 | ||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
Katalog Ewa Zdziemborska-Jatczak Różne, Artykuły Jak sobie radzić z trudnościami wychowawczymi?
 Jak sobie radzić z trudnościami wychowawczymi?Artykuł opisuje pokrótce różne typy trudności wychowawczych oraz proponuje różne sprawdzone sposoby na radzenie sobie z nimi.1) O wychowywaniu w szkole ponadgimnazjalnej słów kilka Wydawać by się mogło, że reforma szkolna ułatwiła w szkołach ponadgimnazjalnych pracę wychowawcom i zmniejszyła tym samym ilość problemów, na jakie napotykamy w swojej codziennej pracy. Jak pewnie wiedzą wszyscy zainteresowani tym tematem, tak się nie stało. Wprawdzie do naszej szkoły przychodzi młodzież starsza o rok (w porównaniu do stanu sprzed reformy), ale jest to zazwyczaj młodzież już z mocno utrwalonymi nawykami, przyzwyczajeniami, które bardzo trudno zmienić, a szczególnie w sytuacji, gdy na "wychowywanie" ma się tygodniowo tylko ½ godziny lekcyjnej. Jak by się nie starać, tracimy lekcje przedmiotu, by załatwić nie cierpiące zwłoki sprawy czy problemy wychowawcze. W zależności od poziomu klasy napotykamy na różnego rodzaju trudności. W klasie pierwszej, gdy dostajemy w pewien sposób sztucznie utworzoną grupę młodych ludzi, jako klasę wychowawczą, musimy liczyć się z procesem wzajemnego poznawania się młodzieży i tworzenia klasy jako całości. Wtedy mamy najczęściej do czynienia z niewłaściwym zachowaniem całej klasy lub jej większej części. Najmniej problemów wychowawczych dostarcza nam klasa maturalna lub kończąca szkołę. Młodzież ma świadomość tego, że musi przygotowywać się do egzaminów i po prostu nie chce tracić dobrej opinii u nauczycieli. W klasie 2, 3 (jeżeli myślimy o czteroletnim technikum) kłopotów wychowawczych jest o wiele mniej. Sprawiają je zazwyczaj pojedynczy uczniowie. Nawet jeżeli niewłaściwie zachowuje się 7-10 osób, praca wychowawcza jest zdecydowanie łatwiejsza niż w klasie pierwszej. Można wtedy zastosować indywidualną pracę wychowawczą z uczniem, którą uważam za najbardziej skuteczny środek wychowawczy. Ale o szczegółach za chwilę... 2) Jak rozumiem termin "trudności wychowawcze"? Pod pojęciem trudności wychowawcze rozumie się w pedagogice problem natury wychowawczej, z którym nauczyciel lub rodzic (oraz każda inna osoba zajmująca się procesem wychowawczym) nie potrafi sobie - z różnych zresztą przyczyn- poradzić. Należy jednak pamiętać, że za trudność wychowawczą nie uznajemy zachowania jednostkowego, sporadycznego tylko takie, które zachodzi często lub/i z dużym nasileniem oraz gdy powtarza się, mimo zastosowanych wysiłków w celu ich przezwyciężenia. Wynikają zatem z powyższej definicji dwa podstawowe wnioski: a) każdy nauczyciel może mieć różne trudności wychowawcze (nawet wtedy, gdy rozpatrujemy jedną klasę czy pojedynczego ucznia); b) trudności wychowawcze wypływają z nauczycielskich oczekiwań wobec uczniów oraz dotychczasowych doświadczeń zawodowych i naszych cech osobowości. Powyższe spostrzeżenia upoważniają mnie do stwierdzenia, że żadna publikacja czy szkolenie nie rozwiąże wszystkich naszych problemów wychowawczych. Chyba, że każdy nauczyciel otrzymałby książkę napisaną specjalnie dla niego. Jak wiadomo, nie jest to możliwe. Dlatego też ten artykuł będzie omawiał tylko najważniejsze lub najczęściej występujące w szkole trudności wychowawcze oraz skuteczne (w przypadku moich uczniów i mnie) sposoby zapobiegania im lub ich niwelowania. 3) Czy można jakoś pogrupować trudności wychowawcze? Trudności wychowawcze, z którymi się spotykamy w codziennej pracy można podzielić na kilka grup. Dla potrzeb wychowawcy klasowego najważniejszy jest, wg mnie, podział na 2 kategorie: 3.1 trudności objawiające się zwykle w dziedzinie dydaktycznej i mające związek z deficytami rozwojowymi lub chorobami ucznia1 (np. uczeń z dysleksją rozwojową; uczeń o obniżonych możliwościach intelektualnych, uczeń z wadami wymowy, uczeń z niedosłuchem; uczeń z wadami wzroku, uczeń przewlekle chory); 3.2 trudności objawiające się zazwyczaj w ściśle wychowawczej sferze pracy szkoły (np. uczeń nadpobudliwy psychoruchowo, uczeń zahamowany psychoruchowo; uczeń, który kłamie; uczeń, który kradnie; uczeń wagarujący; uczeń awanturujący się, uczeń "aspołeczny", uczeń izolowany, uczeń wybitnie zdolny). Jak państwo wiecie, w praktyce szkolnej nie ma tak "czystych" podziałów. Najczęściej w praktyce mamy do czynienia z "problemami mieszanymi", których jednoznacznie nie da się zakwalifikować tylko do jednej grupy trudności. 3.1) Dysfunkcje jako źródło problemów wychowawczych. Wiele trudności, z którymi się spotykamy na co dzień ma swoje źródło w dysfunkcjach poszczególnych narządów lub chorobach przewlekłych. Uczeń o obniżonych możliwościach intelektualnych to taki, który nie chwyta w lot podawanych w klasie wiadomości, któremu należy kilka razy tłumaczyć to samo, bo inaczej nie jest w stanie nadążyć za klasą. Współcześnie przyjmuje się, że to obniżenie możliwości intelektualnych może mieć różne przyczyny. Taki uczeń powinien mieć opinię z poradni psychologiczno- pedagogicznej, w której opisuje się rodzaj zaburzeń i sposoby pracy z takim dzieckiem. Tego typu informacje powinny być wpisane do dzienników lekcyjnych przez wychowawców klas (str. 10), podobnie jak dysleksje. Wskazania poradni powinni poznać i zastosować w pracy z młodzieżą wszyscy nauczyciele. W praktyce szkolnej takich uczniów traktuje się ulgowo, tzn. realizują oni tylko podstawę programową. Uczeń z dysleksją rozwojową: (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia). Tego rodzaju deficytów na poziomie szkoły po gimnazjum wyrównać się nie da. Stąd też zalecenia poradni o: wydłużonym czasie pisania, ocenianiu osobno treści i osobno ortografii itp. Wbrew powszechnym sądom takie informacje nie dotyczą tylko polonistów. Dysleksja rozwojowa ma często związek z niewłaściwą pracą analizatorów, np. wzroku, słuchu. Uczeń, który nie potrafi dobrze przetworzyć usłyszanych informacji nie powinien na przykład siedzieć w ostatnich ławkach, bo problemy ze zrozumieniem tego, co słyszy będą go zniechęcać do nauki. Podobnie rzecz się ma z zaburzeniami latelizacji (prawo-, lewostronność), lub problemami z określeniem stosunków przestrzennych. Uczniowie tacy będą mieli duże trudności np. na matematyce (geometria, szczególnie przestrzenna) czy geografia. W przypadku takich uczniów wskazane jest stworzenie grupy osób z tego typu dysfunkcjami oraz praca z nimi (np. w ramach zajęć nadobowiązkowych) np. wg programu.... Niekorzystny wpływ na proces dydaktyczny i wychowawczy mają także choroby uczniów, szczególnie te przewlekłe. Każdy wychowawca powinien być poinformowany przez rodziców o chorobie ucznia, lekach, które on bierze i możliwych reakcjach ubocznych. To spostrzeżenie tylko z pozoru może wydawać się niepoważne. Niestety, niektóre leki używane nawet tylko sezonowo (np. leki przeciwalergiczne) osłabiają możliwości koncentracji, wywołują ospałość, senność lub nadmiernie pobudzają, co może niekorzystnie wpływać na proces dydaktyczny. Warto, rozpoczynając pracę wychowawczą z nową klasą pierwszą, prosić uczniów i ich rodziców o wypełnienie ankiety2 na temat problemów zdrowotnych czy dysfunkcji poszczególnych narządów, która ułatwiłaby pracę nie tylko nam, ale i innym nauczycielom. Problemy wychowawcze typu: - brak dyscypliny na lekcji; - nieuwaga, brak możliwości koncentracji na omawianym temacie; - brak zainteresowania nauką; - brak motywacji do nauki; - przerywanie nauczycielowi; - wolne notowanie, proszenie o powtarzanie informacji; - niechęć do odpowiadania przy klasie; - niesłuchanie nauczyciela mogą (choć nie muszą) mieć związek z wymienionymi przeze mnie zagadnieniami. 3.2) Inne źródła niepowodzeń wychowawczych "Typowe" problemy wychowawcze to druga kategoria trudności, z którymi się borykamy na co dzień i to one sprawiają nam zazwyczaj najwięcej problemów. Tym bardziej, że nie znamy często ich źródła... Uczniowie zahamowani psychoruchowo tylko z pozoru są idealnymi uczniami. Bardzo często są to osoby otoczone w domu nadmierną opieką rodzicielską, zalęknione, przytłumione, nie potrafiące nic samodzielnie załatwić i które wymagają od nas ciągłej pomocy i uwagi. Na lekcji rzadko rozmawiają, siedzą skupione. Mogą być też nieobecne duchem na lekcji. Z pozoru sytuacja dość wygodna dla nauczyciela; nie może on jednak wymagać odrobiny aktywności od takiej osoby, gdyż to najzwyczajniej przerasta jej możliwości. Często osoba zahamowana psychoruchowo nie potrafi zebrać samodzielnie myśli, liczy na ciągłe podpowiedzi nauczyciela, nie potrafi twórczo myśleć. Aby zmienić sytuację takiego ucznia należałoby pracować z nim wielotorowo. Mam tu na myśli pracę pedagoga szkolnego, który powinien dotrzeć do źródeł zahamowania, współpracować z rodziną ucznia. W gestii wychowawcy i nauczycieli poszczególnych przedmiotów powinno leżeć opracowanie sposobów właściwego, niezbyt natarczywego wspierania ucznia w jego samodzielnej pracy, zmuszanie go do myślenia koncepcyjnego, uczenia kreatywności, wyznaczania coraz trudniejszych zadań do wykonania oraz mobilizowania go i dostrzegania jego efektów pracy. Ich przeciwieństwem są uczniowie nadpobudliwi ruchowo (zespół ADHD- Attention Deficit Hyperactivity Disorder) lub impulsywni. W pierwszym przypadku dziecko chodzi po klasie, nie potrafi usiedzieć w jednym miejscu dłuższą chwilę, nie umie skupić się na pracy, jego działanie często nie ma sensu, jest niespokojne, ciągle mówi, na pytania odpowiada, zanim je skończymy zadawać. Osoba impulsywna może wykrzyczeć swoje zdanie w najmniej odpowiednim momencie, nie potrafi czekać, ulega często i szybko skrajnym emocjom ale potrafi się przez jakiś czas zając zadaniem. Z tego typu problemami można połączyć zachowania typu: - brak umiejętności radzenia sobie ze stresem i własną agresją; - nieumiejętność uczenia się lub niechęć do uczenia się; - bezmyślne niszczenie mienia szkoły; - ciągła i nieuzasadniona ruchliwość. W przypadku takich uczniów należy właściwie zdiagnozować przyczyny niewłaściwego zachowania. Zespół ADHD nie występuje tak często, jak by się nam mogło wydawać; większość przypadków jest zdiagnozowana w szkole podstawowej. Większość problemów, o których teraz piszę, wiąże się z impulsywnością, niepanowaniem nad swoimi emocjami, niż z zespołem ADHD. Po zdiagnozowaniu ucznia przez psychologa i określeniu źródła kłopotów wychowawczych można ustalić sposób pracy z taką osobą. Szczególnie przydatne są w takich przypadkach zajęcia indywidualne z psychologiem (najlepiej na terenie poradni psychologiczno- pedagogicznej, z dala od miejsca kojarzącego się uczniowi z problemami); ćwiczenia wyciszające emocje; joga. Inny typ problemu to uczeń zdolny. Z powodu swoich umiejętności i wiedzy może dezorganizować pracę na lekcji. Może zarówno przeszkadzać, jak i lekceważyć nauczyciela i cały proces dydaktyczny. Jedynym sposobem w takiej sytuacji jest motywowanie ucznia do samodzielnego rozwoju i czynne wspieranie go w tym procesie np. poprzez zindywidualizowanie wymagań. Innym zupełnie przypadkiem jest uczeń izolowany, samotny. W takim przypadku nasze działania powinny być ukierunkowane dwutorowo: na pracę z klasą i pracę indywidualną z uczniem. Taką osobę trzeba wciągać w życie klasy, stawiać przed nią zadania mające związek z cała klasą. Skuteczne okazują się w takim przypadku zajęcia prowadzone z klasą przez pedagoga czy psychologa (co najmniej kilka zajęć). Nakłanianie osoby do brania udziału w życiu klasy nie powinno być działaniem ostentacyjnym; lepsze skutki przynosi dyskretne kierowanie jej zachowaniem, stosowanie podpowiedzi, sugestii niż wydawanie poleceń czy rozkazów. Pozostałe problemy, z którymi stykamy się na co dzień w pracy to szeroko rozumiane postawy aspołeczne. Przejawiać się one mogą w: - okłamywaniu (szczególnie- nauczyciela); - kradzieżach; - wagarach; - wywoływaniu konfliktów i awantur; - lekceważeniu nauczyciela i jego poleceń; - agresji; - niekulturalnym zachowaniu (jedzenie na lekcji, wulgaryzmy, słuchanie walkmana na lekcji, postawa roszczeniowa, przedrzeźnianie nauczyciela); - lekceważeniu regulaminu szkoły (palenie, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, nienoszenie identyfikatorów itp.). Wszystkie te problemy mają zazwyczaj swoje źródła w domu rodzinnym lub dotychczasowych doświadczeniach szkolnych. Najobszerniejszy negatywny wpływ na tego typu zachowania uczniów ma, niestety, dom rodzicielski. Warunki materialne, kolejność dziecka w rodzinie, ilość wychowujących rodziców, patologie, błędy wychowawcze wpływają na zachowanie ucznia. Równie duży wpływ na zaistnienie problemów wychowawczych mają przyczyny leżące po stronie szkoły np.: przeładowany program, niewłaściwie dobrany program nauczania, zaniżone lub zawyżone oczekiwania nauczyciela wobec ucznia, autokratyzm nauczyciela, nieatrakcyjność zajęć, przeciążenie pracami domowymi itp. Nie możemy się łudzić, że problemy, o których tu piszę, będą zanikać. Wszyscy, niestety, obserwujemy wzrost takich aspołecznych postaw (nasilają się one nawet w liceach ogólnokształcących, które do niedawna z takimi zachowaniami miały do czynienia sporadycznie). O przyczynach pojawiania się niewłaściwych zachowań uczniowskich można by napisać kolejny artykuł. Nie o to jednak tu chodzi Jak więc walczyć z zachowaniem uczniów, które nie jest właściwe? Najlepiej rozmawiać w cztery oczy, nawet, jeżeli winowajców jest kilkoro. Rozmawiać można dopiero wtedy, kiedy my i uczeń zapanujemy nad swoimi emocjami. Trzeba w czasie rozmowy dowiedzieć się, co było powodem niewłaściwego zachowania. Czasem okaże się, ze uczeń wagaruje, bo lekcje nie są dla niego prowadzone w sposób zrozumiały, ale może być i tak, że ktoś w domu zachorował i trzeba było się nim opiekować. Najważniejsze jest, by nie rozmawiać z uczniem z pozycji siły, by nie zmuszać do zwierzeń, raczej podkreślać swoje zaniepokojenie jego nieobecnością w szkole, niekontrolowanym wybuchem agresji. Z moich doświadczeń wynika, że warto rozpocząć rozmowę od określenia swoich emocji: "jestem zła (zdziwiona, zaszokowana, zaskoczona) Twoim wybuchem, kradzieżą, której się dopuściłeś......". Takie określenie tego, co czujemy pozwoli uczniowi usłyszeć, że Jego zachowanie nie jest dla nas obojętne, że przejmujemy się Jego problemami, że chcemy Mu pomóc (rzecz jasna, musi to być zgodne z prawdą!). Warto wspólnie szukać odpowiedzi na pytanie "dlaczego tak się zachowałem?". W mojej pracy bardzo dobrze sprawdzają się rozmowy z uczniami na przerwach. Warto rozmawiać z młodzieżą przede wszystkim wtedy, gdy nic się nie dzieje złego. Tak "profilaktyczna" rozmowa czasem "o niczym", czasem o sposobie załatwienia jakiejś sprawy, czasem o samopoczuciu ucznia działa jak balsam na skołataną duszę nastolatka. Dla młodzieży to sygnał, że dostrzegamy zmianę w jej zachowaniu, że pamiętamy o ostatniej rozmowie, że interesujemy się następstwami podjętej przez nią decyzji. Na początku takie rozmowy są męczące, bo przypominają przesłuchanie ( szczególnie uczniowi), my się poruszamy po omacku snując swe wychowawcze domysły czy przypuszczenia. Jednak takie dyskusje z upływem czasu nabiorą barw i rumieńców dla obu stron. Polecam też Państwu prowadzenie korespondencji z uczniami. Sposób ten ma wiele zalet i kilka wad. Wady to: - pracochłonność, konieczność dużego zaangażowania się nauczyciela; - nie do zastosowania przez wszystkich nauczycieli (nie powinni jej stosować Ci nauczyciele, którzy nie potrafią z uczniami szczerze rozmawiać, którzy traktują ucznia jako kogoś gorszego od siebie); - wymaga szczerości, prawdomówności, otwartości; - nie każdy uczeń odpisuje na list. Zalety tej metody to: - szczerość, otwarcie młodzieży; - możliwość poznania poszczególnych osób; - zwiększona szansa na szczere podzielenie się problemem z nauczycielem; - łatwiej prosić nauczyciela o pomoc dla siebie i innych; - zmuszanie nauczyciela do refleksji, pozwalają mu dostrzec zmiany w sposobie patrzenia na świat przez młodsze pokolenia. Tego typu korespondencja sprawdza się dobrze w klasach drugiej i wyższej szkoły średniej. Bardzo ważne jest, przed rozpoczęciem pracy z klasą i uczniem: - wyartykułować swoje priorytety wychowawcze. Nie chodzi mi rzecz jasna tylko o przeczytanie regulaminu szkoły, ale przede wszystkim o opowiedzenie o swoich wymaganiach wychowawczych; - bardzo ważne jest, by okazywać, nawet nielubianemu przez nas uczniowi, szacunek. Nie chodzi mi oczywiście o otwieranie drzwi przed uczniem w głębokim ukłonie, ale o traktowanie go jak "brata mniejszego i mniej doświadczonego" niż my sami. - Warto też się uśmiechać i uważnie słuchać tego, co do nas mówi; obserwować mowę ciała ucznia, jego gesty. Z pozoru wydaje się to oczywiste, ale takie słuchanie o problemach uczniowskich nie dla każdego nauczyciela jest do zaakceptowania. Bardzo ważna jest spostrzegawczość. Każdy z nas, jako "rasowy" nauczyciel, widzi i słyszy to, czego nie powinien. Można to świetnie wykorzystać w indywidualnych rozmowach z uczniami, bo tak przede wszystkim "pracujemy wychowawczo" z uczniem. Dla ucznia bardzo ważne jest, gdy dostrzegamy zmiany w jego zachowaniu, nastroju. Z mojej kilkuletniej praktyki wynika, że wychodząc od emocji, które targają uczniem, można najszybciej i najłatwiej dotrzeć do istoty problemu. Bardzo często na pierwszy rzut oka trudno dostrzec przyczyny nieakceptowanych przez nas zmian. O tym, co leży u podłoża problemu, można się dowiedzieć po wielu rozmowach. Nigdy nie należy się zrażać początkowymi niepowodzeniami! Nasi wychowankowie niezbyt często rozmawiają na tematy ich dręczące z rodzicami, gdyż obie strony nie potrafią tego robić. Możemy to zmienić! Nie ma jednej recepty na wszystkie trudności wychowawcze, z którymi się borykamy. Nawet długoletni wychowawca jest zaskakiwany przez uczniów na każdym kroku. Bardzo ważne jest, by uczeń mógł nam zaufać, by mógł na nas polegać. Byśmy konsekwentnie egzekwowali swoje wymagania, współpracowali ściśle z domem. Byśmy znaleźli dla ucznia czas. Podsumowanie: 1. Warto wychowywać naszych uczniów zawsze i wszędzie. 2. Najlepiej i najszybciej wychowuje się poprzez własny dobry przykład oraz rozmowy (najlepiej indywidualne), które są wstępem do ustalenia z uczniem, jak problem rozwiązać. 3. Dla uczniów powinniśmy znaleźć czas. 4. Kary i nagrody powinny być stopniowane. Najlepiej motywują nagrody, nawet jeżeli sa to tylko słowa uznania wychowawcy klasy. Bibliografia: 1. Reuttowa N: Dziecko w szkole. Aspekty poznawcze i wychowawcze, WSiP, Warszawa, 1981, s.186-227. 2. Poland J.: Trudne dziecko, Bertelsmann Media, Warszawa, 2001, s.22-29, 169-180. 3. Samenow.S.E.: Zanim będzie za późno. Poradnik dla rodziców i wychowawców dzieci trudnych, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2001. 4. Dobson J., Uparte dziecko. Od narodzin do wieku młodzieńczego, Wyd. Rodzinny Krąg, Warszawa, 1994, s.145-171. 5. Przetacznikowa M., Włodarski Z.: Psychologia wychowawcza, PWN, Warszawa, 1983. 6. Pospieszyl K., Żabczyńska E.: Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie, PWN, Warszawa, 1985,s.23-31, 83-145. 7. Popielarska A, Mazurowa M., Dlaczego nasze dzieci sprawiają trudności wychowawcze, PZWL, Warszawa, 1983. Załącznik- ankieta dla uczniów Proszę Cię o szczere odpowiedzi, gdyż ułatwią nam one dalszą współpracę. Imię i nazwisko: ................................................................................ 1. Jak często chorujesz w roku? a) raz na rok lub rzadziej, b) dwa- trzy razy do roku, c) mniej więcej co 2 miesiące, d) raz na miesiąc lub częściej. 2. Na co najczęściej chorujesz? .................................................................................................. ............................................................................................................ 3. Czy miewasz problemy z:
4. Czy chorujesz na coś przewlekle? TAK - NIE jeżeli tak to na co?................................................................................................................... 5. Czy bierzesz w sposób ciągły jakieś leki? TAK - NIE jeżeli tak- wymień:................................................................................................................ 6. Czy jesteś na coś uczulony? TAK - NIE jeżeli tak, to na co?.................................................................................................................... 7. Jeżeli na pyt. 4, 6 odpowiedziałeś tak, to jak można zaobserwować, że dzieje się coś złego i potrzebujesz pomocy?:................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ 8. Jeżeli na pyt. 4, 6,7 odpowiedziałeś tak, to jak można Ci, w razie potrzeby, pomóc?................................. ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ 9. Czy masz jakieś problemy z: a) słuchem ( jakie?..................................................................................) b) wzrokiem ( jakie?................................................................................) c) innymi zmysłami (jakimi?......................................................................) d) ortografią; e) grafią (pisaniem); f) czytaniem; g) liczeniem; h) koordynacją ruchową; i) inne....................................................................................................................... 10. Jeżeli zaznaczyłeś jakiś podpunkt w pytaniu 9, to czy jest to potwierdzone przez lekarza lub psychologa? TAK - NIE Miejsce na nieuwzględnione wyżej informacje:............................................................................... ....................................................................................................................... Dziękuję! Załącznik- ankieta dla rodziców Proszę Panią/ Pana o szczere odpowiedzi, gdyż ułatwią mi one sprawowanie opieki nad Pańskim Dzieckiem. Imię i nazwisko Dziecka: ................................................................................ 1. Jak często dziecko choruje w roku? e) raz na rok lub rzadziej, f) dwa- trzy razy do roku, g) mniej więcej co 2 miesiące, h) raz na miesiąc lub częściej. 2. Na co najczęściej choruje?................................................................................................ ................................................................................................................................... 3. Czy miewa problemy z:
jeżeli tak to na co?............................................................................................................ 5. Czy bierze w sposób ciągły jakieś leki? TAK - NIE jeżeli tak- wymień:........................................................................................................... 6. Czy dziecko jest na coś uczulone? TAK - NIE jeżeli tak, to na co?........................................................................................................... 7. Jeżeli na pyt. 4, 6 odpowiedziała Pani/ Pan tak, to jak można zaobserwować, że dzieje się coś złego i dziecko potrzebuje pomocy?:........................................................................................................... .................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 8. Jeżeli na pyt. 4, 6,7 odpowiedziała Pani/ Pan tak, to jak można dziecku, w razie potrzeby, pomóc?........................................................................................................................... .................................................................................................................................... 9. Czy dziecko ma jakieś problemy z: j) słuchem ( jakie?..................................................................................) k) wzrokiem ( jakie?................................................................................) l) innymi zmysłami (jakimi?......................................................................) m) ortografią; n) grafią (pisaniem); o) czytaniem; p) liczeniem; q) koordynacją ruchową; r) inne..................................................................................................................... 10. Jeżeli zaznaczyła Pani/Pan jakiś podpunkt w pytaniu 9, to czy jest to potwierdzone przez lekarza lub psychologa? TAK - NIE 11. Inne ważne dla wychowawcy informacje (np. z kim się kontaktować w razie potrzeby, telefony, inf. o dawkowaniu leków itp.......................................................................................................... ..................................................................................................................................... Dziękuję!
Opracowanie: Ewa Zdziemborska - Jatczak Wyświetleń: 923
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |