Program warsztatów teatralnych dla uczniów szkoły podstawowej kształcenia zintegrowanego

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

Jednym z zadań szkoły jest zapewnienie dziecku harmonijnego i wszechstronnego rozwoju. Ogromny wpływ na realizację tego zadania ma stworzenie warunków do ujawnienia możliwości ekspresyjnych dziecka. Odpowiednio pokierowane zwiększają możliwości adaptacyjne dzieci i wzmacniają oddziaływania wychowawcze nauczyciela.

Odpowiedzią na naturalną potrzebę twórczej aktywności są warsztaty teatralne, które jako element pracy dydaktycznej i wychowawczej umożliwiają realizację programu szkolnego przy zróżnicowanym poziomie uczniów.

Aby umożliwić dziecku pełny udział w teatralnej edukacji nie wystarczy ograniczyć się do oglądania przedstawień teatralnych. Dziecko musi znaleźć się po drugiej stronie jako aktor, reżyser, scenograf czy tylko statysta. Droga tej artystycznej ewaluacji prowadzi poprzez liczne ćwiczenia przygotowujące, techniki dramy, a także opanowanie, określonych możliwościami wieku wczesnoszkolnego, kompetencji i umiejętności.

Warsztaty teatralne ułatwiają zintegrowanie treści programowych różnych przedmiotów. Przygotowanie inscenizacji wymaga bowiem wykonania scenografii, czasem kostiumów lub kukiełek. Nierzadko konieczna jest oprawa muzyczna. Konieczne jest również twórcze zaangażowanie wszystkich dzieci i poczucie odpowiedzialności za całość przedsięwzięcia. Umiejętność współpracy w grupie, poskromienie swych egocentrycznych zapędów, a jednocześnie możliwość wyrażania siebie i samorealizacji, to niewątpliwe efekty pracy teatralnej, które można zaobserwować w zespole klasowym.

W czasie przygotowań i samego przedstawienia dzieci zaspakajają potrzebę ruchu, uczą się współpracować w grupie, oceniać siebie i kolegów. Bogacą i uaktywniają język, uczą się mówić wyraziście, z właściwą intonacją, ćwiczą pamięć, Inscenizacje umożliwiają też lepsze rozumienie tekstów i sprzyjają kształtowaniu właściwych postaw poprzez internalizację przeżyć bohaterów.

Poprzez warsztaty teatralne realizowane są w pełni cele dydaktyczne i wychowawcze, które wiążą się nierozerwalnie ze wszystkimi płaszczyznami kształcenia i wychowania uczniów w wieku wczesnoszkolnym.

Wartości kształcące i wychowawcze.

Przedstawiony program warsztatów teatralnych podnosi sprawność motoryczną i percepcyjną dziecka. Bazuje na aktywności i zaangażowaniu emocjonalnym dzieci, uczy rozwiązywania problemów poprzez działanie. Rozwija wyobraźnię, wrażliwość emocjonalną, a także plastykę ciała.

Realizacja programu warsztatów zapewni:

1. Wszechstronny rozwój osobowości, ekspresji, wrażliwości i uczuciowości:
- kształtowanie wrażliwości uczniów
- doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach własnych, wewnętrznych przeżyciach, stanach, lękach, kłopotach, radościach
- wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć
- uświadamianie własnej indywidualności przy poszanowaniu odrębności innych
- kształtowanie określonych zachowań społecznych
- panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie

2. Integrację zespołu klasowego:
- wytwarzanie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania w grupie
- budowanie więzi emocjonalnej z rówieśnikami i nauczycielem
- kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych i rozwiązywania problemów w grupie

3. Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze:
- rozwijanie słownictwa, frazeologii, zakresu pojęć
- rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności i odkrywania rzeczy nowych
- przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu poprzez umiejętne i świadome korzystanie z dóbr kultury /muzyki, tańca pantomimy, teatru/

TREŚCI KSZTAŁCENIA - SPOSÓB REALIZACJI

Program warsztatów teatralnych w klasach 1-3 realizowany jest w trzech działach:

1. Obserwacja i doświadczenie
Wysłuchanie recytacji wierszy - umiejętność oceny i wyboru; kształcenie uwagi ucznia, jego spostrzegawczości, pamięci, obserwacja sztuk teatralnych, porównywanie.

2. Ekspresja twórcza
Ćwiczenia praktyczne intonacyjne, ruchowe, mimiczne; dramatyczne - dokańczanie opowiadania, wywiad, scenki i sytuacje improwizowane, improwizacje inscenizowane; gry; tworzenie melodii tekstów, ilustrowanie wytworami plastycznymi, "malowanie" obrazów słowami.

3. Wiadomości z zakresu edukacji teatralnej
Wzbogacanie czynnego słownika uczniów poprzez poznawanie słownictwa związanego z teatrem i sztuką dramatyczną; rodzaje teatrów; porównanie sztuki filmowej i teatralnej; elementy wiedzy o historii teatru.

Przewidywane osiągnięcia i umiejętności ucznia
- uczeń potrafi zaprezentować siebie w formie pantomimicznej
- bierze aktywny udział w rozmowach, scenkach, wywiadach
- potrafi odegrać krótką scenkę, w której przedstawi odczucia lub przeżycia za pomocą gestów, mimiki twarzy, ruchu
- rozpoznaje i nazywa stany emocjonalne postaci
- rozróżnia charakter wypowiedz w zależności od intonacji głosu, postawy ciała, gestów, mimiki twarzy
- wypowiada swój sąd na temat motywów postępowania
- doskonali plastykę ciała przyjmując określone pozy
- rzeźbi ciało partnera wg określonego zadania plastycznego
- tworzy rymy do podanych wyrazów
- tworzy neologizmy
- inscenizuje fragmenty poezji i prozy
- układa dziecięce wyliczanki i rymowanki
- rytmicznie recytuje wiersze, przysłowia, wyliczanki itp.
- stosuje wyrazy dźwiękonaśladowcze
- samodzielnie tworzy melodię do utworu poetyckiego zgodnie z jego treścią i nastrojem
- potrafi oddać nastrój czytanego lub wygłaszanego utworu
- wygłasza prozę z pamięci
- potrafi wcielić się w rolę narratora
- odróżnia fikcję od prawdy
- tworzy dialogi i odgrywa krótkie sceny dramowe
- układa dalszy ciąg opowiadań po stop - klatce
- pisze list, dziennik lub pamiętnik wcielając się w rolę
- potrafi za pomocą gestów i mimiki twarzy przedstawić stany emocjonalne postaci
- potrafi stworzyć kreację postaci - bohatera lektury, oddać jej cechy charakteru, wyglądu, sposobu poruszania się
- potrafi dokonać oceny przedstawienia teatralnego, pisze recenzje
- dokonuje podziału ról i przedstawia kolejne zdarzenia tekstu
- naśladuje głosy zwierząt, przedmiotów, ludzi
- recytuje wiersze i fragmenty prozy z odpowiednią intonacją, siłą głosu
- w kontekście plastycznym stosuje barwne plamy w celu wyrażenia stanów emocjonalnych, zapachów, słuchanej muzyki
- rysuje postaci ludzkie oddające charakter uczuć i przeżywanych sytuacji
- rysuje lub maluje scenki typu stop - klatka połączone myślą przewodnią lub kolejnością zdarzeń
- stosuje pierwszy i drugi plan
- wykonuje projekty scenografii do przygotowywanych przedstawień
- wykonuje projekty kostiumów
- w kontekście muzycznym rozpoznaje nastrój utworu instrumentalnego.
- dopasowuje brzmienie instrumentu do aktualnego stanu emocjonalnego, scenki, charakteru postaci itp.
- dobiera rodzaj muzyki do utworu poetyckiego.
- improwizuje taniec zgodnie z rytmem, melodią, barwą i dynamiką utworu muzycznego.
- tworzy muzykę przy pomocy głosu, przedmiotów użytkowych.
- dopasowuje utwory muzyczne stanowiące ilustrację, bądź podkład do przedstawienia teatralnego.
- w kontekście technicznym wykonuje postaci z baśni i legend wykorzystując do tego celu materiały pochodzenia roślinnego i surowce wtórne.
- wykonuje wg własnego projektu kukiełki lub pacynki do baśni i legend wykorzystując do tego celu materiały pochodzenia roślinnego i surowce wtórne.
- wykonuje wg własnego projektu kukiełki lub pacynki do baśni i legend.
- projektuje i wykonuje dekoracje.
- w kontekście ruchowym bierze udział w zabawach naśladujących sposoby poruszania się zwierząt, roślin, ludzi, urządzeń mechanicznych.
- tworzy układy choreograficzne do utworów poetyckich z wykorzystaniem utworów poetyckich z wykorzystaniem podkładu muzycznego i stosując wyrazy dźwiękonaśladowcze.

METODY I FORMY PRACY

1. Ćwiczenia rozwijające wrażliwość zmysłów /słuchu, wzroku, smaku, węchu/ - zabawy "Jaki to dźwięk?", "Czego smak?"
2. Ćwiczenia w wytwarzaniu dźwięków - narząd mowy jako wszechstronny instrument.
3. Zabawy logopedyczne, ćwiczenia emisyjne, akcent w zdaniu, intonacja.
4. Wymowa sceniczna - ćwiczenia oddechowe oraz dykcyjne o charakterze logopedycznym.
5. Najprostsza technika dramy - rozmowa jako forma słownego uzewnętrzniania uczuć.
6. Scenki i sytuacje improwizowane / wejście w rolę/, których tematem przewodnim jest określone uczucie czy zachowanie.
7. Ćwiczenia wykorzystujące muzykę:
- tworzenie obrazów pojawiających się w wyobraźni podczas słuchania muzyki i rozmowa o wizjach dzieci
- naśladowanie ruchem ciała innych osób
- samodzielne dopasowanie ruchu ciała do eksponowanej muzyki
- organizacja mini - listy przebojów
- ilustracja przebiegu akcji, zjawisk, odgłosów za pomocą różnych efektów dźwiękowych
- tworzenie ilustracji plastycznych do wysłuchanych utworów
8. Ćwiczenia dramowe:
- wywiad z wybranym bohaterem opowiadania, lektury lub postacią fikcyjną
- dokończenie lub zamiana zakończenia opowiadania
9. Przedstawienie improwizowane oparte na opowiadaniu nauczyciela lub na podstawie utworu literackiego.
10. Inscenizacja jako przedstawienie oparte na wyuczonym tekście i dokładnym podziale ról.
11. Rzeźba /pomnik/ - mowa ciała jako środek ekspresji.
12. Przedstawienie ciałem, gestem i mimiką określonego problemu - etiudy pantomimiczne.
13. Ćwiczenia ruchu scenicznego - łączenie elementów gry ciałem /mimiki, gestu/, poruszanie się po scenie.
14. Cechy dobrej recytacji - wygłaszanie utworów wierszowanych i pisanych prozą.
15. Dyskusje na forum grupy.
16. Burza mózgów.
17. Gry i zabawy integrujące.
18. Gry i zabawy taneczne.
19. Gry i zabawy rozluźniające.
20. Ćwiczenia w plenerze.
21. Wycieczki i wyjścia tematyczne, okolicznościowe.

Organizacja pracy ucznia na zajęciach warsztatowych:
- praca w zespołach zadaniowych;
- praca w grupach;
- praca indywidualna jednolita, zróżnicowana;

Współpraca z instytucjami kultury, ruchami artystycznymi, indywidualnymi osobami:

Warsztaty teatralne mogą być realizowane we współpracy z:
- instytucjami kultury, znajdującymi się w regionie towarzystwami regionalnymi i kulturowymi, oświatowymi, stowarzyszeniami społecznymi, ośrodkami kultury, muzeami, izbami pamięci i izbami regionalnymi, bibliotekami i teatrami
- amatorskimi ruchami artystycznymi
- indywidualnymi osobami, twórcami, artystami, reprezentantami folkloru, kultury ludowej
- rodzicami /zaangażowanie w "życie teatralne klasy", ankiety, spotkania, zajęcia otwarte/

Propozycje wycieczek i wyjść warsztatowych / w korelacji z innymi płaszczyznami kształcenia/:
- wyjścia do sadu, lasu, parku, na pola uprawne połączone ze zbiorem darów natury - materiałów przyrodniczych /wykorzystanie ich do tworzenia kostiumów, dekoracji/
- drama w terenie - wcielanie się w rolę drzewa, krzewu, trawy ...
- zabawy w środowisku przyrodniczym - ćwiczenie zmysłów smaku, węchu, dotyku, wzroku, słuchu
- wyjścia na przedstawienia w Domu Kultury, na wystawy w Domu Urbańczyka, Muzeum Ziemi Chrzanowskiej
- wycieczki do Krakowa - do teatrów Groteska, Bagatela; na lekcje teatralne
- wycieczka do Wytwórni Filmów Rysunkowych w Bielsku - Białej, do teatru Banialuka
- wyjazdy do teatru Ateneum w Katowicach
- wyjazdy na poranki muzyczne do Dworu Zieleniewskich w Trzebini
- wyjazdy do Skansenu w Wygiełzowie na zajęcia warsztatowe

BIBLIOGRAFIA
1. Galloway Ch.: Psychologia uczenia się i nauczania, Warszawa 1988
2. Gordon T.: Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa 1995
3. Lelonek M., Wróbel T.: Praca nauczyciela i ucznia w klasach 1-3, Warszawa 1990
4. Lewalska M.: Drama w nauczaniu początkowym, Życie Szkoły 1996/7
5. Łebecka G., Mańka L.: Wykorzystanie ćwiczeń dramowych w nauczaniu wczesnoszkolnym, Życie Szkoły 2000/1
6. MiniejkoB.: Improwizacja w klasach 1-3, Warszawa 1986
7. Natanson W.: Godzina teatru, Warszawa 1962
8. Olejniczak B.: Doświadczenia poszukujące we wczesnoszkolnej edukacji teatralnej, Życie Szkoły 1996/7
9. Pankowska K.: Drama - zabawa - myślenie, Warszawa 1990
10. Podstawa programowa kształcenia ogólnego, Biblioteczka reformy, Ministerstwo Edukacji Narodowej /kształcenie zintegrowane/, Warszawa 1989
11. Rybotycka L.: Gry dramatyczne, Warszawa 1976
12. Szymańska M.: Drama w nauczaniu początkowym, Łódź 1996
13. Way B.: Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, 1995
14. Więckowski R., Andrzejczak.: Drama w edukacji polonistycznej dziecka, Życie Szkoły 1997/1
15. Więckowski R.: Pedagogika wczesnoszkolna, Warszawa 1993
16. Wojcieszek E.: Kółko teatralne w naszej szkole, Życie Szkoły 1997/7
17. Wójcik Z.: Zabawa w teatr, Warszawa 1997
18. Vopel W. K.: Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży, Kielce 1999
19. Zborowski J.: Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, Warszawa1986
20. Żyrek - Sikorska B.: Drama w edukacji wczesnoszkolnej, Życie Szkoły 1998/4

Opracowanie: mgr Beata Sikorska
nauczyciel nauczania zintegrowanego
Szkoły Podstawowej nr 1 w Chrzanowie

Wyświetleń: 8256