Płaskostopie - przyczyny i rodzaje. Zarys problemu

Człowiek na drodze ewolucji przyjął wyprostną postawę ciała.

Utrzymanie sylwetki spionizowanej, a więc równowagi na małej podstawie stóp stało się możliwe dzięki wyspecjalizowanej kontroli mięśniowo-więzadłowej. Umożliwiała ona szybkie i doskonałe przemieszczanie się człowieka. Jednak dłuższe przebywanie w pozycji wysokiej w znacznym stopniu obciąża kręgosłup, kończyny dolne, a w nich stopy.

Bodźce, które w procesie ewolucji spowodowały przybranie przez człowieka postawy wyprostnej, obecnie ze względu na warunki życia zostały prawie całkowicie wyeliminowane.

W Polsce według statystyk, dolegliwościami stóp objętych jest około 70-80% populacji ludzi dorosłych, a wady stóp stwierdza się nawet u dzieci w wieku przedszkolnym.

Tak częste występowanie płaskostopia utwierdza w przekonaniu, że o tych wadach można mówić jak o schorzeniu społecznym. Występuje wiele czynników, które wywołują ten stan. Można tu wymienić: niewłaściwe obuwie, długotrwałe obciążenie zewnętrzne, złe odżywianie, itp. Następstwa tego niedostosowania pociągają za sobą obniżoną sprawność nóg, a z biegiem lat bolesne zniekształcenia, aż do kalectwa uniemożliwiającego ruchy lokomocyjne.

Pod wpływem różnych czynników stopa człowieka może ulec deformacjom. Najczęściej spotyka się płaskostopie. Jest to obniżenie lub całkowity zanik podłużnego lub poprzecznego wysklepienia stopy. Występuje wiele stopni tej wady, od małego, ledwie widocznego spłaszczenia stopy, do daleko posuniętego zniekształcenia, które utrudnia lub wręcz uniemożliwia chodzenie i statykę ciała.

Płaskostopie występuje najczęściej jako wada nabyta i może pojawić się w każdym wieku.

U dzieci do około 5 roku życia gruba tkanka tłuszczowa na podeszwowej powierzchni stopy osłania jej sklepienie i nadaje wygląd zbliżony do płaskostopia.

W miarę opanowywania chodzenia dziecko stawia stopy bliżej siebie, następuje doskonalenie funkcji mięśni stabilizujących stopę. Zaczynają się zaznaczać łuki stopy.

Powyżej 5 roku życia u dzieci w wieku szkolnym występuje płaskostopie, zwane wczesnodziecięcym. Dotyczy ono szczególnie dzieci o słabych mięśniach i więzadłach. Taki rodzaj płaskostopia pogłębia się pod wpływem wysiłku fizycznego i nadmiernych obciążeń.

U młodzieży w okresach nadmiernego wzrostu, na skutek dysproporcji między obciążeniem, a wydolnością mięśniową, występuje tzw. pozorne płaskostopie.

Istnieje kilka różnych postaci płaskostopia.

Najczęściej występuje stopa płaska statycznie.
Powstaje ona w następstwie współdziałania kilku czynników:
- nadmiernego ciężaru ciała,
- nadmiernego i długotrwałego obciążenia zewnętrznego,
- osłabienia stawów i więzadeł po przebyciu różnych chorób.

Tak ukształtowana stopa jest wynikiem zachwiania stosunku między siłą obciążenia, a wydolnością stabilizatorów czynnych i biernych stopy. Przeciążenia stopy spowodowane niewydolnością jej układu mięśniowo-więzadłowego, doprowadzają do zniekształceń, zaburzeń funkcji i bolesności.

Inną postacią płaskostopia jest stopa płaska podłużnie.

W tym rodzaju wady największe zmiany zachodzą w stawach najbardziej ruchomych: piętowo-skokowym i skokowo-łódkowym. Kość piętowa ustawia się koślawo, głowa kości skokowej usuwa się w dół, co przyczynia się do odwiedzenia przodostopia. Następuje spłaszczenie łuku dynamicznego w miejscu największego obciążenia. Niewłaściwy rozkład sił powoduje zużywanie się przeciążonych stawów, dochodzi do zwężenia szczelin stawowych, pojawiania się wyrośli kostnych oraz dużej bolesności. Zmiany te powodują powstawanie nawyku nieprawidłowego stawiania stopy.

Ze względu na stopień zaawansowania zmian można wyróżnić następujące okresy rozwoju stopy płaskiej podłużnie:
1. Stopa płaska niewydolna(niewydolność mięśniowa). W budowie stopy nie ma zmian. Występują sporadyczne bóle mięśni stopy.
2. Stopa płaska wiotka- bóle w tym okresie się nasilają i są częstsze.
3. Stopa płaska przykurczona- występuje trwałe obniżenie sklepień zarówno w odciążeniu jak i obciążeniu. Chód staje się niezgrabny

Kolejny rodzaj płaskostopia, to stopa płaska poprzecznie.

Wada ta jest związana z niewydolnością mięśniową lub więzadłową stopy.
Polega na obniżeniu główek II i III kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego.

Towarzyszy temu duża bolesność, która nasila się w momencie wystąpienia zgrubień skóry (modzeli) w okolicy obniżonych głów kości śródstopia.

W przypadku płaskostopia nabytego, w którym zmiany nie są utrwalone, postępowanie korekcyjne sprowadza się do profilaktyki, która uwzględnia: prawidłowy tryb życia, ćwiczenia, noszenia prawidłowego i higienicznego obuwia.

Płaskostopie o utrwalonych zmianach w obrębie kośćca wymaga niestety interwencji lekarza ortopedy.

Istnieją również inne wady stóp, które różnią się od wyżej wymienionych przede wszystkim etiologią.

Należą do nich:
- stopa końska,
- szpotawa,
- końsko-szpotawa,
- piętowa,
- wydrążona,
- koślawa.

W tych przypadkach przyczyną deformacji stóp są przede wszystkim zmiany patologiczne rdzenia kręgowego lub porażenia nerwów kończyny na innym tle.

Literatura:

1. Bąk S., Postawa ciała, jej wady i leczenie, PZWL Warszawa 1965.
2. Burzyńska- Grzeszczak H., Skolimowski T., Ćwiczenia korekcyjne w wadach postawy ciała, AWF Wrocław 1975.
3. Kutzner- Kozińska M., Korekcja wad postawy, AWF Warszawa 1978.

 

Opracowanie: mgr Mirosław Partyka