Kącik przyrody w mojej placówce oświatowej

Dziecko jest istotą ciekawą świata. Ma ogromną potrzebę poznawania przyrody, obserwując otaczający świat napotyka na wiele problemów, z którymi nie zawsze radzi sobie samodzielnie. Dlatego od najmłodszych lat trzeba dziecku pomóc i zrozumieć przyrodę.

Nauczania przyrody należy rozpocząć już w przedszkolu. Nauczyciel przedszkola powinien zwrócić uwagę na potrzebę wyrobienia w małym człowieku wrażliwości na piękno otaczającej przyrody, która jest barwna i ciekawa. Wystarczy rozejrzeć się po najbliższej okolicy, żeby zobaczyć ile jest roślin wokół nas i ile żyje zwierząt. Świat przyrody ciągle się zmienia. Inny jest latem, jesienią, jeszcze inny - zimą czy wiosną. Raz dni są słoneczne i ciepłe, innym razem pada deszcz i jest zimno. Jeziora skuwa lód, a ziemię pokrywa śnieg. A potem znów robi się kolorowo od kwitnących kwiatów, drzew i barwnych zwierząt.

Przedszkola olsztyńskie znajdują się w pobliżu lasów, jezior i ogródków działkowych. Mamy zatem wiele możliwości do organizowania wycieczek, na których dzieci poznają różne rośliny i zwierzęta. Jednak czasami zła pogoda lub duża odległość, uniemożliwiają zorganizowanie wycieczki. Dlatego też ważnym ogniwem w poznawaniu przyrody jest "kącik przyrody".

Pracuję w Przedszkolu Miejskim nr 10 w Olsztynie. Ogród przedszkolny w naszej placówce nie sąsiaduje bezpośrednio z budynkiem przedszkolnym. Dzieci muszą przejść do niego ok. 50 metrów. Właściwie jest to tylko plac zabaw. Dzieci nie mają możliwości uprawy w nim własnych roślin. Próbowaliśmy kilkakrotnie hodować różne roślinki, aby dzieci mogły obserwować ich wzrost, lecz zawsze kończyło się to niszczeniem naszej pracy przez innych. W tej sytuacji "kącik przyrody" pełni główną rolę w poznawaniu przyrody i prowadzeniu doświadczeń przyrodniczych.

W naszym przedszkolu nie możemy hodować żadnych zwierząt futerkowych, ponieważ wiele dzieci jest uczulonych na ich sierść. Dlatego też wspólnie z innymi nauczycielkami zdecydowałyśmy się na hodowlę rybek w akwarium. W akwarium w mojej sali jest wiele gatunków rybek. Razem z dziećmi urządziliśmy akwarium z rybkami żyworodnymi. Są tam: gupiki, molinezje, mieczyki, platki. Dzieci odróżniają samiczki od samczyków, obserwują zmiany w wyglądzie samicy. W odpowiednim momencie przygotowujemy małe akwarium dla przyszłej mamy i przenosimy do niego samicę. Czasami udaje nam się zaobserwować jak "rodzą" się małe rybki. Dzieci same karmią narybek i widzą jak te rybki rosną. Są to bardzo radosne chwile dla przedszkolaków, które uczą się jednocześnie jak należy postępować żeby rybki nie chorowały. Wiedzą, że nic oprócz pokarmu przeznaczonego dla ryb nie wolno wrzucać do akwarium np. cukierków, ciastek, owoców itp. Oprócz rybek w naszym akwarium są też: ślimaki, glonojad syjamski i dwie żabki wodne. Te ostatnie dzieci szczególnie lubią. Ich sposób pływania budzi dużo śmiechu, ale jest też dobrą nauką, że oprócz rybek istnieją też inne zwierzęta wodne. Dzieci dowiedziały się o sposobie oddychania ryb (skrzelami) i ślimaków i żabek (podpływają na powierzchnię wody i pobierają powietrze). W akwarium mamy też rośliny: rzęsę wodną, mech wodny, moczarkę kanadyjska, strzałę wodną. Dzięki roślinom akwarium jest ładniejsze i bardziej dekoracyjne. Starałam się przekazać dzieciom, że rośliny nie tylko zdobią akwarium, lecz służą też jako pokarm dla jego mieszkańców. Główna ich rola polega na wydzielaniu do wody tlenu i pobieraniu dwutlenku węgla, wydychanego przez ryby.

Dzięki istnieniu akwarium organizujemy wiele zajęć dydaktycznych, poświęconych życiu wodnych zwierząt i roślin. Akwarium jest inspiracją do podejmowania spontanicznych rozmów, w toku których dzieci wymieniają swoje doświadczenia na temat hodowanych ryb. Akwarium jest ustawione w miejscu dostępnym dla dzieci, więc mogą one o każdej porze dnia podpatrywać ten podwodny świat. Na podstawie zdobytych wiadomości, dzieci organizują sobie różne zabawy tematyczne, same układają zagadki o znanych im rybach.

Oprócz zwierząt i roślinek akwariowych, okresowo przedszkolaki mają możliwość obserwacji żaby lub ropuchy przez kilka dni. Zapoznanie z nimi jest konieczne, ponieważ dzieci często mają do nich zły stosunek. Uważają, że żaby przynoszą nieszczęście, że są wstrętne i "plują" trującą substancją. Żaby lub ropuchy trzymamy w dużych słojach z ziemią i przykrywamy gazą. Karmimy je muszkami, innymi drobnymi owadami i dżdżownicami. Obserwując te zwierzęta, dzieci zmieniły zdanie na ich temat. Okazało się, że są one bardzo pożyteczne, gdyż zjadają wiele komarów i gąsienic, które niszczą rośliny uprawne np. kapustę. O wyglądzie, sposobie odżywiania i obyczajach innych zwierząt dzieci dowiadują się z albumów i książek, które są wyłożone w "kąciku przyrody". Dzieci zadają liczne pytania. Odpowiedzią na te pytania są tematy zajęć organizowanych z całą grupą.

Innym stałym elementem w "kąciku przyrody", niezależnie od pory roku są rośliny doniczkowe. Hodujemy pelargonię, begonię, kliwię, fiołki, fuksję, różne bluszcze, oraz inne kwiaty doniczkowe, przynoszone przez dzieci z domu. Dzieci cieszą się, że mają swoje rośliny, którymi się opiekują - podlewają je, usuwają zwiędnięte listki, czyszczą liście z kurzu. Jeżeli rośliny zakwitną, dzieci odczuwają wielka radość i zadowolenie. Dowiadują się, że rośliny są organizmami żywymi i do życia potrzebują pokarmu. Żeby rosły, musza mieć dostąp do światła, dobrą ziemię i odpowiednią temperaturę. Dzięki temu, że dzieci same hodują i pielęgnują kwiaty doniczkowe, wiedzą, co roślinom potrzebne jest do życia. Jeżeli nie będą ich podlewały, wtedy rośliny uschną, czyli "umrą".

Wspólnie z dziećmi zakładamy hodowle roślin z odnóżek, przy czym przygotowujemy 2-3 odnóżki tej samej rośliny. Przeprowadzamy doświadczenie, które ma na celu pokazanie przedszkolakom wpływu oświetlenia, podlewania i nawożenia na wzrost roślin. Jedne odnóżki wstawiamy do wody, aby dzieci obserwowały wyrastanie u nich korzonków i porównywały ich długość. Drugie- wsadzamy od razu do ziemi. Dzieci same zauważają i same wyciągają wnioski, że roślina ustawiona daleko od okna, słabo podlewana źle rośnie, w końcu zaczyna chorować i gubi liście. Dzieci wykonują albumy hodowanych roślin doniczkowych.

"Kącik przyrody" zmienia się w zależności od pory roku.

Jesienią dominują w nim barwy: brązowa, zielona, żółta i pomarańczowa. W tym czasie organizujemy wiele wycieczek do pobliskiego parku. Dzieci zbierają szyszki, żołędzie, kasztany, owoce dzikiej róży, liście kasztanowca, dębu, klonu. Te wszystkie skarby przynosimy do przedszkola, segregujemy i urządzamy jesienny kącik przyrody, który jest stale wzbogacany o okazy przynoszone przez dzieci z domu, a zbierane wspólnie z rodzicami na dalszych wycieczkach.. Są to bardzo ciekawe okazy np. ptasie piórka, odłamki kory różnych drzew, huby, mchy, oset, orzechy laskowe, strąki fasoli, grochu, a nawet gniazda ptaków. Dzieci przynoszą też jesienne owoce i warzywa.

Zgromadzone plony umożliwiły nam przeprowadzenie wielu zajęć i zabaw dydaktycznych:
- z różnych skarbów jesiennych wykonujemy makietę jesiennych drzew. Jest to okazja do organizowania zajęć o tematyce ekologicznej. Dzieci dowiadują się, jak ważną rolę w życiu człowieka odgrywa las, że drzewa produkują tlen, a las jest domem wielu gatunków zwierząt.
- Kasztany i żołędzie posłużyły nam jako liczmany na zajęciach matematycznych.
- Z owoców i warzyw wykonaliśmy kukiełki do inscenizacji utworu Brzechwy pt. "Na straganie".
- Dzieci łączą tworzywo przyrodnicze z innymi materiałami. Tworzą kompozycje, którymi dekorują całe przedszkole.
- Przedszkolaki porównują owoce i warzywa, klasyfikują je według kształtu, koloru, wielkości, dzielą owoce na suche i soczyste. Przyporządkowują owoce do danych liści. Przy realizowaniu tego zagadnienia bardzo pomocne są książki: "Drzewa w parku i w ogrodzie" i "Atlas drzew".
- Z warzyw i owoców wykonujemy surówki, dzieci poznają jadalne części roślin. Przy okazji tego tematu przeprowadzamy cykl zajęć o zdrowym żywieniu. Dzieci poznają potrzebę spożywania warzyw i owoców, jako źródła witamin, potrzebnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju.

Zimowy kącik przyrody jest miejscem ciekawych zabaw i doświadczeń. Dzieci obserwują:
- parowanie, skraplanie się pary
- tonięcie przedmiotów wykonanych z plastiku, szkła, drewna, czy metalu
- rozpuszczanie się niektórych substancji np. soli, cukru w ciepłej i zimnej wodzie
- zamarzanie wody
- odmarzanie topniejącego śniegu i sopli lodowych. Dzieci porównują powstałą po odmarznięciu wodę z wodą z kranu i stwierdzają, że śnieg i sople lodu są brudne i nie należy ich jeść ani lizać, co dzieci w wieku przedszkolnym bardzo lubią czynić.

Zimą nie zapominamy o ptakach. Za oknem zawieszamy karmniki, dokarmiamy ptaki zgromadzonymi zapasami z "kącika przyrody".

Prowadzimy również cykl zajęć "Trochę lata w czasie zimy". Wspólnie z dziećmi założyliśmy hodowlę grochu ozdobnego i fasoli. Jedne nasiona wsadziliśmy wprost do ziemi, a drugie na gazie, zanurzonej w słoiku z wodą. Dzieci obserwowały różnicę w ich kiełkowaniu i wzroście. Tak samo postąpiliśmy z cebulą, pietruszką i rzeżuchą. Szczypiorek i natka pietruszki posłużyły nam do dekoracji i urozmaicenia kanapek.

Wiosną znów częściej wychodzimy na spacery, obserwujemy pąki na drzewach oraz pierwsze wiosenne kwiaty. Zbieramy gałązki z przewalonych po zimie drzew. Są to gałązki brzozy, klonu, leszczyny, topoli. Te dzieci, które mają działki ogrodnicze, przynoszą gałązki drzew i krzewów owocowych: jabłoni, gruszy, śliwy, czerwonej i czarnej porzeczki, agrestu. Gałązki wstawiają do butelek i słojów z wodą. Po kilkunastu dniach dzieci odkrywają, że pączki na gałązkach pogrubiały, pojawiły się zielone listki, a nawet białe i różowe kwiatki. Dzieci są bardzo dumne, że ich sad w kąciku przyrody już kwitnie, a ten prawdziwy jeszcze nie.

Wiosna to również okres przesadzania kwiatów doniczkowych. Dzieci mają okazję do samodzielnego wykonania tej czynności, tylko z niewielką pomocą nauczycielki. Przygotowujemy też ziemię w skrzynkach i wysiewamy nasiona warzyw i kwiatów. Przedszkolaki często zabierają wypielęgnowane sadzonki do swoich ogródków działkowych lub na balkony.

Wiosną zaczynają powracać do nas ptaki z ciepłych krajów. Jest to więc najlepszy czas żeby je rozpoznawać. Dzieci przyglądają się ptakom w ogrodzie przedszkolnym, w parku, a także w książkach. Ozdabiają kącik przyrody ulepionymi własnoręcznie ptaszkami, przyczepionymi do gałązek.

Latem jest przerwa wakacyjna i dzieci nie uczęszczają do przedszkola. Jednak czerwiec jest miesiącem przełomowym między wiosną, a latem. Już wtedy kwitnie wiele kwiatów ogrodowych, polnych, oraz traw i zbóż. Dzieci gromadzą je w kąciku, uczą się układać ciekawe kompozycje z ciętych kwiatów. Z wycieczek przynosimy również wiele mniej znanych roślin, czy ziół. Zasuszamy je i wykonujemy zielniki. Na zajęciach dydaktycznych dzieci poznają mniszek lekarski, podbiał, rumianek, miętę i ich lecznicze znaczenie.

Przed wakacjami dzieci obiecały, że nie zaprzestaną obserwowania i zbierania różnych przyrodniczych eksponatów do naszego kącika. Przedszkolaki przynoszą wiele ciekawych okazów z różnych regionów Polski. Są to kamyki o ciekawych kształtach, muszelki, odłamki górskich skał, zasuszone trawki i chwasty. Dzieci tworzą z nich wspaniały krajobraz wakacyjnych wspomnień.

Przedszkolaki obserwują zmieniającą się pogodę, uczą się dostrzegać zmiany pogody w zależności od pory roku. Swoje spostrzeżenia zaznaczają w kalendarzu pogody, zamieszczonym w kąciku. Poznają różne zjawiska atmosferyczne: deszcz, śnieg, grad, mgła. Przy okazji obserwacji i rozmów o pogodzie, dzieci zapoznają się z termometrem, uczą się odczytywać aktualną temperaturę.

Podsumowanie

- kącik przyrody jest ważnym elementem dekoracyjnym i dydaktycznym w naszym przedszkolu,
- jest miejscem prowadzenia wielu doświadczeń i eksperymentów, dzięki którym dzieci zdobywają i wzbogacają swoją wiedzę na temat otaczającego świata,
- dzięki stałym zmianom w kąciku dzieci poznają pory roku, potrafią je wyróżnić i scharakteryzować,
- jest to miejsce do gromadzenia materiałów do prac plastycznych, ponieważ przyroda daje najlepszy materiał do twórczej działalności dzieci,
- dzięki kącikowi przyrody udaje się dzieciom ukazać walory estetyczne przyrody, rozwijać w nich umiejętności poznawcze, oraz kształtować opiekuńczą postawę wobec różnych roślin, zwierząt i środowiska.

Opracowanie: Barbara Zinkiewicz
Przedszkole Miejskie nr 10
ul. Jagiellońska 8
10- 271 Olsztyn

Wyświetleń: 10136