromadzeń. Preferując otwartą walkę polityczną nie stronił Korfanty od działalności zakulisowej. Nieobce mu były metody politycznego nacisku i szantażu, dokonywania rozłamów w szeregach przeciwników, przekupywania ich, prowadzenia wojny podjazdowej, w której wszystkie chwyty były dozwolone. W stylu uprawiania polityki przez Korfantego ogromną rolę odgrywało żywe słowo. Jego potęgę poznał stosunkowo szybko i przywiązał do niego duże znaczenie. Wiele miejsca w swoim życiu poświęcił również działalności publicystycznej. Z tego wszystkiego, co zamieścił w paru tysiącach numerów "Górnoślązaka", "Polaka", "Kuriera Śląskiego", "Polonii", można by było zebrać kilkanaście obszernych tomów. Wojciecha Korfantego uważa się powszechnie za wybitnego polityka i publicystę łączącego głęboki patriotyzm z dużym talentem politycznym. Jego postawa i działalność stanowi wielki wkład nie tylko dla śląskiej, ale i polskiej kultury politycznej. Postawy przedstawionych powyżej postaci Józefa Lompy, Franciszka Goduli i Wojciecha Korfantego stanowią z pewnością wielki potencjał intelektualny Górnego Śląska. Ich działalność rozbudzała i dotąd rozbudza świadomość regionalną oraz uświadamia kulturowe odrębności mieszkańców Górnego Śląska. Ich zasługi z pewnością nie mogą odejść w zapomnienie. Bibliografia: J. Malicki i K. Helska - Kwaśnicz red., Śląskie Miscellanea Miscellanea. T.II, PAN - Oddział w Katowicach, Katowice 1998, K. Ligoń, Poeci Górnego Ślaska, Katowice 1986, M. Lubina red., Wszechnica Górnośląska. VII Dzieło Wojciecha Korfantego, Związek Górnośląski, Katowice - Opole - Cieszyn, 1993, M. Orzechowski, Wojciech Korfanty. Bibliografia polityczna, Ossolineum, Wrocław 1975.
Opracowanie: mgr Anna Ganczarczyk Wyświetleń: 1275
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |