Katalog

Krystyna Kawa
Różne, Artykuły

Wychowanie moralne. Postulat na dziś i jutro

- n +

Wychowanie moralne

POSTULAT NA DZIŚ I NA JUTRO

Analiza życia współczesnych społeczeństw ukazuje swoisty chaos w zakresie poglądów moralnych. Dzisiejszy człowiek zdaje się wątpić w możliwość ustalenia zwartego i niezmiennego porządku moralnego. Człowiek nie może jednak żyć i rozwijać się w świecie pozbawionym naczelnych ideałów i wartości. Domaga się określenia podstawowych zasad moralnych, sprecyzowania sensu swej egzystencji oraz posiadania takich umiejętności, które stanowić będą oparcie i pomoc w jego rozwoju. Można sądzić iż podstawowym składnikiem edukacji przyszłości będzie wychowanie moralne. Przewidywania te wynikają ze szczegółowej analizy sytuacji moralnej, w której przyszło żyć człowiekowi współczesnemu. Sytuację tę kształtuje zakwestionowanie dziedzictwa nauki moralnej, przy równoczesnym podkreśleniu znaczenia godności osoby ludzkiej, jej praw i wolności.[1] Nie bez znaczenia jest spadek represyjności społeczeństwa w egzekwowaniu poszczególnych norm moralnych, które jeszcze nie tak dawno uważano za niepodważalne. Wzrasta wachlarz szans i możliwości indywidualnych wyborów. Wszystko to sprawia, że człowiek musi nauczyć się wybierać to, co dobre, spośród wielu - niekiedy przeciwstawnych propozycji etycznych. Jedynie wychowanie moralne ukazuje świat wartości i przekazując zasady moralnego postępowania może najpełniej przygotować młode pokolenie do dokonywania takich wyborów. Powyższy postulat stawiany przez pedagogów i wychowawców na świecie jest również aktualny w polskiej rzeczywistości. W społeczeństwie przeżywającym czas gwałtownych przemian społeczno-politycznych i gospodarczych dostrzec można objawy kryzysu moralnego, wyrażającego się w postawie konsumpcyjnej, nastawionej tylko na wąsko pojmowane i doraźne używanie dóbr i zapewnienie sobie maksimum przyjemności, w zjawisku nadmiernego erotyzmu czy zakwestionowaniu niektórych wartości etycznych.[2]

Nie dziwi, więc podnoszony coraz częściej głos o moralną odnowę społeczeństwa, którego najistotniejszym elementem musi być moralne wychowanie młodego pokolenia Polaków. Obowiązek ten spoczywa głównie na rodzinie. Rodzice są wzorami osobowymi, a ich zachowanie powinno służyć jako przykład zachowań właściwych, kształtujących postawy moralne swoich dzieci. Nie mniejsze znaczenie ma działalność Kościoła. Jednym z jego zadań jest moralne wychowanie człowieka wzbogacone treściami objawionymi i motywacją wy-pływającą z wiary i stosunku do Stwórcy. Instytucją wychowującą człowieka jest szkoła. Wprowadzany systematycznie do szkół nowy program nauczania, obejmujący wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartościach rodziny i życia poczętego dowodzi, że jego autorzy świadomi są ogromnego znaczenia wychowania moralnego zarówno dla wartości samego programu edukacyjnego, jak i wychowania młodzieży w ogóle.

Jednym z błędów tegoż programu jest sprowadzanie wychowania do działania mającego na celu tylko przekazanie określonych zasad moralnych i egzekwowania postępowania zgodnego z tymi zasadami. Ten sposób wychowania, choć skuteczny, musi budzić pewne wątpliwości. W wychowaniu nie chodzi przecież o "tresurę" czy dopasowanie jednostki do stylu życia danej społeczności. Taki sposób wychowania nie daje młodemu człowiekowi szans doświadczenia wartości moralnych na płaszczyźnie duchowej i emocjonalnej.

Najwłaściwszy wydaje się pogląd, że celem wychowania moralnego jest doprowadzenie człowieka do dojrzałości moralnej polegającej na "zrozumieniu i wolnym (niezależnym od zewnętrznych i wewnętrznych nacisków) wyborze określonych i niesprzecznych z dobrem innych osób etycznych, ich zaakceptowaniu i uznaniu za własne.[3]

Na co przede wszystkim należy zwrócić uwagę prowadząc młodzież ku dojrzałej moralności?

W każdym człowieku przemawia wewnętrzny głos nakazujący czynić coś albo czegoś zaniechać, bądź też oceniający już dokonany czyn. Głos ten nazywamy sumieniem. Jego formacja stanowi istotę wychowania moralnego[4]. Sumienie jest subiektywną, wewnętrzną regułą postępowania, osądzającą czyn człowieka: to czy jest on zgodny czy też niezgodny z obowiązującą normą moralną. Dzięki temu sumienie pozwala określić dobro i zło w życiu. Wychowawcza troska o człowieka to troska o właściwe kształtowanie jego sumienia.

Aby realizować w życiu wartości moralne, nic wystarczy je znać, trzeba je również przeżyć. Musi się dokonać ich "uwewnętrznienie", czyli uznanie przez wychowanka za własne. Młody człowiek traktuje wtedy zasady moralne jako wiążące go reguły postępowania, równocześnie osiąga zdolność kontroli wewnętrznej, która sprawia, że w zachowaniu kieruje się nie mocą otrzymywanych nakazów czy poleceń, lecz osobistym wyborem. Wychowanie moralne o, tyle więc osiąga swój skutek, o ile prowadzi do interioryzacji wartości.[5]

Skuteczność oddziaływań wychowawczych domaga się obecności wartości moralnychw treściach, metodach i celach wychowawczych.[6]

Zasady moralnego postępowania mogą być przekazywane w teoretycznych wykładach o moralności na lekcjach etyki i religii. Chodzi o zaznajomienie uczniów z ogólnymi normami, według których podejmuje się decyzje moralne. Nie można jednak skutecznie wychowywać moralnie stosując tylko wyjaśniające wykłady czy pouczające kazania. Należy także dyskutować z młodzieżą i wspólnie rozwiązywać konkretne dylematy moralne. Wychowawca nie powinien obawiać się wprowadzania tematów kontrowersyjnych, które pobudzając do myślenia często poddają weryfikacji poglądy i ukazują ich możliwe skutki. W Polsce wielowiekowe tradycje wychowawcze opierały się na zasadach wychowania chrześcijańskiego. Zasady te głoszone są głównie na lekcjach religii. Religia, dziś jeden z przedmiotów nauczania, pełni, zatem rolę wspomagającą i uzupełniającą szkolny program wychowawczy. Wychowanie moralne realizowane w ramach tego programu osiągnie lepszy skutek, jeżeli będzie wspomagane przez wychowanie religijne. Religia poprzez odwołanie się do takich wartości jak Bóg, świętość i wiara daje dodatkową inspirację do właściwych zachowań moralnych. Wychowanie jest nieodzowną potrzebą każdej społeczności, pomaga, bowiem człowiekowi zrozumieć sens własnego życia, potrzebę rozwoju swojej osobowości, wyzwala dobre siły w człowieku. Najszczytniejsze cele wychowawcze realizowane są w wychowaniu moralnym. Przyszłość naszej cywilizacji i kultury zależy, więc od lego, czy potrafimy moralnie wychować człowieka.

Przypisy:
1. Por Jan Paweł II Veritatis Splendor IV
2. ST. Pamuła: Wartości posatawowe w wychowaniu. "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 1994r. nr 3
3. A. E. Gała Uwarunkowania wychowawcze dojrzałej moralności. Lublin 1992, s. 30.
4. Wł. Gubała Wychowanie moralne młodzieży [w:] R. Murawski (red.): Teoretyczne założenia katechezy młodzieżowej. W-wa 1989, s. 207.
5. A. E. Gała poz. cyt. s. 27.
6. Wł. Cicho: Aksjologiczne ujęcie procesu wychowania [w:] F. Adamski (red.): Człowiek, wychowanie, kultura. Kraków 1993 r., s. 114-130.

Opracowanie: Krystyna Kawa
Gimnazjum Publiczne im Jana Pawła II w Radomyślu Wielkim

Wyświetleń: 3292


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.