Potrzeby psychiczne dzieci

Rodzina stanowi dla dziecka pierwsze naturalne środowisko rozwojowe, dzięki możliwości otaczania go indywidualna opieka i zaspokajania jego potrzeb. Jednym z istotnych zadań rodziców jest zaspokajanie podstawowych potrzeb psychicznych dziecka.

W miarę rozwoju psychofizycznego dziecka powstają coraz to nowe potrzeby. Dokładnie nie można określić ich liczby. Zależnie od warunków życia, wpływów środowiska, oddziaływania wychowawczego, a także indywidualnych właściwości układu nerwowego, potrzeby psychiczne mogą być uboższe lub bogatsze, mniej lub bardziej zróżnicowane.

Do najważniejszych potrzeb psychicznych należą:
- bezpieczeństwa,
- poznawcza,
- aktywności,
- samodzielności,
- kontaktu emocjonalnego,
- przynależności,
- akceptacji,

Potrzeba bezpieczeństwa: Należy do najważniejszych i najbardziej podstawowych potrzeb psychicznych. Niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa powoduje nie tylko doraźne przeżycia lękowe lecz prowadzi też do zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego. O tym czy dziecko przeżywa mniejsze lub mniejsze zagrożenie decyduje nie tylko jakość samej sytuacji, ale także stosunek dziecka do niej oraz to w jaki sposób ją ocenia i jak ocenia swoje możliwości jej przezwyciężania. Ważny jest posiadany obraz samego siebie, samoocena. Jeśli samoocena jest niska powoduje to znaczne zachwianie poczucia bezpieczeństwa. Najłatwiejszym wyjściem dla jednostki z niska samoocena jest wycofanie się. Przy ocenie zawyżonej dziecko wcześniej czy później spotyka się z niepowodzeniem. Aby samoocena była najbardziej korzystna musi być zgodna z rzeczywistymi możliwościami dziecka. Czy dziecko ukształtuje sobie taka ocenę zależy w znacznym stopniu od przeżytych przez nie sytuacji, a także od stosunku do niego jego najbliższych. Jeśli czuje się dobrze w swoim środowisku rodzinnym równie dobrze będzie czuć się w innych środowiskach.

Uchronienie dziecka przed wszelkimi niebezpieczeństwami, które mogłyby zagrażać jego potrzebie bezpieczeństwa nie jest możliwe. Najważniejszym zadaniem jest przygotowanie dziecka do poradzenia sobie z nimi, kształtowanie takiej postawy by nie dominowały w niej elementy lękowe, a równocześnie by dziecko nie wyobrażało sobie rzeczywistości w różowych barwach

Potrzeba poznawcza: W żadnym okresie życia człowieka potrzeba poznawania świata nie przejawia się w sposób tak żywy jak we wczesnym dzieciństwie. Małe dziecko pragnie zobaczyć, usłyszeć, dotknąć, pomacać, polizać, sprawdzić co jest w środku Zadaniem dorosłych jest umożliwienie dziecku zaspokojenia potrzeby poznawczej.

"Warunkiem zaspokojenia potrzeby poznawczej małego dziecka jest nie tylko dostateczna liczba bodźców pobudzających jego aktywność poznawczą lecz także obecność w jego życiu osób dorosłych, pomoc jakiej udzielają, pośrednictwo jakie zapewniają w poznawaniu świata."

Małe dziecko może zaspakajać, rozwijać swoją potrzebę poznawania rzeczywistości tylko dzięki temu co dorośli mu podsuną, pokażą, powiedzą. W procesie poznawania rzeczywistości przez dziecko szczególną rolę odgrywa nie tylko bezpośrednie spostrzeganie lecz także działanie, zabawa.

W szkole dziecko wdraża się do systematycznego, zorganizowanego siłą przejawia się w okresie dorastania. Już małe dziecko odpycha rękę matki gdy ta go chce wyręczyć. Stale wyręczane nie zaspakaja swojej potrzeby samodzielności i oczekuje pomocy gdziekolwiek się znajdzie. Dorośli o kształcenia się. Jeśli czuje się w szkole dobrze, chętnie do niej chodzi to nauka w znacznym stopniu zaspakaja jego potrzebę poznawczą. Duży wpływ na zainteresowania przedmiotami ma osoba nauczyciela.

Rodzice powinni troszczyć się o budzenie, rozwijanie dziecięcej potrzeby poznawczej. Nowe wrażenia urozmaicają życie, czynią je wartościowszym, wzbogacają osobowość.

Potrzeba aktywności: Każde zdrowe, normalnie rozwijające się dziecko cechuje aktywność, ruchliwość. Swoją potrzebę aktywności zaspakaja przede wszystkim w zabawie. Wykonując różnorodne czynności ćwiczy narządy ruchu, zdolność spostrzegania i myślenia, gromadzi doświadczenia, uczy się. Są dzieci, które przejawiają silniejszą potrzebę aktywności i takie u których jest ona słabsza. Różnice te wynikają z indywidualnych właściwości organizmu i układu nerwowego dziecka. Aktywność zależy także od warunków w jakich dziecko żyje, od stosunku dorosłych do niego, od oddziaływań wychowawczych. Zainteresowanie otoczenia stanowi czynnik pobudzający aktywność, rozwijający jej potrzebę. Dorośli powinni czuwać nad zabawą, wdrażać do zabawy swobodnej, żywej, wesołej, ale zorganizowanej, uporządkowane doprowadzonej do końca:

"Nawyki nabyte przez dziecko w aktywności zabawowej przenoszą się na inne rodzaje działalności: na uczenie się i pracę."

Jeśli rodzice stawiają dziecku zbyt wysokie wymagania ograniczenie, np. żądając by zawsze było grzeczne, było cicho, nie umożliwiają mu zaspokojenia potrzeby aktywności. Aktywność ma duże znaczenie w każdym okresie życia dziecka. Rozwijanie jej, kształtowanie i ukierunkowanie należą do najważniejszych zadań wychowania. Są jednym z elementów przygotowania dziecka do samodzielnego życia.

Potrzeba samodzielności: Występuje w każdym okresie rozwoju, ze szczególną siłą w wieku dorastania. Stopniowo rozszerza się zakres wykonywanych czynności i podejmowanych decyzji. Stale wyręczane dziecko nie zaspokaja swojej potrzeby samodzielności i oczekuje pomocy gdziekolwiek się znajdzie. Dorośli o nadopiekuńczej postawie doprowadzają często do stanu, że dorastające dziecko nie potrafi wykonać prostych czynności, nie jest skłonne do podejmowania wysiłku bo ktoś je zawsze wyręcza. Dorośli powinni rozumieć i doceniać potrzebę samodzielności, pomagać w jej rozwijaniu. Nie wyręczać nigdy dziecka w tym co może wykonać samo. Pomagać, ale w minimalnym stopniu. Należy tak rozwijać potrzebę samodzielności, by była realizowana w sposób wszechstronny, by obejmowała wszystkie ich możliwości, uzdolnienia, właściwości psychiczne. Potrzeba samodzielności jest z człowiekiem całe życie, sposób jej zaspokojenia zależy w znacznym stopniu od oddziaływań wychowawczych rodziny, zwłaszcza w najważniejszych latach dziecka.

Potrzeba kontaktu: Jest jedna z najważniejszych i przejawia się w pierwszych latach życia. Dziecko manifestuje potrzebę bliskiego kontaktu, przede wszystkim z dorosłymi, początkowo z jedną - matką. Jest w stanie nawiązać więź z kimś obcym pod warunkiem, że zajmować się nim będzie stale ta sama osoba, zaangażowana emocjonalnie, dążąca do bliskiego kontaktu. Trzeba dbać o to by okazywanie serdeczności nie przybrało rozmiarów przesadnych. Jeśli dziecko nie doznaje przejawów miłości nie jest w stanie uświadomić sobie, ze kiedykolwiek mogłoby ich zabraknąć, z e może być potrzebny jakiś wysiłek z jego strony aby nawiązać kontakt emocjonalny. Dziecko nie może być tylko przedmiotem zainteresowania rodziców. Musi uczyć się zwracać uwagę na innych, interesować się nimi. Rodzice okazując dziecku zainteresowanie i miłość pomagają w stopniowym przekształcaniu jego postawy egocentrycznej. Zbyt długo trwający okres utrzymywania więzi z rodzicami uniemożliwia prawidłowy rozwój osobowości dziecka, utrudnia mu przystosowanie do życia, w którym powinno nawiązywać kontakty z innymi osobami.

Potrzeba przynależności: Pozycję dziecka w rodzinie charakteryzuje zależność od dorosłych. Zaspokajają potrzeby dziecka ponieważ nie jest ono zdolne do samodzielnego ich zaspokajania. Granice te wyznacza wiek. Im dziecko starsze, bardziej dojrzałe tym bardziej pragnie być niezależne. Postawa dziecka zależy również od właściwości indywidualnych. Są jednostki, którym odpowiada sytuacja uległości i podporządkowania, które przejawiają potrzebę pozostania jak najdłużej dziećmi. Jednostki takie cechuje niedojrzałość społeczno emocjonalna, infantylizm psychiczny, choć ich rozwój intelektualny może osiągnąć bardzo wysoki poziom. Infantylizm psychiczny przejawia się w małej samodzielności, niezaradności, braku poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie. Dziecko prawidłowo wychowywane przejawia poczucie przynależności do rodziny, do klasy szkolnej, grupy rówieśniczej. W każdej z tych grup spełnia inna funkcje, każda z nich zaspokaja inne jego potrzeby.

Potrzeba akceptacji: O poziomie działania dziecka decydują nie tylko uzdolnienia, umiejętności, sprawność. Poziom ten zależy także od nastawienia emocjonalnego, na które składa się między innymi wiara w powodzenie działania, ufność we własne siły. Na ufność tę ma opinia otoczenia o naszych możliwościach Dziecko jest obiektywnie słabsze od otoczenia, wszystkie czynności wykonuje mniej sprawnie. Jeżeli dorośli stale dają mu do zrozumienia, że wykonuje coś niezdarnie, bardzo łatwo mogą wytworzyć u dziecka poczucie małej wartości, kompleks niższości. Samoocena kształtuje się pod wpływem opinii dorosłych. Opinie i oceny te powinny być formułowane bardzo ostrożnie. Ważne jest, by miały one konkretny charakter i odnosiły się do pojedynczego czynu, zachowania dziecka, a nie do ogólnych jego właściwości. Niezaspokojenie potrzeby akceptacji może wywołać w psychice dziecka trwałe skutki. Bez akceptacji rodziców nie wytworzy się u dziecka poczucie własnej wartości, wiara w siebie, która umożliwia podejmowanie wciąż nowych wysiłków dla doskonalenia swoich uzdolnień i sprawności. Rozwój dziecka jest uwarunkowany jego wysiłkami, jego samodoskonaleniem, a podejmuje je tylko dziecko, które wierzy w jego powodzenie.

Opracowanie: Urszula Sokół

Wyświetleń: 2860