Wycieczki skutecznym środkiem zapoznania uczniów ze środowiskiem geograficznym

Lekcje w terenie i wycieczki spełniają w nauczaniu geografii ważne cele dydaktyczne i wychowawcze. Umożliwiają bowiem wiązanie wiedzy teoretycznej z praktyką. Wycieczka dostarcza wiele przeżyć o charakterze emocjonalnym i rozwija uczucia estetyczne. Lekcje terenowe wyrabiają takie cechy charakteru, jak siła woli i wytrwałość w przezwyciężeniu trudów oraz są doskonałą szkołą współżycia w zespole.

LEKCJE W TERENIE związane są z tematem lekcyjnym. Chodzi w nich o zaznajomienie ucznia z nowym pojęciem geograficznym, z określonym zjawiskiem. Obserwacje pobliskiego jeziora można połączyć z pomiarami odległości i kierunków do znajdujących się w pobliżu obiektów w celu np. wykreślenia planu, czy też przeprowadzić pomiar wysokości względnej stromych brzegów, zapoznać się z jego pochodzeniem, wykonać zdjęcia, lub określić jego dawny zasięg.

WYCIECZKI WIELOGODZINNE obejmują większy zakres zagadnień. W czasie ich trwania można realizować różne cele np. zapoznanie uczniów z ciekawymi zjawiskami i obiektami w najbliższej okolicy; pobliskimi obiektami przemysłowymi; sprawdzenie ich umiejętności geograficznych bądź przeprowadzenie najprostszych badań w terenie.

Podstawowym celem takich wycieczek jest podsumowanie wiadomości, a równocześnie ich utrwalenie. Muszą więc wiązać się z treścią zagadnień opracowanych na lekcjach. Do kilkugodzinnych wycieczek mających na celu zapoznanie uczniów z pewną gałęzią produkcji zaliczamy wycieczkę do zakładu przemysłowego. Z punktu widzenia geograficznego należy zwrócić uwagę na położenie geograficzne i topografię obiektu przemysłowego, na rodzaje surowców potrzebnych do produkcji i sposoby ich dowozu do zakładu, na rodzaje produkcji i ich znaczenie dla ogólnej gospodarki kraju. Każda wycieczka odbywa się na uprzednio zaplanowanej trasie. Trasa może być uczniom podana do wiadomości:
1) bezpośrednio przed wyruszeniem na wycieczkę w postaci szkicu
2) w postaci zwięzłego opisu
3) w postaci rysunków lub zdjęć obiektów obok których powinni uczniowie przechodzić, idąc zgodnie z zaplanowaną trasą.

Trasę określić mogą także podane kierunki i odległości. Po uzyskaniu danych o przebiegu trasy, uczniowie powinni przejść ją samodzielnie.

Celem kilkugodzinnej wycieczki może być również zbieranie materiału o charakterze badawczym. W tym celu wybiera się obiekt, który ma się stać przedmiotem badań. Może być nim np. niewielka rzeka. Badanie można rozpocząć od wykonania pomiarów i sporządzenia rysunku sytuacyjnego w podziałce; określeniu stanu w jakim znajdował się dawniej np. gdzie było koryto rzeki. Następne z kolei zadanie będzie polegało na ustaleniu przewidywanych zmian, jakie mogą nastąpić w przyszłości np. jak będzie odbywał się dalszy proces poszerzania się doliny rzecznej. Dalsze rozważania mogą dotyczyć zagadnień związanych z zagospodarowaniem badanego obiektu przez człowieka np. wykorzystaniem energii wody płynącej w rzece.

WYCIECZKI WIELODNIOWE mają na celu zapoznanie uczniów z typowymi krajobrazami, miastami czy ośrodkami przemysłowymi znajdującymi się poza środowiskiem miejsca zamieszkania ucznia.

Celem wycieczki jest to aby uczeń poznał krainy inne niż te, którą zamieszkuje. Dobrze jest gdy uczniowie z terenów nizinnych wyjeżdżają w góry. Uczniowie przebywający na co dzień w dużym mieście powinni zapoznać się z krajobrazem rolniczym, z kompleksem leśnym, a uczniowie z terenów wiejskich z wielkimi miastami i ośrodkami przemysłowymi. Każda wycieczka obok zasadniczego celu podróży spełnia również inne zadania - mianowicie poznanie ciekawych obiektów znajdujących się na trasie. Przeprowadzenie wycieczki powinno odbywać się w taki sposób, ażeby uczniowie możliwie dużo zobaczyli, a zarazem stale byli zdolni do przyjmowania nowych wrażeń. Wymaga to porządnego przygotowania i dobrej organizacji. Do zajęć na wycieczce nauczyciel przygotowuje się podobnie jak do lekcji. Wymagana jest od nauczyciela szczegółowa znajomość trasy wycieczki, obiektów i zjawisk, jakie można po drodze oglądać. Obok przygotowania trasy pod względem krajoznawczym, ważnymi sprawami natury organizacyjnej są: bezpieczeństwo młodzieży, przejazdy, noclegi, wyżywienie i ekwipunek.

Bardzo ważny jest współudział uczniów w organizowaniu wycieczki. Im bardziej czują się współorganizatorami, tym większe wartości zarówno wychowawcze, jak i dydaktyczne ma taka wycieczka. Podział między uczestników wycieczki różnorodnych funkcji nie zwalnia nauczyciela od pełnej odpowiedzialności za organizację i przebieg wycieczki i nie zmniejsza jego czynności i kontroli nad czynnościami uczniów. Nauczyciel jako kierownik wycieczki musi stale pamiętać, że jest w pełni odpowiedzialny za bezpieczeństwo i stan zdrowia uczestników wycieczki, za dyscyplinę na wycieczce oraz atmosferę, która powinna łączyć pracę i wysiłek z ogólnym zadowoleniem.

W zależności od rodzaju wycieczki stosuje się odmienne metody pracy. Wycieczki-lekcje poświęcone są najczęściej ćwiczeniom opartym na różnych pomiarach np. kierunków za pomocą kompasu, wysokości względnej. Każdy wykonany pomiar w terenie powinien być rejestrowany w zeszycie. Bardzo istotną sprawą jest dopilnowanie tego, aby uczeń był wyposażony w odpowiedni sprzęt: szkicownik, kątomierz, kompas, taśma miernicza itp. Na wycieczkach wielogodzinnych często wprowadza się podział pracy. Gdy tematyka wycieczki jest różnorodna, poszczególne grupy uczniów opracowują różne zagadnienia. Dobrze jest uwzględnić zainteresowania uczniów i zgodnie z nimi rozdzielić różne zadania. Metody pracy na wycieczkach wielodniowych są najbardziej różnorodne i wymagają podziału zadań i funkcji między uczniami. Odpowiednie grupy uczniów zajmują się zbieraniem okazów i informacji. Jeszcze innym przydziela się funkcje organizacyjno gospodarcze. Wszyscy uczniowie obowiązani są do wykonywania określonych jednolitych zadań takich jak: śledzenie za pomocą map, planów trasy wycieczki, prowadzenie notatek, sporządzanie szkiców, przestrzeganie ładu i dyscypliny na wycieczce.

Wycieczka dostarcza uczniowi więcej wiadomości i umiejętności i wywiera większy wpływ wychowawczy niż lekcja geografii w klasie. Jest duża zależność między wynikami nauczania geografii, a ilością odbytych przez uczniów wycieczek. Wyraża się to w lepszym rozumieniu zjawisk, pojęć, procesów, w bogaceniu się zbiorów i okazów z których można korzystać na lekcjach oraz opanowaniu różnych umiejętności praktycznych i kształtowaniu charakteru.

Opracowanie: Alicja Janczak

Wyświetleń: 1085