Promocja zdrowia w szkole

W ostatnich dekadach XX wieku na szeroką skalę zaczęto głosić hasła dotyczące zdrowego stylu życia, a sama idea promocji zdrowia stała się tak popularna i modna jak kiedyś ekologia. Rozwinęła się nawet nauka o promocji zdrowia, czyli waleologia. Założeniem promocji zdrowia jest dążenie do kształtowania życia człowieka w zgodzie ze środowiskiem totalnym.

W związku z propagowaniem promocji zdrowia w szkołach należy zapoznać z tą tematyką nie tylko uczniów, ale i pedagogów oraz innych pracowników szkoły. Pierwszą najważniejszą sprawą jest wyjaśnienie terminu "zdrowie". Zwykle mówiąc o zdrowiu spłycamy to pojęcie do stanu braku choroby. Zgodnie z definicją przedstawioną przez WHO, zdrowie to:

"STAN PEŁNEJ FIZYCZNEJ, DUCHOWEJ
I SPOŁECZNEJ POMYŚLNOŚCI, A NIE TYLKO BRAK CHOROBY CZY DEFEKTÓW FIZYCZNYCH"

Widzimy zatem jak bardzo pojęcie zdrowia jest złożone, co powinno jeszcze bardziej utwierdzić zainteresowanych o potrzebie realizacji programu promocji zdrowia w naszych placówkach oświatowych. A o stan zdrowia należy dbać już od najmłodszych lat, a przede wszystkim wyrobić u naszych wychowanków nawyk dbania o własne zdrowie.

W dzisiejszych czasach ludziom towarzyszy wysoki poziom stresu którego podłożem są problemy z pracą, coraz większą konkurencją, brakiem osłon socjalnych, co jest niewątpliwie powodem zwiększania się liczby tzw. rodzin patologicznych. Bardzo ważną sprawą jest zatem monitoring środowiska lokalnego, w którym żyją wychowankowie.

Monitoring taki można przeprowadzać korzystając z wiadomości higienistki szkolnej, głównie jeśli chodzi o cechy ilościowe dotyczące ciężaru ciała, wysokości, a także jakościowych - takim obrazem stanu zdrowia i rozwoju dziewcząt jest wiek pierwszej miesiączki (menarche). Nauczyciele natomiast powinni wykorzystać informacje dotyczące stosunku ucznia do zajęć szkolnych, wyników i postępów w nauce, chęci uczestnictwa w zajęciach rekreacyjno - sportowych, frekwencji uczniów na zajęciach. Uczeń, któremu zgodnie z definicją zdrowia głoszoną przez WHO, brak stanu pełnej fizycznej, duchowej i społecznej pomyślności jest często tym uczniem, który ma problemy z nauką, frekwencją, zachowaniem. Zatem wdrażając program promocji zdrowia i w pełni go realizując "uzdrowimy" wszystkie aspekty życia szkolnego.

Rozpoczynając program promocji zdrowia w swojej placówce należy uzmysłowić uczestnikom zajęć od ilu czynników i w jakim stopniu zależy zdrowie.
Takimi czynnikami wywierającymi wpływ na nasze zdrowie są według Lalonda (1973):

- czynniki biologiczne:
* determinatory genetyczne i paragenetyczne decydujące o właściwościach biologicznych biotypu, czyli cechy anatomiczne, fizjologiczne, biochemiczne, odpornościowe

- czynniki środowiskowe, które zostały podzielone na dwie kategorie:
* środowisko fizyczne - biogeografia siedliska, środowisko pracy, miejsce zamieszkania
* środowisko psychospołeczne - obejmuje status społeczno - ekonomiczny, polityczny, środowisko rodzinne, szkolne, zawodowe, społeczne zaangażowanie

- zachowania jednostkowe
* tryb życia
* nawyki żywieniowe
* używki
* aktywność fizyczna
* dieta
* sposób spędzania wolnego czasu
* status społeczno - ekonomiczny
* dostęp do opieki zdrowotnej

Kolejnym krokiem jest dokładna analiza wyżej wymienionych czynników z szczególnym uwzględnieniem aspektu społeczno- ekonomicznego.

Analizując czynniki wpływające na zdrowie człowieka musimy dostrzec, że silnie się ze sobą zazębiają. Ogólnie pojęte środowisko życia człowieka nazywane jest polem życia. Według A. Malinowskiego zdrowe pole życia, a tym samym zdrowe środowisko jest wtedy, gdy:
1- stwarza możliwości zaspokojenia indywidualnych i grupowych potrzeb, środowisko bogate w wartości zabezpieczające jakość życia;2 - można je poznać i ocenić;3 - dynamika zmian jest dostosowana do możliwości przystosowawczych człowieka w różnych okresach jego życia;4 - posiada elementy, które są płynne i elastyczne, o ile to konieczne.

Efektem tak dogłębnej analizy będzie dopracowany program promocji zdrowia danej szkoły.

Życzymy powodzenia podczas stawiania pierwszych kroków w realizacji promocji zdrowia w szkołach.

Przedstawiamy przykładowy scenariusz konferencji szkoleniowej dla nauczycieli:

Temat: Co to jest zdrowie?

Zadanie: uświadomienie i wyjaśnienie uczestnikom, co oznacza termin "zdrowie" i jak bardzo jest on złożony, utwierdzenie w przekonaniu o potrzebie realizacji programu promocji zdrowia w szkole.

Pomoce: arkusze: "Koło zdrowia", folie z wykresami i pojęciami

Metoda: praca w grupach, prezentacja, elementy wykładu

Przebieg:

1. Powitanie uczestników, wprowadzenie do tematu konferencji szkoleniowej, podanie celów. Podzielenie nauczycieli na grupy 3 - 4 osobowe, poprzez rozlosowanie karteczek ze zwierzątkami (uczestnicy nie mówiąc do siebie, mają pokazywać charakterystyczne zachowanie, bądź odgłosy wylosowanego zwierzątka, tak, aż osoby z tej samej grupy się odnajdą).

2. Każda grupa otrzymuje "Koło zdrowia" i proszona jest, aby uzupełniła zawarte w nim zdania niedokończone. Po wykonaniu zadania, grupy wymieniają się arkuszami w celu zapoznania się z opiniami innych grup i ewentualnego dopisania własnych nowych treści. Następnie grupy opracowują własną definicją zdrowia. Na forum grupy przedstawiają definicję zdrowia. Po zakończeniu prezentacji grup prowadzący dla porównania podaje definicję WHO (Światowej Organizacji Zdrowia).


3. Następnie prowadzący pyta uczestników, jak myślą, od czego zależy zdrowie każdego z nas i odpowiedzi zapisuje na tablicy. Porządkuje je w 3 grupy czynników: środowiskowe, genetyczne i społeczne.

4. Kolejnym zadaniem, w tych samych grupach, będzie podanie, w jakim stopniu (w%) zdrowie człowieka zależy od:
- czynników środowiskowych (zanieczyszczenia, hałas, wibracje, promieniowanie)
- czynników genetycznych (geny, obciążenia, płeć)
- czynników społecznych (tryb życia, żywienie, nawyki, status społeczno - ekonomiczny, opieka zdrowotna)
Grupy na kartkach rysują diagramy kołowe i podają w nich % danego czynnika. Po zakończonej pracy każda grupa prezentuje wyniki, następuje dyskusja na temat ich wagi.

5. Prowadzący prezentuje wykresy dotyczące wysokości i smukłości dziewcząt i chłopców oraz sprawności fizycznej, jako jednego ze wskaźników stanu zdrowia młodzieży w Polsce. Prezentuje również wykresy dotyczące wysokości ciała i ciężaru młodzieży z gimnazjum w Bełku oraz odniesienie tych wyników do młodzieży z miast.

6. Podsumowanie. Zwrócenie uwagi na celowość realizowania zadań związanych z promocją zdrowia w szkole.

"ZDROWIE JEST TO STAN PEŁNEJ FIZYCZNEJ, DUCHOWEJ I SPOŁECZNEJ POMYŚLNOŚCI, A NIE TYLKO BRAK CHOROBY CZY DEFEKTÓW FIZYCZNYCH"
(WHO)

Tablica 1. Charakterystyka statystyczna wysokości ciała chłopców w poszczególnych klasach wieku w zależności od środowiska.

	WIEŚ +M. MIASTO			DUŻE MIASTO
KLASY WIEKU	n		s	n		s
13,00 - 13,99	13	160,40	*	10	165,57	*
14,00 - 14,99	66	169,30	8,43	34	171,71	7,3
15,00 - 15,99	59	172,00	6,41	39	172,64	8,20

Tablica 2. Charakterystyka statystyczna wysokości ciała dziewcząt w poszczególnych klasach wieku.

	WIEŚ +M. MIASTO			DUŻE MIASTO
KLASY WIEKU	n		s	n		s
13,00 - 13,99	15	160,00	*	5	158,80	*
14,00 - 14,99	48	162,32	6,30	34	163,90	7,05
15,00 - 15,99	37	164,70	7,64	48	164,11	6,54

Przykładowe zwierzęta:

Opracowanie: mgr Izabela Lipp - Zgryźniak
mgr Wiesława Gembalczyk

Wyświetleń: 1148