Katalog

Lucyna Szczotka
Zajęcia przedszkolne, Artykuły

Edukacja ekologiczna w przedszkolu i nauczaniu wczesnoszkolnym

- n +

Edukacja ekologiczna w przedszkolu i w nauczaniu wczesnoszkolnym

Każdy człowiek powinien posiadać zasób wiedzy, zainteresowań i ukształtowanych postaw w stopniu co najmniej odpowiadającym jego możliwościom działania na rzecz ochrony środowiska.

Kształtowanie świadomości środowiskowej winno rozpoczynać się jak najwcześniej, ponieważ wtedy wychowanie przyrodnicze będzie efektywne i przyniesie oczekiwane rezultaty w postaci właściwego rozwoju i kształtowania prawidłowych zachowań wobec przyrody.

Edukację proekologiczną należy zacząć już w przedszkolu, bowiem najłatwiej jest zrealizować poprawny proces edukacji ekologicznej, gdyż nie ma tu sztywnego podziału na przedmioty lekcyjne. Całościowy (holistyczny) charakter kształcenia ekologicznego sprzyja kreowaniu właściwych postaw emocjonalnych. Zadanie stojące przed nauczycielem jest niełatwe, wymaga bowiem solidnego warsztatu metodycznego i dużych zdolności organizacyjno-wychowawczych. Propagowanie wiedzy ekologicznej musi być skorelowane z wiekiem słuchacza. W procesie dydaktycznym najbardziej efektywne są metody aktywizujące, rozwijające wyobraźnię ucznia, poczucie sprawiedliwości i odpowiedzialności, wyczucie dobra i zła.

Bogactwo i różnorodność zjawisk przyrodniczych są niewyczerpanym źródłem informacji. Dla dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym stanowią obiekt zainteresowania, aktywizują umysł i zachęcają do działania. Przyroda jest więc wielkim potencjałem wychowawczym kształtującym intelekt i psychikę dziecka.

Widoczne jest silne emocjonalne przeżywanie wszelkich wydarzeń związanych z ochroną przyrody i ochroną wszelkich form życia w ogóle, a także kształtowanie się pożądanych odruchów i reakcji.

To właśnie niezwykle plastyczna psychika i podatność na oddziaływanie pedagogiczne dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym pozwalają, aby procesy nauczania- uczenia się, wychowania i samowychowania, kształcenia i samokształcenia zmierzały do ukształtowania osobowości dziecka zgodnie z systemem wartości humanistycznych. Dlatego też pod wpływem różnorodnych oddziaływań wychowawczych kształtują się u dzieci postawy.

Wiedza na temat ochrony i kształtowania środowiska uwrażliwia młode pokolenie na problemy ochrony przyrody i środowiska oraz uświadamia ważność i istotę tych problemów, aby w przyszłości mogło ono wybrać jak najlepsze sposoby ich rozwiązywania. Uwzględnione w programie edukacji przyrodniczej w klasach I-III treści środowiskowe mają na celu doprowadzić uczniów do zrozumienia potrzeby ochrony przyrody i przyrodniczego środowiska człowieka. Cały proces edukacji dziecka przygotowuje je do życia w świecie dorosłych. Dlatego od najmłodszych lat staramy się wpajać dziecku, jak wolno, a jak nie wolno postępować. Zanim dziecko rozpocznie świadome wartościowanie dobra i zła, staramy się je przyzwyczaić do przestrzegania zakazów. Im wcześniej u dzieci ukształtujemy pewne nawyki, tym łatwiej możemy później wyegzekwować pożądane postawy. Aby uchronić środowisko przed zniszczeniem, wprowadzono wiele nakazów i zakazów postępowania. Na międzynarodowych konferencjach ustalono programy edukacji ekologicznej, które mają wskazać, jak przy pomocy prostych działań i użyciu dostępnych środków uczniowie klas początkowych mogą kształtować i ochraniać środowisko. Działanie dydaktyczno-wychowawcze skierowane na dzieci, poczynając od tych najmłodszych, pozwala wypracować nawyk rezygnacji z pewnych przyjemności w imię celu nadrzędnego, jakim jest ochrona przyrody i środowiska człowieka.

Poznawanie zagadnień ochrony przyrody i środowiska kształtuje u dzieci poczucie odpowiedzialności za utrzymanie naturalnych i sztucznych ekosystemów, rozwija zdolność odczuwania piękna przyrody, jej krajobrazów oraz chęć włączenia się do działań na rzecz ochrony przyrody i środowiska. Młodszy wiek szkolny jest korzystnym okresem do rozpoczęcia tego procesu, ponieważ predyspozycje w nim ukształtowane odznaczają się wysokim stopniem trwałości.

Dom rodzinny i szkoła funkcjonują w młodszym wieku szkolnym równolegle jako dwa równorzędne autorytety. Wymaga to właściwego nastawienia rodziców do procesu kształtowania u dziecka pozytywnych wartości oraz odruchów i zachowań (postaw). Oczywiście nastawienie domu rodzinnego - w tym przypadku proekologiczne - nie jest bezpośrednim odzewem na poruszane czy akcentowane w szkole problemy i treści z zakresu ochrony środowiska. Wszak kształtowanie odbywa się znacznie wcześniej, niż zacznie ono chodzić do szkoły.

Istotą procesu kształtowania postaw proekologicznych jest rozwijanie motywacji prośrodowiskowych, ukazywanie wartości związanych ze środowiskiem oraz inspirowanie do wyboru wartości. W procesie kształtowania tychże postaw wyróżnia się dwa etapy: emocjonalny i pomocniczy. Istotą etapu emocjonalnego jest umożliwienie pozytywnych przeżyć i doświadczeń z przedmiotem postawy, a istotą etapu pomocniczego jest wspieranie w zdobywaniu i poszerzaniu wiedzy o przedmiocie postawy.

Proces kształtowania postaw proekologicznych należy ściśle łączyć z procesem nauczania, bowiem uczniowie klas I-III rozumieją motywy ochrony środowiska, a także rolę i miejsce człowieka w przyrodzie. Proces kształtowania postaw proekologicznych spełni swoje zadanie, jeżeli będzie zamierzony, planowy, intencjonalny, celowy, systematyczny, interakcyjny i ukierunkowany na wywoływanie zmian. Jeżeli uwzględnione zostaną w nim psychologiczne mechanizmy i czynniki kształtowania się postaw przez dobrane sygnały wychowawcze stosowane przez wychowawcę w specjalnie wyreżyserowanych warunkach, to wtedy proces kształtowania tychże postaw również zostanie urzeczywistniony.

W roku 1998/99 w szkolnictwie polskim przeprowadzono reformę. Początkowy etap kształcenia wg nowej koncepcji programowej w klasach I-III obejmuje edukację zintegrowaną, która ma na celu przygotowanie ucznia do podejmowania zadań z różnych obszarów działalności człowieka przez odwoływanie się do doświadczeń dziecka nabywanych w rodzinie, w innych środowiskach oraz przez media.

Edukacja zintegrowana podkreśla problematykę związaną z umiejętnością porozumiewania się, najbliższym środowiskiem, bezpieczeństwem i zdrowiem. Kształcenie środowiskowe - obok kształcenia polonistycznego, matematycznego, technicznego, wychowania plastycznego, muzycznego i fizycznego - wchodzi w skład całościowej zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej dziecka, bez wydzielania poszczególnych przedmiotów nauczania.

Kształcenie środowiskowe wg nowej koncepcji programowej to systematyczne i dogłębne poznawanie przez dziecko przyrody w jej różnych aspektach.

Podstawowym zadaniem edukacji środowiskowej jest zapoznawanie dziecka z otaczającą rzeczywistością przyrodniczą i społeczną oraz kształtowanie spostrzegawczości, umiejętności obserwacji i umiejętności zachowania się uczniów wobec środowiska. Cele edukacji środowiskowej dotyczą kształtowania sylwetki społeczno-moralnej ucznia, poznawania świata przyrody, zaznajamiania z warunkami geograficznymi kraju, troski o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka oraz kształtowanie zdolności poznawczych ucznia i jego umiejętności uczenia się.

Na szczeblu nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego edukacja środowiskowa prowadzi do zrozumienia przez uczniów wzajemnych powiązań występujących w środowisku życia człowieka. Dlatego uczniom nie tylko należy przekazywać wiedzę, ale przede wszystkim kształtować trwałe wzorce zachowań sprzyjających ochronie środowiska. Stosunek dzieci do środowiska ich życia i działalności kształtuje się mimowolnie i świadomie pod wpływem środowiska i wiedzy o nim. Postawy przychylne środowisku kształtują się więc nie tylko w zależności od posiadanej wiedzy o nim, ale również w zależności od wrażliwości dziecka, którą można wzmocnić wyzwalając emocjonalną więź pomiędzy dzieckiem a otaczającym je środowiskiem.

Kształtując postawę proekologiczną, nauczyciel kształtuje tym samym osobowość ucznia.
Posiadanie określonych postaw uczeń przejawia w rozmaitych sposobach zachowania się. Młodszy wiek szkolny jest bardzo ważnym etapem w kształtowaniu ekologicznego sumienia dziecka oraz jego stosunku do środowiska, wobec którego będzie w przyszłości podejmować decyzje. Budowanie świadomości ekologicznej poprzez edukację ma oznaczać nie tylko to, że się coś wie i ma swoje przekonania, ale że czuje się je i głęboko przeżywa [1].

Edukacja środowiskowa powinna zajmować poczesne miejsce w programie wychowania w przedszkolu oraz w nauczaniu wczesnoszkolnym, ponieważ rozwój dziecka w kontakcie z przyrodą przynosi wartości nie dające się wytworzyć w żaden inny sposób [2].
1. Środowisko dostarcza dzieciom kontekstu uczenia się.
Poprzez obserwowanie środowiska, jego badanie (opisywanie, wyjaśnianie, ocenianie, przewidywanie), komunikowanie zaobserwowanych rezultatów badań- dzieci uczą się o otaczającym świecie, rozwijają wiedzę o środowisku, jego rozumienie, kształtują umiejętności i postawy konieczne do interpretowania zaobserwowanych faktów środowiskowych.
2. Dzieci powinny rozumieć otaczające je środowisko.
Zdobywanie, interpretowanie oraz stosowanie informacji o świecie jest dla każdej generacji częścią obiektywnego i subiektywnego odkrywania rzeczywistości społeczno -przyrodniczej. Rozumienie środowiska jest ważne dla każdej jednostki, w tym także dla dzieci w wieku przedszkolnym jak i wczesnoszkolnym. Zadaniem nauczycieli tych szczebli edukacji jest więc tworzenie sytuacji dydaktycznych, które są pomocne w generowaniu przez dzieci takiej struktury wiedzy o środowisku, która jest potrzebna dla jego zrozumienia. Istotnym elementem tej struktury jest wyjaśnianie faktów środowiskowych oraz ich przewidywanie (formułowanie hipotez). Z uwagi na poziom rozwoju umysłowego dzieci - przy organizowaniu sytuacji dydaktycznych stymulujących je do wyjaśniania faktów środowiskowych - należy brać pod uwagę stopień ich trudności, które powinny być dostosowane do możliwości poznawczych dzieci oraz strefy ich najbliższego rozwoju. Stwarzane sytuacje powinny przyczynić się do lepszego zrozumienia ekonomicznych, kulturalnych, fizycznych i technologicznych czynników wpływających na środowisko oraz związków między nimi. Środowisko lokalne jest najlepszym źródłem zdobywania przez dzieci wiedzy o otaczającym je świecie oraz do poznania i rozumienia szeregu problemów środowiskowych. Z czasem, przy prawidłowej pracy nauczyciela, dzieci potrafią zrozumieć nie tylko problemy lokalne, ale też globalne. Potrafią zarazem rozumieć nie tylko to co ma miejsce w teraźniejszości, ale także to co wystąpiło w przeszłości i rozpatrywać fakty środowiskowe w kategoriach przyczynowo-skutkowych. Potrafią też przewidywać pewne zdarzenia, które mogą mieć miejsce w przyszłości. W ten sposób dzieci powinny coraz bardziej rozumieć świat, w którym żyją, przyjmować zań odpowiedzialność oraz postawę ochraniania środowiska przed zgubnymi skutkami działalności człowieka oraz przyczyniać się do jego ulepszania.
3. Środowisko naturalne człowieka jest ważne.
Środowisko jest niezbędne dla przetrwania żywych organizmów. Ludzie i ich środowisko są wzajemnie od siebie zależne, jedno bezpośrednio wpływa na drugie. Świadomość tych wzajemnych zależności i społecznej odpowiedzialności za ochronę środowiska, przeciwdziałania negatywnym skutkom działalności człowieka - jest głównym zadaniem ludzkości, w tym instytucji oświatowych, odpowiedzialnych za kształcenie i wychowanie młodego pokolenia.
Środowisko w skali lokalnej i globalnej i jego jakość powinna być uznana przez dzieci jako wartość istotna i włączona w ich system wartości. Tylko wówczas, gdy wiedza i rozumienie środowiska będzie nierozerwalnie związane z uznaniem go jako ważne, istotne dla istnienia wszelkich żywych organizmów (z człowiekiem włącznie), możemy liczyć, że dzieci w ich dorosłym życiu będą odpowiedzialnymi sprawcami dokonywanych przez siebie zmian w otaczającym ich środowisku. Decyzje środowiskowe, które były podjęte przez ludzi w przeszłości, a w ślad za nimi poczynione zostały określone zmiany w środowisku, zarzutowały na współczesny jego kształt i jakość. Dzieci, które obecnie poddawane są zabiegom edukacyjnym, w dorosłym życiu będą współdziałać w tworzeniu środowiska przyszłości. To od nich również będzie zależeć jakość środowiska pozostawiona w spuściźnie przyszłym pokoleniom. Stąd też jednym z ważnych zadań edukacji środowiskowej jest wychowywanie dzieci do przyszłości.
Edukacja środowiskowa budowana jest na wiedzy, umiejętnościach i rozumieniu środowiska, które nabywane są w trakcie poznawania różnych jego aspektów, zwłaszcza dotyczących interakcji między człowiekiem a jego środowiskiem. Każde dziecko powinno nabyć świadomość, iż wszelkie życie, w tym życie człowieka, zależy od zdrowia (jakości) środowiska. Jest to główna przyczyna, dla której powinniśmy unikać zanieczyszczania globu (ziemi, wody, powietrza) oraz nadmiernego eksploatowania surowców naturalnych. Powinniśmy natomiast zmierzać w kierunku tworzenia takiego systemu, który umożliwi podtrzymanie obecnych trendów rozwojowych, w którym uwzględnione będą współczesne potrzeby człowieka z jednoczesnym unikaniem negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne.

Generalnie rozwój ucznia uwarunkowany jest jego własną aktywnością. Nauczyciel zobligowany jest zatem do wspierania ucznia w jego rozwoju przez tworzenie takich sytuacji dydaktyczno-wychowawczych, które są zdatne stymulować świadomą i umotywowaną aktywność ucznia, postulowaną z racji wychowania go do odpowiedzialnego działania (zachowania) w środowisku społeczno - przyrodniczym.

Aby zrealizować to główne zadanie edukacji środowiskowej, nauczyciel powinien pobudzać uczniów do:
- przeżywania i wartościowania elementów środowiska, które wyznaczone są programem edukacji środowiskowej oraz wyrażania swych przeżyć przez różne formy ekspresji (np. wiersz, rysunek, opowiadanie, gra na instrumentach muzycznych itp.),
- komunikowania swych sądów (opinii środowiskowych), współpracy, negocjacji, porozumiewania się z innymi (poprzez rozwiązywanie problemów środowiskowych, wywiady, wspólne zadania itp.),
- podejmowania decyzji (np. co poznawać, w jaki sposób, jakie działanie podjąć na rzecz środowiska, w jaki sposób zrealizować cel, jakimi środkami itp.),
- akceptacji celu działania (tak poznawczego, jak i praktycznego) zaproponowanego uczniom przez nauczyciela oraz pobudzania ich do samodzielnego wygenerowania tychże celów,
- współudziału w planowaniu i organizowaniu działania (tak poznawczego jak i praktycznego),
- zdobywania wiedzy o środowisku (głównie w środowisku społeczno-przyrodniczym) między innymi przez obserwację, badanie, eksperymentowanie, rozwiązywanie problemów oraz korzystanie z różnych źródeł informacji, książek, encyklopedii, filmów, programów TV programów komputerowych, itp.),
- podejmowania działań prośrodowiskowych,
- kontrolowania przebiegu i skutków własnych działań w środowisku i na rzecz środowiska/ a także swych działań (przebiegu i skutków) poznawczych,
- podejmowania działań korekcyjnych w sytuacjach wymagających wprowadzenia korekty.

W efekcie edukacji środowiskowej w klasach I- III uczeń na miarę swych możliwości psychofizycznych powinien:
- być wrażliwym na piękno i na degradację środowiska przyrodniczego oraz na dobro i zło w relacjach międzyludzkich,
- doceniać i rozumieć ważność środowiska przyrodniczego, które jest wartością samą w sobie (jak i jego znaczenie dla istnienia człowieka) jego zdrowia fizycznego i psychicznego,
- podczas rozwiązywania problemów środowiskowych umieć wyrażać własne opinie, być otwartym i komunikatywnym w kontaktach z innymi oraz podejmować próby negocjacji,
- umieć podejmować decyzje w zakresach określonych jego możliwościami oraz programem nauczania,
- przejawiać inicjatywę w wytyczaniu celów własnych działań poznawczych (zdobywania wiedzy o środowisku),
- znać i rozumieć środowisko społeczno-przyrodnicze w zakresie wyznaczonym programem nauczania,
- uczeń powinien z własnej inicjatywy oraz opierając się na zdobytej wiedzy, wytyczać cele działań proekologicznych i prospołecznych oraz je realizować - w myśl zasady "Myśl globalnie, czyń lokalnie",
- rozumieć, że człowiek niszczy środowisko, ale i od człowieka zależy ochrona i naprawa tego, co zostało zdegradowane,
- rozumieć podstawowe przyczyny zanieczyszczenia środowiska oraz znać sposoby przeciwdziałania. Uczeń powinien zrozumieć, iż uczy się i poznaje otaczające go środowisko społeczno-przyrodnicze nie dla stopni, tylko dla siebie,
- na bazie doceniania ważności (wartości) otaczającego go środowiska oraz zdobytej wiedzy, uczeń powinien rozumieć, iż skutki jego działań (podjętych lub zaniechanych) zależą od niego. Odpowiedzialność za środowisko winno stać się normą etyczną zachowań ucznia, w zakresie dostosowanym do jego możliwości psychofizycznych.

Rozpatrując edukację środowiskową jako proces ciągły można użyć określeń, że jest to edukacja: o środowisku, w środowisku i dla środowiska.

Edukacja o środowisku to zdobywanie przez dzieci wiedzy obiektywnej (naukowej) o otaczającej je rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, wiedzy o wartościach tkwiących w środowisku i postawach prośrodowiskowych ludzi wchodzących w interakcję ze środowiskiem. Uwzględniając słuszne i obowiązujące zalecenia pokonferencyjne z Tbilisi, zdobywana przez dzieci wiedza powinna mieć charakter interdyscyplinarny i holistyczny, oczywiście dostosowany do możliwości poznawczych, emocjonalnych i społecznych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Oznacza to, że nauczyciele na tych szczeblach edukacji powinni organizować sytuacje dydaktyczno-wychowawcze, które pozwolą dzieciom poznać środowisko, jego problemy i możliwe rozwiązania w różnych aspektach, nie tylko przyrodniczych, ale i ekonomicznych, społecznych itd. Jest to szczególnie istotne w edukacji wczesnoszkolnej, gdzie istnieje podział na przedmioty. Edukacja środowiskowa w klasach początkujących nie może ograniczać się do przedmiotu "środowisko społeczno-przyrodnicze". Nauczyciele tego szczebla edukacji powinni korelować i integrować tematykę środowiskową w ramach wszystkich przedmiotów, ukazując różne jego aspekty i problemy.
Wiodącą rolę w poznawaniu różnych środowiska pełni naukowa działalność poznawcza dzieci, poznawanie poprzez badanie, eksperymentowanie, obserwowanie, opisywanie, wyjaśnianie, przewidywanie i sprawdzanie własnych przypuszczeń. Poznawanie bezpośrednie jest najskuteczniejszą metodą zdobywania przez dzieci wiedzy o środowisku oraz rozumieniu jego zawiłości.

Celem edukacji środowiskowej poprzez poznanie naukowe jest udzielenie pomocy dzieciom w rozwoju, dostarczenie im wiedzy naukowej o środowisku i umiejętności poznawczych, które są niezbędne w procesie podejmowania decyzji dotyczących ochrony środowiska oraz rozwiązywania problemów środowiskowych. Powinno to być oparte na wiedzy naukowej, którą bezpośrednio zdobyli w procesie badania rzeczywistości (eksperymentowania), a także na danych naukowych pochodzących z innych źródeł (tzw. wiedzy zdobytej pośrednio).

Edukacja w środowisku zwana także edukacją poprzez środowisko, jest organizowaniem przez nauczyciela sytuacji dydaktyczno-wychowawczych na zewnątrz klasy, w środowisku. Uczenie się o środowisku w bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem jest bardziej interesujące dla dzieci, dostarcza stymulacji i kontekstów istotnych dla rozwijania i stosowania wiedzy oraz kształtowania umiejętności. Edukacja w środowisku daje lepsze efekty w zakresie zdobywania wiedzy o środowisku i jego problemach oraz w nabywaniu umiejętności praktycznych, skierowanych na ochronę i poprawę jakości środowiska, niezbędnych do kształtowania postaw odpowiedzialności za środowisko.

Edukacja dla środowiska jest wychowaniem dzieci do odpowiedzialnego działania w środowisku, jego ochraniania i podejmowania działań poprawiających jakość zdewastowanego środowiska. Jest to nierozerwalnie związane z całością działalności pedagogicznej nauczyciela nastawionego na rozwój intelektualny, emocjonalny, fizyczny i społeczny dzieci oraz przygotowanie ich do działania w środowisku, lecz wymaga oraz to przemyślanego, celowego, systemowego i systematycznego działania nauczyciela stymulującego podmiotowość dzieci.

W edukacji w środowisku i dla środowiska istotne są cztery komponenty wychowania do ochrony środowiska naturalnego:
- organizowanie doświadczeń środowiskowych uczniów;
- stymulacja do wydawania przezeń opinii (ocen) o problemach środowiskowych;
- podejmowanie przez uczniów decyzji środowiskowych;
- odpowiedzialne działania praktyczne, których rezultatem są określone pozytywne zmiany w środowisku.

Doświadczenia środowiskowe nabyte przez dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym powodują, że środowisko jest dla nich bardziej realne oraz bardziej możliwe do oszacowania jego wartości i ochrony, zarazem stymulujące do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi na nie. Można uzyskać to poprzez:
- uczenie się na zewnątrz klasy - w środowisku;
- uczenie się od osób przychodzących do klasy;
- gromadzenie danych pochodzących z analizy różnorodnych materiałów, informacji dostarczanych przez różne osoby lub organizacje.

Opinie (oceny) środowiskowe mogą być tworzone poprzez:
- słuchanie opinii wydawanych przez innych, oraz wyważanie ich stronniczości;
- wyrażanie własnych opinii (sądów wartościujących);
- nabywanie kompetencji komunikacyjnych;
- odróżnianie faktów od opinii.

Podejmowanie decyzji dotyczących ochrony środowiska może mieć postać:
- decyzji podejmowanych indywidualnie;
- decyzji podejmowanych przez grupę;
- rozumienia procesu podejmowania decyzji;
- świadomości o sile ludzi, którzy podejmują decyzje środowiskowe.

Środowiskowe działania uczniów są konsekwencją realizacji podjętych indywidualnie lub grupowo decyzji, w wyniku których określone problemy środowiskowe zostają rozwiązane. Środowiskowe działania są działaniami praktycznymi, a ich celem jest dokonanie określonej zmiany w środowisku. Mogą one przyjąć postać:
- wyrażania opinii środowiskowych na zewnątrz szkoły, gdy celem wydających opinie jest dokonanie zmiany w świadomości innych ludzi;
- fizyczne dokonywanie pozytywnych zmian w środowisku (ochranianie lub poprawa
zdewastowanego środowiska) wewnątrz szkoły lub na zewnątrz.

Dzieci mogą być pełnowartościowymi partnerami dorosłych w walce o ochronę środowiska. Należy dać im tylko szansę, a wyrośnie z nich pokolenie, które umiejętnie będzie korzystało z darów Ziemi i rozwijającej się cywilizacji. Dzieci nie mają jeszcze wykształconych stereotypów, dlatego stosując odpowiednie formy i metody pracy, można skutecznie i efektywnie kształtować ich postawę, zgodną z etyką ekologiczną. Na kształtowanie postaw wpływa wiele czynników, jak: rodzina, proces nauczania i wychowania, zajęcia pozaszkolne, środki masowego przekazu, grupa rówieśnicza. Uważa się jednak, że największą rolę do odegrania ma szkoła i sam nauczyciel.

Jednak edukacja ekologiczna w szkole to nie zajęcia w ławkach i wiedza teoretyczna, choćby największa. To nie podawanie gotowej recepty na lepsze jutro. Edukacja ekologiczna to konkretne działanie w środowisku i dla środowiska. To stwarzanie dzieciom takich sytuacji, aby one samodzielnie dochodziły do określonych prawd i zasad; aby same umiały wyciągać odpowiednie wnioski, a co za tym idzie - aby umiały perspektywicznie myśleć.

Pozytywne działania praktyczne dzieci, skoncentrowane na ochronie i poprawie jakości środowiska są uwarunkowane ich poczuciem podmiotowości działania, dlatego stymulowanie dzieci do podmiotowego działania (poznawczego i praktycznego) jest istotą wszelkiej edukacji, w tym edukacji środowiskowej.

[1] Łukaszewicz R., Edukacja z wyobraźnią, czyli jak podróżować bez map. Wyd. UW Fundacji "Wolne inicjatywy edukacyjne", Wrocław 1994.
[2] Gzyl J., Jarosz W., Nasze środowisko - jak w nim żyć. Podstawy teoretyczne edukacji ekologicznej uczniów szkoły podstawowej. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Katowice 1996.

Opracowanie: Lucyna Szczotka

Wyświetleń: 18005


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.