Płaskostopie - przyczyny i rodzaje. Zarys problemu
Człowiek na drodze ewolucji przyjął wyprostną postawę ciała.
Utrzymanie sylwetki spionizowanej, a więc równowagi na małej podstawie stóp
stało się możliwe dzięki wyspecjalizowanej kontroli mięśniowo-więzadłowej.
Umożliwiała ona szybkie i doskonałe przemieszczanie się człowieka. Jednak
dłuższe przebywanie w pozycji wysokiej w znacznym stopniu obciąża kręgosłup,
kończyny dolne, a w nich stopy.
Bodźce, które w procesie ewolucji spowodowały przybranie przez człowieka postawy
wyprostnej, obecnie ze względu na warunki życia zostały prawie całkowicie
wyeliminowane.
W Polsce według statystyk, dolegliwościami stóp objętych jest około 70-80%
populacji ludzi dorosłych, a wady stóp stwierdza się nawet u dzieci w wieku
przedszkolnym.
Tak częste występowanie płaskostopia utwierdza w przekonaniu, że o tych wadach
można mówić jak o schorzeniu społecznym. Występuje wiele czynników, które
wywołują ten stan. Można tu wymienić: niewłaściwe obuwie, długotrwałe obciążenie
zewnętrzne, złe odżywianie, itp. Następstwa tego niedostosowania pociągają za
sobą obniżoną sprawność nóg, a z biegiem lat bolesne zniekształcenia, aż do
kalectwa uniemożliwiającego ruchy lokomocyjne.
Pod wpływem różnych czynników stopa człowieka może ulec deformacjom. Najczęściej
spotyka się płaskostopie. Jest to obniżenie lub całkowity zanik podłużnego lub
poprzecznego wysklepienia stopy. Występuje wiele stopni tej wady, od małego,
ledwie widocznego spłaszczenia stopy, do daleko posuniętego zniekształcenia,
które utrudnia lub wręcz uniemożliwia chodzenie i statykę ciała.
Płaskostopie występuje najczęściej jako wada nabyta i może pojawić się w każdym
wieku.
U dzieci do około 5 roku życia gruba tkanka tłuszczowa na podeszwowej
powierzchni stopy osłania jej sklepienie i nadaje wygląd zbliżony do
płaskostopia.
W miarę opanowywania chodzenia dziecko stawia stopy bliżej siebie, następuje
doskonalenie funkcji mięśni stabilizujących stopę. Zaczynają się zaznaczać łuki
stopy.
Powyżej 5 roku życia u dzieci w wieku szkolnym występuje płaskostopie, zwane
wczesnodziecięcym. Dotyczy ono szczególnie dzieci o słabych mięśniach i
więzadłach. Taki rodzaj płaskostopia pogłębia się pod wpływem wysiłku fizycznego
i nadmiernych obciążeń.
U młodzieży w okresach nadmiernego wzrostu, na skutek dysproporcji między
obciążeniem, a wydolnością mięśniową, występuje tzw. pozorne płaskostopie.
Istnieje kilka różnych postaci płaskostopia.
Najczęściej występuje stopa płaska statycznie.
Powstaje ona w następstwie współdziałania kilku czynników:
- nadmiernego ciężaru ciała,
- nadmiernego i długotrwałego obciążenia zewnętrznego,
- osłabienia stawów i więzadeł po przebyciu różnych chorób.
Tak ukształtowana stopa jest wynikiem zachwiania stosunku między siłą
obciążenia, a wydolnością stabilizatorów czynnych i biernych stopy. Przeciążenia
stopy spowodowane niewydolnością jej układu mięśniowo-więzadłowego, doprowadzają
do zniekształceń, zaburzeń funkcji i bolesności.
Inną postacią płaskostopia jest stopa płaska podłużnie.
W tym rodzaju wady największe zmiany zachodzą w stawach najbardziej ruchomych:
piętowo-skokowym i skokowo-łódkowym. Kość piętowa ustawia się koślawo, głowa
kości skokowej usuwa się w dół, co przyczynia się do odwiedzenia przodostopia.
Następuje spłaszczenie łuku dynamicznego w miejscu największego obciążenia.
Niewłaściwy rozkład sił powoduje zużywanie się przeciążonych stawów, dochodzi do
zwężenia szczelin stawowych, pojawiania się wyrośli kostnych oraz dużej
bolesności. Zmiany te powodują powstawanie nawyku nieprawidłowego stawiania
stopy.
Ze względu na stopień zaawansowania zmian można wyróżnić następujące okresy
rozwoju stopy płaskiej podłużnie:
1. Stopa płaska niewydolna(niewydolność mięśniowa). W budowie stopy nie ma
zmian. Występują sporadyczne bóle mięśni stopy.
2. Stopa płaska wiotka- bóle w tym okresie się nasilają i są częstsze.
3. Stopa płaska przykurczona- występuje trwałe obniżenie sklepień zarówno w
odciążeniu jak i obciążeniu. Chód staje się niezgrabny
Kolejny rodzaj płaskostopia, to stopa płaska poprzecznie.
Wada ta jest związana z niewydolnością mięśniową lub więzadłową stopy.
Polega na obniżeniu główek II i III kości śródstopia i spłaszczeniu łuku
poprzecznego przedniego.
Towarzyszy temu duża bolesność, która nasila się w momencie wystąpienia zgrubień
skóry (modzeli) w okolicy obniżonych głów kości śródstopia.
W przypadku płaskostopia nabytego, w którym zmiany nie są utrwalone,
postępowanie korekcyjne sprowadza się do profilaktyki, która uwzględnia:
prawidłowy tryb życia, ćwiczenia, noszenia prawidłowego i higienicznego obuwia.
Płaskostopie o utrwalonych zmianach w obrębie kośćca wymaga niestety interwencji
lekarza ortopedy.
Istnieją również inne wady stóp, które różnią się od wyżej wymienionych przede
wszystkim etiologią.
Należą do nich:
- stopa końska,
- szpotawa,
- końsko-szpotawa,
- piętowa,
- wydrążona,
- koślawa.
W tych przypadkach przyczyną deformacji stóp są przede wszystkim zmiany
patologiczne rdzenia kręgowego lub porażenia nerwów kończyny na innym tle.
Literatura:
1. Bąk S., Postawa ciała, jej wady i leczenie, PZWL Warszawa 1965.
2. Burzyńska- Grzeszczak H., Skolimowski T., Ćwiczenia korekcyjne w wadach
postawy ciała, AWF Wrocław 1975.
3. Kutzner- Kozińska M., Korekcja wad postawy, AWF Warszawa 1978.
Opracowanie: mgr Mirosław Partyka
|