Integracja w szkole

"Lata dziecięce są górami,
z których rzeka bierze swój początek,
rozpęd i kierunek"

Janusz Korczak

Możliwości podejmowania integracyjnego kształcenia i wychowania dzieci niepełnosprawnych uregulowało zarządzenie nr 29 MEN z dnia 15 października 1993 r. w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi. W preambule stwierdza, że "szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju".¹

Biorąc pod uwagę fakt, że od początku edukacji dziecko spędza w szkole wiele czasu, klasa szkolna staje się drugim, obok rodziny, środowiskiem, mającym niebagatelny wpływ zarówno na aktualne, jak i przyszłe losy dziecka. Dlatego ważne wydaje się, aby zarówno rodzice powierzający swe pociechy szkole, jak i nauczyciele mieli pełną świadomość korzyści, ale i niebezpieczeństw, jakie niesie uczestnictwo ich dziecka w nowo tworzącej się grupie społecznej.

W przypadku osób niepełnosprawnych integracja społeczna to wdrażanie ich do życia, zespalanie, przy pełnej akceptacji w rodzinie, najbliższym środowisku, społeczeństwie.

Ma na celu stworzenie osobom niepełnosprawnym takich warunków życia, by mogły na miarę swoich możliwości włączyć się w grupę osób pełnosprawnych i aby niepełnosprawność nie decydowała o ich powodzeniach czy też niepowodzeniach w kontaktach międzyludzkich. Zgodnie z tymi założeniami powstało i powstaje nadal wiele placówek integracyjnych przedszkolnych i szkolnych, przyjmujących obok dzieci pełnosprawnych również te o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

W nowoczesnych, demokratycznych państwach życie ludzi niepełnosprawnych dalekie jest już od bierności i odseparowania życia społecznego. W dziedzinie kształcenia i wychowania uwidocznia się to w coraz szerszym odchodzeniu od segregacyjnych form kształcenia niepełnosprawnych i wprowadzaniu form integracyjnych.²

Integracja społeczna jest bardzo cenną ideą, dającą niepełnosprawnym szansę godnego funkcjonowania w społeczeństwie w różnych formach i różnymi sposobami. Samo umieszczenie dzieci niepełnosprawnych, zwłaszcza z upośledzeniem umysłowym, wśród dzieci pełnosprawnych nie gwarantuje im jeszcze lepszego rozwoju i właściwej socjalizacji. Bardzo ważne jest, by tam, gdzie się znajdą, czuły się akceptowane, bezpieczne i miały szansę na osiąganie sukcesów.

W integracji społecznej dzieci niepełnosprawnych dużą rolę odgrywają stosunki interpersonalne z rówieśnikami.

Wychowanie do akceptacji osób niepełnosprawnych, przyznanie im równych praw edukacyjnych, społecznych i egzystencjalnych, wymaga aktywnego zaangażowania wielu środowisk, ale najistotniejszą rolę w tym procesie należy przypisać szkole. To właśnie w szkole (w przedszkolu) dziecko od najwcześniejszych lat swego życia powinno uczyć się tolerancji, solidarności i poszanowania godności każdego człowieka.

Wychowanie do akceptacji niepełnosprawnych

"Każdy człowiek ma prawo do szczęścia
i swojego miejsca w społeczeństwie"

Maria Grzegorzewska Warunkiem uzyskania pełnego powodzenia szkolnego jest harmonijny rozwój w zakresie dojrzałości fizycznej, emocjonalno - społecznej i umysłowej. Często zdarza się, że nauczyciele i rodzice nie doceniają czynnika emocjonalno - społecznego.

Zaburzony rozwój tej sfery powoduje zachwianie u dziecka jakże ważnej dla niego komunikacji społecznej z otoczeniem, zwłaszcza z grupą rówieśniczą - klasą szkolną.

Jest to problem istotny dla rozwoju osobowości dziecka ze względu na znaczenie pozytywnych kontaktów z grupą i osiągnięcie pozycji akceptacji w klasie. Grupa bowiem zaspakaja ważne potrzeby człowieka - przynależności do zespołu, kontaktów towarzyskich, wymiany poglądów i myśli, akceptacji społecznej. Wzmacniane poczucie własnej wartości, umożliwia nawiązywanie przyjaźni, uczy dostrzegania potrzeb innych, pomaga kształtować uczuciowość wyższą.

Dzieci odrzucone mają z psychologicznego punktu widzenia szczególnie niekorzystną sytuację dla rozwoju osobowości. Często nie mają koleżanek i kolegów, nie mogą nawiązywać przyjaźni czy bliskich więzi koleżeńskich. Wywiera to negatywny wpływ na rozwój społeczny, ale też na rozwój uczuciowości wyższej.

Trzeba pamiętać o niebezpieczeństwie takiego stanu rzeczy. Dzieci nie znajdujące akceptacji w swojej grupie rówieśniczej mogą zacząć jej szukać w innych środowiskach, w aktywności nieaprobowanej społecznie.

Szkoła musi dostrzec wielkie zróżnicowanie doświadczeń, możliwości i oczekiwań dzieci stojących u jej progu. Młodszy wiek szkolny jest najważniejszym okresem w całej edukacji.

Praca nauczyciela klas początkowych wymaga znajomości psychiki dziecka oraz orientacji w zakresie czynników zapewniających prawidłowy rozwój osobowości lub zakłócających go.

Dla uniknięcia porażek konieczne jest wczesne rozpoznanie wszelkich zaburzeń, szukanie ich przyczyn, a zarazem metod zapobiegawczych.

W wyborze szkoły dla dzieci niepełnosprawnych kierujemy się hasłem zaczerpniętym od A. Love "... to wspólne nauczanie - zawsze, gdy to możliwe, a specjalne tylko wtedy, gdy to jest konieczne" . Aby ta idea mogła być realizowana w pełniejszym stopniu należy podjąć jeszcze wiele różnorodnych działań.

Pokolenia dzieci, tzw. zdrowych, dojrzewały bez świadomości istnienia rówieśników z różnego rodzaju trudnościami w rozwoju. Dla nich światem normalnym był świat pozbawiony ludzi niepełnosprawnych. Ten świat jawi się jako coraz bardziej rywalizujący, agresywny i nie uznający słabości.

Jakże powszechny jest lęk przed słabością, innością, tłumienie różnorodności, tendencja do unifikacji postaw i przekonań, przy równoczesnym braku zrozumienia i poszanowania dla słabszych.

Integracja jest nie tylko szansą dla dzieci niepełnosprawnych, jest przede wszystkim szansą dla nas jako społeczeństwa.

Przypisy:
1. Dz.U. MEN z dn. 9 października 1998; nr 9, poz. 36.
2. Materiał MEN, Reforma systemu edukacji - projekt, z dn. 9 maja 1992 r. (Dz.U. nr 42, poz. 186).

Opracowanie: mgr Bożena Damek

Wyświetleń: 1058