Katalog

Mariola Kacperska
Lekcja wychowawcza, Artykuły

Rola klasy i wychowawcy w procesie wychowania ucznia

- n +

Rola klasy i wychowawcy w procesie wychowania ucznia

Klasa szkolna odgrywa podstawową rolę w życiu i działalności szkolnej ucznia. Klasa to pomieszczenie wyposażone w niezbędne sprzęty, uczniowie, wychowawca i nauczyciele przekazujący określone w programie szkolnym wiadomości.
Uczniowie najmłodszych klas szkoły podstawowej nie tworzą zwartego zespołu. Musi minąć sporo czasu, zanim uczniowie się poznają, zżyją ze sobą i stworzą grupę rówieśniczą. Ważną rolę w procesie scalania klasy odgrywa nauczyciel- wychowawca, który poznaje sposoby zachowania się uczniów, obserwuje ich, rejestruje przejawy dominacji czy podporządkowania. W każdej organizującej się klasie wychowawca omawia z uczniami statut szkoły, w którym są zawarte przepisy regulujące funkcjonowanie szkoły, sposoby oceniania, zachowania, klasyfikowania, nagradzania i karania. Czyta wspólnie z uczniami kodeks ucznia, zwracając uwagę nie tylko na prawa, ale i obowiązki spoczywające na uczniach. Wychowawca włącza uczniów do pełnienia różnych funkcji w klasie i w szkole, tworzy strukturę organizacyjną społeczności uczniowskiej.
Oprócz tego powstaje też struktura społeczna klasy. Może być ona zwarta, spoista, zintegrowana całkowicie lub tylko częściowo. Często bywa bowiem tak, że klasa szkolna dzieli się na grupy i grupki często antagonistyczne wobec siebie. W klasie mało zwartej mogą znaleźć się trzy kategorie uczniów: a) akceptowani i lubiani przez wszystkich, b) uczniowie przez jednych wybierani, przez innych odrzucani, c) odrzucani przez wszystkich bądź niewybierani przez nikogo ani nieodrzucani.
Na uczniów trzeciej grupy wychowawca powinien zwracać szczególną uwagę, gdyż mogą sprawiać poważne trudności wychowawcze. Uczniowie odrzucani, nieprzyjmowani przez własną grupę szkolną starają się za wszelką cenę dostać do którejś z grup lub włączają się do grupy pozaszkolnej, która może wywierać na nich niepożądany wpływ wychowawczy. Zadaniem wychowawcy jest ustalenie przyczyn izolacji niektórych jednostek, usunięcie ich oraz włączenie odrzuconych do grupy klasowej. W tym celu wychowawca musi poznać pozycję społeczną poszczególnych uczniów w klasie, ponieważ od tego między innymi zależy skuteczność oddziaływań wychowawczych.
W klasie rozwijają się różne formy życia społecznego. Powstają klasowe zwyczaje, np. obchodzenie urodzin, imienin, urządzanie mikołajków, andrzejków, wigilii itp., sposoby zachowania się, maniery, specyficzne reakcje. Tworzy się solidarność klasowa, często pojęta fałszywie; "jeden za wszystkich, wszyscy za jednego", ukrywanie przejawów wandalizmu i chamstwa niektórych członków tej społeczności. W wyniku takiego postępowania kara spada na całą klasę. Solidarność uczniów może wykraczać poza obręb klasy i rozciągać się na całą szkołę. Doskonałym tego przykładem są zbiorowe wagary, najpierw jednej klasy, potem następnych. Czyn wykonany przez klasę pociąga wszystkich, nawet tych, którzy go potępiają i nie zgadzają się z ogółem. Nie mogą jednak postąpić inaczej w obawie przed usunięciem z grupy. W takich sytuacjach "wyróżniają się" jednostki aspołeczne, dominujące, potrafiące narzucić innym swoją wolę, zmusić (często przy użyciu siły fizycznej) do uległości i dokonywania czynów chuligańskich.

Jeśli wychowawca nie panuje nad życiem społecznym klasy, mogą rozwijać się niepożądane formy zachowania, tolerowane lub akceptowane przez uczniów. Rola wychowawcy klasy, który nie jest członkiem grupy klasowej i w niej nie tkwi jest inna niż rola przywódcy grupy. Wychowawca musi zdawać sobie sprawę z faktu istnienia dwóch nurtów życia klasy: zewnętrznego- spostrzeganego przez niego i wewnętrznego- mało dostrzegalnego. Wychowawca powinien starać się poznać ten ukryty nurt i, jeśli jest on destrukcyjny i aspołeczny, osłabić jego działanie. W tym celu musi współpracować z klasą, szukać przyczyn niepowodzeń wychowawczych i usuwać je, oceniać działalność klasy wspólnie z uczniami i razem z nimi sprawować kontrolę nad wykonywaniem podjętych zadań, liczyć się ze zdaniem uczniów, nie narzucać im własnego zdania w sposób arbitralny.

W klasie szkolnej uczniowie podejmują różne role społeczne, są aktywistami, koordynatorami, inicjatorami, organizatorami. Mogą też niestety pełnić role wychowawczo niepożądane, być agresorami, jednostkami szukającymi za wszelką cenę uznania, wyróżniającymi się niewłaściwym zachowaniem, używającymi przemocy, bicia, krzyku czy szantażu.

Każda klasa ma swoją atmosferę, w której u uczniów wytwarza się odpowiedni stosunek emocjonalny do tego, co się w niej dzieje. W klasie o dobrze zorganizowanym procesie wychowawczym powstaje atmosfera koleżeńskości. Uczniowie czują się bezpiecznie i dobrze w swoim gronie. Rodzi się poczucie więzi z kolegami, wspólnota przeżyć emocjonalnych i identyfikowanie się z zespołem klasowym. W ten sposób powstaje zwarta grupa, w której realizacja celów i zadań wychowawczych przebiega bez większych zakłóceń oraz jest podporządkowana oddziaływaniom wychowawcy.
Skuteczność oddziaływań wychowawczych szkoły zależy od właściwie zorganizowanego współdziałania wszystkich czynników mających wpływ na wychowanie, tj. szkoły i domu. Potrzebne jest więc zsynchronizowane oddziaływanie wyżej wymienionych czynników. Szkoła musi współdziałać z domem, a dom rodzinny dziecka - ze szkołą. Wszystkie sprawy trzeba rozwiązywać na płaszczyźnie obopólnego porozumienia. Szkoła nie może być instytucją ograniczającą się tylko do informowania rodziców o postępach w nauce i o zachowaniu dzieci, polecać i wymagać. Musi przede wszystkim wypracowywać wspólnie z rodzicami metody ustalania źródeł poszczególnych problemów wychowawczych oraz drogi ich rozwiązywania.
Bibliografia

Srelau J., Jurgowski A., Putkiewicz Z., Podstawy psychologii dla nauczycieli, Warszawa 1977.
Robertson J., Jak zapewnić dyscyplinę, ład i uwagę w klasie, Warszawa 1998.
Babiuch M., Jak współpracować z rodzicami "trudnych" uczniów?, Warszawa 2002.

Opracowanie: Mariola Kacperska

Wyświetleń: 1456


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.