Katalog

Barbara Gosk
Różne, Artykuły

Szkoła wychowawczym środowiskiem dziecka

- n +

Szkoła wychowawczym środowiskiem dziecka

Szkoła jest jedną z najstarszych instytucji społecznych tworzoną w celu przygotowania młodego pokolenia do życia dorosłego.[1] Cel, wyodrębnione1 miejsce, obecność nauczyciela i uczniów oraz programy nauczania stanowią nieodzowną treść pojęcia "szkoła". Konkretna szkoła powstawała jednak zawsze w określonym miejscu i w czasie historycznym i przyjmowała kształt zależny od zmiennego kontekstu społecznego, co nadawało jej swoiste rysy.[2]
R. Wroczyński stwierdza, że szkoła i społeczeństwo - to spójna jedność, przy czym szkole przypada funkcja kształcenia twórczych osobowości, a społeczeństwu organizowanie warunków zapewniających pełną aktualizację możliwości rozwojowych wszystkich jednostek.[3]
St. Szacki wyznacza następujące cztery zakresy pracy wychowawczej szkoły :

1) szkołą wyposaża dzieci i młodzież w wiadomości i umiejętności(...);

2) szkoła organizuje życie społeczności dziecięcej lub współdziała w jej organizowaniu (...);

3) szkoła wspomaga rodzinę w jej funkcjach wychowawczych (...);

4) szkoła powinna przetwarzać środowisko, dokonywać w nim pozytywnych zmian w tym celu, aby wpływy i bodźce działające na młodzież w środowisku były pozytywne, wartościowe pod względem wychowawczym. [4]

Cechy współczesnej szkoły według J. Szczepańskiego są następujące :
1) Szkoła jest instytucją przekazującą dzieciom i młodzieży wiedzę naukową. Jest jedynym miejscem systematycznego zgłębiania wiedzy naukowej.
2) Szkoła jest instytucją nauczającą metodami naukowymi. Zarówno nauczanie, jak i inne oddziaływania na dzieci czy młodzież są organizowane według teorii pedagogicznej i psychologicznej.
3) Szkoła może w pewnym zakresie syntezować i kierunkować wpływy innych oddziaływań kształcących i wychowujących. W szkole dziecko uczy się naukowej interpretacji swoich spostrzeżeń, doznań i doświadczeń życiowych, a wiedza naukowa wyniesiona ze szkoły pozostaje na całe życie jako zbiór racjonalnych i logicznych zasad i metod myślenia o świecie i ludziach.
4) Szkoła stara się dawać całościowy pogląd na wiedzę człowieka o świecie, uczy elementów wszystkich nauk doniosłych dla zrozumienia współczesnej cywilizacji; także historii dającej zrozumienie procesu dziejowego.
5) Szkoła stara się przygotować do udziału w funkcjonowaniu społeczeństwa, czyli uspołeczniać swoich wychowanków. Stara się także rozwijać ich osobowość, by pozwolić im na samodzielne kierowanie swoim życiem. [5]

Poza tym szkoła jest miejscem wychowania. Ponieważ młodzi ludzie dążą do samodzielności myślenia, działania, dokonywania wyborów szkoła stara się być terenem realizacji tych dążeń.

Szczególnym zadaniem szkoły jest więc prawidłowa realizacja funkcji dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i środowiskowej. Zharmonizowanie tych podstawowych funkcji wywołuje dopiero efekt wychowawczy.[6]
J. Wołczyk uważa, że działalność wychowawcza szkoły powinna być ściśle sprzężona ze środowiskiem społeczno - kulturowym. Właśnie w tym środowisku upatruje on główną siłę i źródło bodźców, które wywoływać muszą określone przeżycia psychiczne człowieka. To jaki system wychowawczy realizowany jest w szkole, jakie są jego treści, jaki zespół sankcji stosuje się w praktyce, zależy nie tylko od założeń programowych i ideowo - wychowawczych, lecz pozostaje w ścisłym związku ze strukturą społeczną środowiska, w którym szkoła istnieje, z zespołem norm i wzorców funkcjonujących w tym środowisku, z treściami i formami życia rodzinnego, grup rówieśniczych.[7]

Wspierając rozwój człowieka trzeba przede wszystkim zaspokajać jego potrzeby. Fizyczne warunki szkoły i stworzone przez nauczycieli sytuacje odpowiadają takim potrzebom dzieci jak: potrzeba przestrzeni, świeżego powietrza, pożywienia, ruchu, zabezpieczenia przed urazami, dostosowania używanych przedmiotów do rozmiarów i specyfiki rozwojowej uczniów.

Psychiczne potrzeby spełniane w szkole to przede wszystkim: potrzeba bezpieczeństwa, czyli uczenia się i wchodzenia w szkolne kontakty bez nadmiernego zagrożenia dla poczucia własnej wartości, godności ludzkiej i integralności osoby; potrzeba kontaktu - rozumienia innych i bycia rozumianym. Wiąże się z nią potrzeba akceptacji. Szczególnie młodsza dzieci potrzebują bliższego kontaktu z nauczycielem, gdyż inaczej czują się opuszczone i zagubione. Starsze częściej szukają tego u rówieśników. Kontakty z rówieśnikami muszą być przemyślane, aby w szkole nie przeszkadzały one w realizacji zadań związanych z uczeniem się, a równocześnie mogły rozwijać się dając uczniom przeżycia przyjaźni i wspólnoty. Bardzo ważne jest zaspokojenie potrzeby uznania. To w szkole dziecko słyszy swoje pierwsze pochwały na tle większej grupy rówieśników. To tu otrzymuje swoje pierwsze nagrody, czuje smak zwycięstwa. W szkole uczeń poznaje zasady i dziedziny prawidłowej rywalizacji. Uczy się nie tylko zwyciężać, być na "szczycie", ale również przegrywać w dobrym stylu. Dzięki szkole dziecko poznaje uczucie dumy członka zwycięskiej grupy, drużyny lub klasy.

Ważną rolę w życiu szkoły i ucznia spełnia samorząd. Tworzy on klimat relacji w klasie i w szkole, ochotę na podejmowanie lub niepodejmowanie aktywności, poczucie bycia we wspólnocie lub instytucji sterowanej przez zewnętrzne siły. Jest to teren uczenia się i działania, współdziałania, zaangażowania i odpowiedzialności za wspólne sprawy.

Kolejną potrzebą ujawniającą się w szkole jest potrzeba aktywności: poszukiwanie, badanie, doświadczanie, realizowanie, tworzenie, próbowanie. Nacisk przeładowanego programu pamięciowego nie pozostawia wiele miejsca na jej realizację.

Szkoła nie może uczyć wyłącznie naśladownictwa i wychowywać przez klasyczne nakazy czy też jednokierunkowe "kazania", nie może ograniczać obowiązków ucznia do zapamiętywania i powtarzania tego, co się słyszało i czytało. Przede wszystkim ma rozbudzać zrozumienie i zamiłowanie do nauki, wskazywać jak się uczyć w oparciu o różne dostępne środki i źródła, zaznajamiać z podstawowymi osiągnięciami kulturalnymi, przysposabiać do czynnego udziału w życiu kulturalnym społeczeństwa i do dalszego jego rozwoju oraz przygotować do kulturalnego spędzania czasu wolnego. [8]

Szkoła powinna stwarzać klimat sprzyjający swobodzie wyboru co zapewnia poczucie bezpieczeństwa, tworzy zaufanie, daje wzajemne oparcie w relacji nauczyciel - uczeń, pozwala na tolerancję dla odmienności. Uczeń ma świadomość własnej tożsamości, swoich możliwości oraz samoakceptacji.

Obecnie szkoła zapewnia realizację potrzeby religijnej. Przygotowuje grunt do rozmów między wierzącymi, a niewierzącymi oraz między wierzącymi o odmiennych wiarach. Wytwarzany jest klimat tolerancji, a więc uświadamia sobie i innym prawa człowieka do wyboru światopoglądu oraz wewnętrznej gotowości akceptowania odmienności.

Szkoły wszystkich poziomów i rodzaje przekazują wiedzę o organizacji, interesach i zasadach działania i o realizacjach między władzą a obywatelami. Ponadto szkoły uczą sposobów myślenia i działania składających się na postawę zwaną patriotyczną. [9]

Wiedza zdobyta w szkole umożliwia korzystanie z instytucji kulturalnych, środków masowego przekazu, kultury masowej, książek czasopism itp. [10] Przygotowuje do uczestnictwa w kulturze.

Środowisko wychowawcze szkoły jest całością, w której każda osoba zasługuje na uwagę i pomoc. Tam należy sobie nawzajem pomagać w korzystaniu ze swoich indywidualnych - fizycznych, psychicznych i duchowych zasobów, swych szczególnych zdolności i mocnych stron, wspomagać proces dojrzewania, aby otrzymać jak najlepsze wyniki.

Szkoły mają ograniczone możliwości przekształcania społeczeństwa, ale istnieją w nich siły wewnętrzne które mogą wpływać na jakość społeczeństwa. [11]

1.J. Szybiak, Z dziejów szkoły. W: Sztuka nauczania Szkoły. Pod red. K.Konarzewsiego Warszawa1993
2. J. Szybik, op. Cit., s.12
3. R. Wroczyński, Wprowadzenie do pedagogiki społecznej. Warszawa 1966, PWN, s.31
4. R. Wroczyński, op.cit., s.38
5 J. Szczepański, Szkoła w społeczeństwie. W: Sztuka nauczania. Szkoła. Pod red. K. Konarzewskiego. Warszawa 1993, Wydawnictwo Naukowe PWN, s.57
6 A. Radziewicz - Winniczki, Pedagogika społeczna u schyłku XX w. Katowice 1992, ZNP, s.354
7. A. Radziewicz - Winniczki, op.cit., s.280
8. E. Trempała, Wychowanie w środowisku szkoły. Bydgoszcz 1973, Wyższa Szkoła Nauczycielska, s.116
9. J. Szczepański, op.cit., s.75
10. J. Szczepański, op.cit., s.62
11. J. Szczepański, op.cit., s.71

Opracowanie: Barbara Gosk

Wyświetleń: 1271


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.