Katalog

Beata Czerwińska-Dankowska
Język polski, Scenariusze

"Nie wtrącajmy swoich dwóch groszy" - o poprawnym posługiwaniu się związkami frazeologicznymi - scenariusz lekcji języka polskiego w klasie II liceum

- n +

Scenariusz lekcji języka polskiego w klasie II liceum

TEMAT: "Nie wtrącajmy swoich dwóch groszy" - o poprawnym posługiwaniu się związkami frazeologicznymi.

Cele lekcji:
Po lekcji uczeń
- poprawnie i swobodnie operuje związkami frazeologicznymi
- rozróżnia typy związków wyrazowych
- rozpoznaje, koryguje i nazywa rodzaje błędów frazeologicznych
- podaje znaczenie frazeologizmów
- swobodnie korzysta ze słowników

Metoda:
- ćwiczenia praktyczne
- dyskusje

Forma pracy:
- grupowa

Środki dydaktyczne:
- ćwiczenia zamieszczone w podręczniku "Język polski kl.2. Literatura i nauka
o języku, Wydawnictwo Szkolne PWN"
- "Słownik frazeologiczny języka polskiego" (t. I i II) S. Skorupki
- "Słownik języka polskiego" pod red. M. Szymczaka

Pojęcia kluczowe:
- frazeologizm
- wyrażenie
- zwrot
- fraza
- związek luźny, łączliwy, stały
- tautologia
- pleonazm
- multiwerbizm (wielosłowie)
- kontaminacja

Czas: 1 lekcja

Przebieg lekcji:
1. Przypomnienie wiadomości:
- co to jest frazeologia?
- jak dzielimy związki frazeologiczne ? (podział ze względu na stopień zespolenia
i budowę gramatyczną)
2. Podręcznik - ćw.6/36:
Wyraź za pomocą stałych związków frazeologicznych sens przeciwstawny:
usta mu się nie zamykają, coś idzie jak po maśle, być podobnym jak dzień do nocy, być nie
w sosie, trafić w dziesiątkę
3. Pytanie: Do czego służą frazeologizmy, czy można się bez nich obejść ?
4. Podręcznik - ćw. 7/36 (przypomnienie uczniom o możliwości skorzystania ze słowników):
Objaśnij znaczenie podanych frazeologizmów. Do jakiego stylu należą ?
zmyć komuś głowę, mieć kiełbie we łbie, być kulą u nogi, rzucać słowa na wiatr, gapić się jak sroka w gnat, złapać zająca, kuty na cztery nogi.
5. Pytanie: W jakich odmianach języka ogólnego można dostrzec najwięcej frazeologizmów ?
6. Wspólne sporządzenie notatki:
Najwięcej frazeologizmów obserwuje się w stylu potocznym - te charakteryzują się obrazowością, odwołują się do codziennych realiów (np. robić coś na własne kopyto, pleść trzy po trzy) oraz w stylu artystycznym - związki
o charakterze książkowym, podniosłym - często o zasięgu europejskim (nawiązania
do kultury antycznej, do tradycji biblijnej - internacjonalizmy). Frazeologizmy zatem wzbogacają język, pogłębiają warstwę emocjonalną tekstu oraz zwiększają jego obrazowość.
7. Zwrócenie uwagi na ogromną rolę związków frazeologicznych w języku reklamy. Polecenie: Podaj kilka przykładów wykorzystania związków frazeologicznych
w sloganach reklamowych. Pytanie: Dlaczego są one tak chętnie wykorzystywane ?
8. Uczniowie podają także przykładowe związki frazeologiczne z gwary młodzieżowej.
9. Przeanalizowanie przykładu zapisanego na tablicy:
W związku z ustąpieniem ze stanowiska prezesa Spółdzielni Mieszkaniowej "Zgoda" uprzejmie zawiadamiamy, że sprawa wzięła w łeb.
10. Wnioski.
11. Pytanie o podstawowe przyczyny błędów frazeologicznych. Dyskusja. Przykłady błędnych konstrukcji (zwł. tych częstych typu: kontynuować dalej, kwota pieniężna, pełny komplet, przeważająca większość, akwen wodny, wzajemna współpraca, cofnąć się wstecz i innych podanych przez uczniów).
12. Zebranie i zapisanie wniosków dotyczących błędów językowych:
- tworzenie związków składających się z wyrazów, które znaczą to samo lub prawie to samo ( pleonazmy i tautologie ). Potocznie mówi się o takich wyrazach "masło maślane" (przykłady jak wyżej).
- kontaminacja (przemieszanie związków frazeologicznych): np. Bokserzy w czasie walki broczyli potem -przemieszanie związków frazeologicznych broczyć krwią
i oblewać się potem. Podobnie w przypadku odnieść klęskę - ponieść klęskę
i odnieść zwycięstwo
- przekształcanie związków frazeologicznych: Wtrącił swoje dwa grosze, Będzie miał ciężki orzech do zgryzienia itp.
- multiwerbizm (zastępowanie określenia jednowyrazowego dwuwyrazowym- inaczej wielosłowie) np.: w miesiącu maju, dokonać wręczenia, ulec zmianie.
- niewłaściwe użycie związków frazeologicznych np.: Film był znakomity
i wszystkim, którzy maczali w nim palce, można pogratulować. Albo :Tematyka współczesna fascynowała go do tego stopnia, że była mu solą w oku (zamiast: była jego oczkiem w głowie).
13. Pytanie: Czy uczniowie znają osoby uznawane za autorytety językowe ?

Praca domowa:
Napisz żartobliwy list do kolegi, posługując się w jego tekście różnymi frazeologizmami.

Komentarz:
Lekcja przeze mnie zaproponowana winna być umieszczona jako druga w cyklu zajęć poświęconych frazeologii i jej roli w języku. Trzecią zaś w kolejności mogłaby stanowić lekcja ilustrująca funkcjonowanie frazeologizmów w stylu artystycznym. Proponuję tu temat już przeze mnie sprawdzony: "Skrzydlate słowa, przysłowia i trawestacje - nasze poszukiwania perełek literackich", który pozwoli wykorzystać teksty Jana Sztaudyngera (np. Krople liryczne) i Stanisława Jerzego Leca Myśli nieuczesane. Taka lekcja może okazać się naprawdę twórcza, gdyż uczniowie bardzo chętnie rozbijają stałe związki frazeologiczne, osiągając zaskakujące efekty humorystyczne - i tworzą tym samym ciekawe trawestacje związków frazeologicznych.

Opracowanie: Beata Czerwińska-Dankowska
V Liceum Ogólnokształcące w Olsztynie

Wyświetleń: 5451


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.