Katalog

Magdalena Danieluk
Lekcja wychowawcza, Artykuły

Warunki efektywnego stosowania kar i nagród w procesie dydaktyczno-wychowawczym

- n +

Warunki efektywnego stosowania kar i nagród w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Metoda nagradzania.


Nagradzanie określamy jako metodę wychowawczą polegającą na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczanie nagród) w następstwie jej określonych czynności. Do zmian oczekiwanych należy przede wszystkim wzrost częstości (prawdopodobieństwa) tej czynności w sytuacjach zbliżonych do tej, w której wychowanek otrzymał nagrodę,często połączony z pewnymi modyfikacjami struktury tej czynności. Drugim rodzajem zmiany oczekiwanej jest intensyfikacja tej czynności. Jednak nie każde dostarczanie nagrody jest nagradzaniem w powyższym sensie. Ponadto występujący w definicji termin "nagroda "ma znaczenie szersze niż w rozumieniu potocznym zakres. Nagroda kojarzy się zwykle z pewnymi przedmiotami, ale i czynność(gra w piłkę) czy relacja (zwycięstwo w zawodach) mogą być czynnikami nagrody. Nagroda jest pewnym zdarzeniem,zmianą w sytuacji podmiotu; wytwarza mechanizm antypacyjny, pełniąc funkcję funkcję bodźca bezwarunkowego w procesie warunkowania klasycznego.

Atrakcyjność nagrody.


Najbardziej oczywistym wymaganiem stawianym wychowawcy stosującemu nagradzanie jest,by organizował takie zdarzenia,które są rzeczywiście atrakcyjne dla wychowanka. Warto pamiętać, że każda rzeczywista nagroda,jeśli jest często stosowana w określonym kontekście stopniowo traci swój nagradzający charakter.

Mówiąc o opóźnieniu nagrody mamy na myśli czas upływający miedzy zakończeniem przez wychowanka pożądanej czynności a otrzymaniem nagrody.(W badaniach nad warunkowaniem klasycznym stwierdzono, że dla większości reakcji warunkowych optymalny odstęp czasu między bodźcem warunkowym a bezwarunkowym wynosi 0,5 _+ 0,25 s.).Wychowawca powinien do minimum zmniejszyć opóźnienie nagrody. Co prawda,nie zawsze możliwe jest podawanie nagrody zaraz po zakończeniu pożądanej czynności, może to, bowiem kolidować z innymi czynnościami wychowawcy lub przeszkadzać wychowankowi w wykonywaniu dłuższej sekwencji czynności. Innym sposobem przeciwdziałania efektowi opóźnienia nagrody jest werbalne odtwarzanie sytuacji,w której nagroda powinna pojawić się.

Rozkład nagród.


Rozkład nagród można najogólniej podzielić na dwie grupy.
Do pierwszej należą te, w których tempo nagród (liczba nagród w jednostce czasu) zależy od tempa reagowania(liczby czynności danego rodzaju w jednostce czasu).Rozkłady te,zwane stosunkowymi polegają na nagradzaniu, co n-tej czynności(rozkład stałych stosunków) lub średnio, co n-tej czynności(rozkład zmiennych stosunków)wykonywanej przez osobnika. Szczególnym przypadkiem rozkładu tego typu jest rozkład o n =1 czyli nagroda występuje po każdej wykonanej czynności- nosi on nazwę rozkładu ciągłego, pozostałe rozkłady nazywa się łącznie sporadycznymi.

Do drugiej grupy rozkładów zaliczamy te, w których tempo nagród jest z góry określone i nie zależy od tempa reagowania. Osobnik dostaje nagrodę co n-tą jednostkę czasu,jeśli tylko w tej jednostce wykonał choć jedną czynność danego rodzaju. Rozkłady te zwane interwałowymi,dzielą się na rozkłady stałych interwałów i zmiennych interwałów.

Wpływ rodzaju rozkładu nagród może zaznaczyć się w co najmniej trzech strefach:
  • w przebiegu uczenia się
  • w tempie reagowania
  • w odporności na wygaszanie.

    Nagradzanie w jego standardowej postaci jest skuteczne tylko wtedy, gdy osobnik opanował wymaganą czynność. Czynność źle opanowana nie pojawia się wcale w zachowaniu się jednostki.

    Metoda nagradzania pozwala osiągnąć dwa cele:
  • utrwalenie tendencji do wykonania pewnej czynności w określonych warunkach
  • intensyfikację czynności.

    Punktem wyjścia pierwszego zastosowania omawianej metody jest pragnienie wychowawcy, by wychowanek w określonej sytuacji reagował na nią w pewien określony sposób. Nagroda może służyć też innemu celowi; wychowawca może chcieć,by wychowanek wkładał więcej energii w pewną już opanowaną czynność.

    Metoda karania.


    Karaniem nazywamy każdą działalność polegającą na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Karanie może być stosowane w celu osiągnięcia dwóch rodzajów zmian wychowawczych. Główną zmianą jest eliminacja pewnej czynności z repertuaru odpowiedzi jednostki na pewną sytuację, drugą zaś intensyfikacja czynności. Stosowane w wychowaniu kary,podobnie jak nagrody,są wysoce zindywidualizowane: to, co dla jednego wychowanka jest awersyjne, dla innego może być obojętne lub nawet atrakcyjne. Karana czynność ma najczęściej postać sekwencji czynności bardziej elementarnych kończącej się jakąś reakcją konsumpcyjną; kara, zatem może zastosowana w różnych miejscach tej sekwencji. Na podstawie przedstawionego ujęcia mechanizmu karania łatwo przewidzieć,że kara wczesna będzie skuteczniejsza niż późna. Zatem karanie sporadyczne będzie mniej efektywne od karania ciągłego.

    Nagrody i kary,choćby dokładnie przemyślane,same w sobie nie decydują o powodzeniu pracy wychowawczej, stanowią jedynie składnik systemu wychowania. Rodzina zaś jest najważniejszym środowiskiem wychowawczym. Przedszkole, szkoła oraz inne instytucje oświatowe umacniają, rozszerzają i pogłębiają jej wpływ na procesy wychowawcze.

    Nagroda ma stanowić bodziec wzmacniający postępowanie pozytywne, ma zachęcać do solidnej pracy i nauki. Tak zrozumiane wyróżnienie spełnia następujące funkcje:
  • umacnia w dziecku wiarę we własną wartość
  • realizuje potrzebę uznania i sukcesu zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań
  • dostarcza dodatnich uczuć: radości i dobrego samopoczucia
  • wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi
  • działa pozytywnie na tych, którzy są świadkami nagradzania.

    Kara natomiast ma dwie funkcje:
  • eliminacji-stosowana po lub w czasie wykonywania czynności niewłaściwej
  • intensyfikacji-wynika z faktu, iż kara podwyższa poziom pobudzenia jednostki, w pewnych warunkach może polepszać jej funkcjonowanie.

    BIBLIOGRAFIA:
    1.A.Konarzewski,Podstawa teorii oddziaływań wychowawczych, Warszawa.
    2.I.Jundziłł,Nagrody i kary w wychowaniu, Warszawa.


    Opracowanie:
    Kolegium Nauczycielskie w Przemyślu
    Magdalena Danieluk
    Wykładowca pedagogiki i psychologii

  • Wyświetleń: 3273


    Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.